Дәріс №4. Тақырыбы: Тірек-қимыл аппараты немесе проприоцептивті сенсорлық жүйе. Дәріс жоспары
Ішкі немесе субкутикулярлы, проприоцепторлар
жүктеу/скачать 21,19 Kb.
|
| Ішкі немесе субкутикулярлы, проприоцепторлар. Омыртқасыздардағы субкутикулярлық (бұлшықет) рецепторлық құрылғылардың ішінде шаян тәрізділерде абдоминальды(іштің) созылу рецепторлары көп зерттелген. Өздеріңіз білетіндей, шаянның іш қуысы кутикулалық қабыршақтары бір-бірімен қозғалмалы байланысқан құрсақ сегменттерінен тұрады. Сегменттік бұлшықеттердің қысылуымен іш бүгіледі. Бұлшықеттер екі түрлі талшықтардан тұрады: іштің сегменттерін қозғалысқа келтіретін қарапайым бұлшықет талшықтарынан және сенсорлық нейрондардың ұштары бар модификацияланған бұлшықет талшықтарынан.
Бұл модификацияланған бұлшықет талшықтары қозғалысқа қатыспайды, бірақ орталық жүйке жүйесіндегі сенсорлық құрылымдар арқылы қарапайым бұлшықеттердің кернеуі немесе ұзаруы туралы сигнал береді. Омарлар мен шаяндардың іштің барлық сегменттерінде жиырылатын бұлшықеттердің дорсальды бетінде осы рецепторлардың екі жұбы табылды. Әрбір бұлшықет рецепторлық органына бір сегменттен екіншісіне өтетін екі бұлшықет (PMi және PM2) кіреді. Олар жоғарғы бұлшықет талшықтарына қарағанда жұқа жолақты талшықтардан тұрады. Сенсорлық иннервация аймағында бұл бұлшықеттер жалпы дәнекер тінінің капсуласына енеді. Бұлшықеттердің әрқайсысы өзінің сенсорлық нейронымен иннервацияланады. Екі нейронның денелері рецепторлық бұлшықеттерге жақын орналасқан және олардың дендриттері белгілі бір бұлшықетке енеді. Бұл жағдайда PM ' i-де дендриттік бағандар талшықтың бойлық осі бойымен қарама-қарсы бағытта бөлінеді, ал РМ2-де үш-төрт дендриттің тармақталған дистальды өскіндері бір аймақта жиналады. Рецепторлық бұлшықеттердің дендриттік архитектурасындағы айырмашылық осы екі нейронның реакциясындағы айырмашылықтарға байланысты болуы мүмкін. Олардың бірі оны тоникалық немесе баяу бейімделетін рецепторға жатқызуға мүмкіндік беретің стационарлық созылуға импульсті белсенділікпен жауап береді, екіншісі қоздырушы әрекетінің бастапқы кезеңінде ғана белсенді болып, тез бейімделетін рецептор ретінде қарастырылады. Сенсорлық нейрондардың аксондары құрсақтың жүйке тізбегіне еніп, арнайы байлам — бұлшықет рецепторлық органының жолын құрайды. Физиологиялық зерттеулер құрсақ бұлшық ет рецепторлары іштің бүгілуімен, яғни терминал мен сенсорлық нейронға батырылған рецепторлық бұлшықет құрылымдарының пассивті созылуымен тітіркенетінін көрсетеді. Осы кезде дендриттердің тармақталуы максималды деформацияға ұшырап, оларда РП пайда болуына әкеледі, ол аксонның негізінде ПД-ға айналады. Керісінше, рецепторлық бұлшықеттердің жиырылуы бұлшықет-рецепторлық органды іштің сегменттерін кеңейту кезінде пайда болатын бастапқы күйге қайтару үшін ғана қызмет етеді. Сенсорлық иннервациядан басқа, рецепторлық органдар негізгі бұлшықет талшықтарына өтетін мотор аксондары (қоздырғыш және тежегіш) түрінде мотор иннервациясын алады. Мотонейрондар өздерінің аксондарына импульстар жіберіп, негізгі бұлшықеттерді жиырылуға бұйрық бергенде, олар бір уақытта рецепторлық бұлшықеттердің де жиырылуын тудырады. Бұл реакцияның мәні, рецепторлық органдар осылайша негізгі бұлшықеттің жаңа ұзындығына бейімделіп, одан кез-келген ауытқуға жауап бере алуында болуы мүмкін. Аксондар қозған кезде рецепторлық бұлшықеттердің ұштары жиырылу нәтижесінде ортасында орналасқан сенсорлық нейрондардың дендриттерінің созылуына және деформациясына әкеледі. Созылу рецепторларындағы сенсорлық нейрондар рецептордағы импульсті разрядты басу немесе тоқтату кезінде көрінетін ингибиторлық эфферентті аксондардың әсерін сезінеді. Бұл тежегіш нейрондардың импульсі, әдетте, рактың жүзу кезінде құрсақтың күшті иілу және бүгілу қозғалыстарынан туады. Бұл созылу рецепторларының экстензорлық бұлшықеттерді созған кезде ағып кетуіне жол бермейді, осылайша жүзу қозғалыстарының күшін азайтады. жүктеу/скачать 21,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|