Дәріс. Бұқаралық ақпарат құралдары, технология және қоғам. Бұқаралық коммуникация социологиясы
Бұқаралық коммуникация әлеуметтануында үш бағыт бар. Біріншіден , бұл
жүктеу/скачать 43,8 Kb.
|
| Бұқаралық коммуникация әлеуметтануында үш бағыт бар. Біріншіден , бұл БАҚ-тың қоғамдық пікірге әсер етудің іс жүзінде шексіз мүмкіндігін бекітетін теориялар ( Г. Лассвелл , В. Липман ); екіншіден , бұл бұқаралық ақпарат пен үгіт-насихаттың тиімділік дәрежесі аудитория құрамына байланысты деп есептейтін теориялар ( П. Лазарсфельд , Б. Берельсон , Х. Годе); үшіншіден , аудиторияға ақпараттық әсер ету әдістерін, қоғамдық пікірдің басымдықтарын өзгерту үшін ақпараттық ресурстар мен технологияларды пайдалануды зерттейтін заманауи теориялар. Бұл ерекше жағдайларда қолданылатын арнайы коммуникациялық технологияларға жатады, өйткені. бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы әмбебап болып саналмайды ( Д. Батлер , Д. Стокс , Д. Кавана , т.б.).
Белгілі «Қоғамдық пікір» (1920) еңбегінің авторы В.Липпман қазіргі адамның дүниетанымының қалыптасу процесі бұқаралық коммуникацияның әсерінен оның бойына сіңген стереотиптер негізінде жүзеге асады деп тұжырымдаған. Бұқаралық ақпарат құралдары хабарланған фактілерді өз қалауы бойынша таңдайды және жиі бұрмалайды. Аудиторияға қажетті дүние туралы идеяларды құра отырып, бұқаралық коммуникациялар жанама түрде, сана арқылы адамдардың мінез-құлқына әсер етеді. Осылайша , халыққа баспасөздің шексіз билігі жүзеге асырылады. Американдық әлеуметтанушы Г.Лассуэлл 1948 жылы «Дүниежүзілік соғыстағы үгіт-насихат техникасы» атты кітабында бес элементтен тұратын коммуникация процесінің ең бірінші және ең танымал сызықтық моделін тұжырымдады: кім? (хабарламаны жібереді) – коммуникатор; не? (берілген) – хабарлама; ретінде? (берілуде) - арна; кімге? (хабарлама жіберілді) – аудитория; қандай әсермен? (хабарламаның тиімділігі) – нәтиже. Бұл формула коммуникатордың хабарламаларының алушыға тікелей әсері ретінде қарым-қатынасқа бихевиористік көзқарасты пайдаланады. Соңғысы ақпаратты қабылдайтын және игеретін пассивті объект қана. Бұқаралық ақпарат құралдарының табысты жұмыс істеуінің шарты – ақпаратты бұрмалаусыз жеткізу. Әрбір қоғамда жасалған және таратылатын құндылықтар, Лассуэллдің пікірінше , бұқаралық ақпарат құралдарының идеологиялық тірегі болып табылады. Қоғамдағы билік, байлық, салмақ сияқты құбылыстардың қоғамдағы қарым-қатынас тиімділігін әлсірету. Коммуникация моделінің негізгі элементтерін анықтай отырып, Лассуэлл формуласы коммуникация процесі бұқаралық аудиторияны құрайтын адамдарға қалай әсер ететінін түсіндірмеді. Сондықтан біраз уақыттан кейін оны Р.Бредок жетілдіріп , оған «Қандай жағдайда?» деген сұрақтар қойды. және «Қандай мақсатта?». Осылайша, зерттеушілер қабылдаушы тарап – аудиторияға және оған әсер ету әдістерін зерттеуге көбірек көңіл бөле бастады. К.Ховланд және басқа зерттеушілер аудитория мүлдем біркелкі емес және әрбір адамның БАҚ хабарламаларына реакциясы оның жеке тәжірибесімен, жеке ерекшеліктерімен, интеллект деңгейімен, қарым-қатынас стилімен және басқа тұрақтылармен анықталатынын көрсетті. Осы зерттеулердің нәтижесінде 1940 жылдары социологтардың бұқаралық коммуникацияның аудиторияға шексіз әсер ететініне деген сенімі оның рөлі туралы неғұрлым ұстамды пікірлерге жол берді. әсер» теориясының негізін салушылардың бірі П.Лазарсфельд болып табылады . Сайлау науқандары кезінде қоғамдық пікірге зерттеу жүргізе отырып, ол бұқаралық коммуникацияның аудиторияға әсері шектеулі деген қорытындыға келді. Бұл зерттеулердің нәтижесі аудиторияға бұқаралық коммуникация әсерінің екі сатылы моделін құру болды, онда басым күш рөлін бұқаралық коммуникация емес, көшбасшының жеке ықпалы атқарады. Бұқаралық коммуникацияның аудиторияға барынша әсер ету тұжырымдамасын жоққа шығара отырып, ғалымдар сонымен бірге оның қоғам өміріндегі үнемі өсіп келе жатқан рөлін мойындады. Бұқаралық коммуникацияның жұмыс істеуі және ол тарататын ақпараттың мазмұнын көптеген ғалымдар іс жүзінде бұқаралық коммуникацияның барлық арналарын қамтитын бизнес мүдделерімен тікелей байланыстырады. Төлеген адам жауапты. Бұқаралық коммуникацияны зерттеуде маңызды рөлді Б.Берелсон жасаған аудиторияның қажеттіліктерін қанағаттандыру тұжырымдамасы атқарды. Бұқаралық коммуникация, оның пікірінше, белгілі бір дәрежеде ақпараттың мазмұнын анықтайтын аудиторияның қажеттіліктеріне бағытталған. Берелсон бұқаралық коммуникациялар мен қоғамдық пікірдің өзара әрекеттесуі , олардың бір-біріне әсері туралы қорытынды жасайды. Бұқаралық коммуникация өз қызметін жүзеге асыру үшін оның мүдделері мен дүниетанымын ескере отырып, бұқаралық аудиторияға бағытталуы керек. Ол бос кеңістікте емес, қоғамда жүзеге асады және, әрине, қоғамдық сананың жағдайына, ондағы болып жатқан өзгерістерге байланысты. Б.Берелсонның тұжырымдамасы олардың мазмұнына қарамастан міндеттерді тиімді шеше алатын кез келген бұқаралық коммуникациялық әсерге жарамды. Осы тұжырымдамаға сүйене отырып, «мәдениет индустриясының» жақтаушылары аудиторияның тұтынушылық талғамын қанағаттандыру ондағы берілген құндылықтар жүйесін кейіннен кедергісіз қалыптастырудың негізі деп санайды. Бұқаралық коммуникация қызметіне қоғамдық пікірдің әсерін баса көрсете отырып, Берелсон кері процестің болуын назардан тыс қалдырмайды. Сонымен бірге ол бұқаралық коммуникация қоғамдық пікірге ақпараттың өзі емес, оның бағасы арқылы әсер етеді деген қорытындыға келеді. жүктеу/скачать 43,8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|