Дәріс №6. Спорттағы тұлға психологиясы Оқыту әдістері/дәріс түрі
жүктеу/скачать 328,17 Kb. Pdf көрінісі
|
| 2. Спорттағы тұлғаны қалыптастыру.
Тұлғаның қалыптасу механизмдері. Л.С. Выготский тұлға дамуының динамикасы мен қалыптасуының екі тәсілінің ерекше рӛлін атап ӛтті: тағайындау және талап ету. Олардың біріншісіне сәйкес тұлға ол үшін маңызды адамдар мен топтардың бағалауының әсерінен қалыптасады. Ерекше жұмыс қабілеттілігін кӛрсете отырып, адам еңбекқор, табанды тұлғаға лайық. Бұл жеке қасиеттер оған атақтар, марапаттар сияқты беріледі. Талап ету механизмі белгілі бір адамға жағдай жасаудың, талап қоюдың нақты мүмкіндігін болжайды, сол арқылы оны қажетті қасиеттерді кӛрсетуге итермелейді. Тағайындау және талап ету негізінде тәрбиенің айқын қарапайымдылығына қарамастан, екі механизм де ӛте тиімді. Тек тағайындау негізделген (іс-әрекеттің нақты фактілеріне негізделген) және талап ету іс-әрекеттің сәтті болуы үшін қажетті және жеткілікті деп қабылдануы қажет емес. Тұлғаны қалыптастыру стратегиясы. Спорттық іс-әрекетте жеке тұлғаның ерекшеліктері оларды жүзеге асыру стратегиясын таңдаумен байланысты: даралау стратегиясы және кемшіліктерден арылу стратегиясы. Даралау стратегиясы жеке тұлғаның жеке ерекшеліктерін жан-жақты ескеруді, жеке іс-әрекет стилін қалыптастыруды қамтиды, онда спортшының психикасының қасиеттерінің барлық кешені ескеріліп қана қоймайды, сонымен қатар нақты ерекшеліктерді неғұрлым тиімді түрде жүзеге асыратын және бұл ерекшеліктерді спортшының ӛзі бағалайтын іс-шаралар әдістері жасалады. Теннисшінің жүйке жүйесінің жоғары қозғалғыштығы бар делік. Бұл жағдайда ол үшін тактиканың жиі ӛзгеруі, торға шығу, ойынның жоғары қарқыны қолайлы ойын стилі болады. Егер спортшының инертті жүйке жүйесі болса, онда ол үшін әр доптың ұзақ ұтыс ойыны бар тыныш қарқынмен ойнау қажет болады. Бұл ойыншылардың бір-бірімен кездесуінің нәтижесі олардың әрқайсысы ӛз ойынын қарсыласқа қаншалықты «жүктей» алатындығына, тігіншіге қаншалықты инертті және мобильді болуға мүмкіндік беретініне байланысты болады. Кемшіліктерден арылу және психиканың күшті жақтарына сүйену стратегиясы спорт үшін белгілі және қолайлы. Ол белгілі бір дәрежеде пластикалық болып табылатын жүйке жүйесінің қасиеттерінің икемділігіне негізделген. Алайда, икемділіктің ауқымы бар және әлсіз жүйке жүйесі бар немесе дәрменсіз спортшы уақыт ӛте келе батыл болып, күшті жүйке жүйесі бар адам сияқты стандартты спорттық жағдайларда әрекет етуді үйренуі мүмкін. Мінез туралы да, қабілеттер туралы да айтуға болады. Мүмкін, спортшыға спорт түрін, рӛлін табу, жеке іс-әрекет стилін жасау сәтті болуы мүмкін, немесе сіз оның табиғи психикалық ұйымының табиғи «қарсылығын» жеңе отырып, кемшіліктерді жою, спортқа қажет жеке ерекшеліктерді тәрбиелеу жолымен жүре аласыз. Жеке тұлғаның ӛзін-ӛзі жүзеге асыру идеяларына сәйкес, жаттықтырушы мен спортшының міндеттері тиісті қызмет түрінде бейімділік пен дарындылықтың максималды жүзеге асырылуын қамтамасыз ету, спорт әлемінде ӛзін табу, ӛз күштерін, ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін қолдануға жол табу болып табылады. Егер бұл болмаса, уақыт ӛте келе спортшы жеке синдромды дамытады, ол әрдайым бәсекелестік мәселелерді сәтті шешуге ықпал етпейді, негізсіз мазасыздыққа, бұзылудың жоғары ықтималдығына, мінез-құлқындағы қаттылыққа, ӛзіне наразылыққа әкеледі. жүктеу/скачать 328,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|