Дәріс. Бұқаралық ақпарат құралдары, технология және қоғам. Бұқаралық коммуникация социологиясы
жүктеу/скачать 43,8 Kb.
|
| Баспасөздің әлеуметтік жауапкершілігі мәселесі әрқашан қоғамның әлеуметтік-саяси құрылымымен айқындалып келді. Қоғамның түрі баспасөздің осы немесе басқа түрін алдын ала анықтады.
Көп сатылы байланыс процесі тік және көлденең байланыс процестерін қамтиды . Зерттеу көрсеткендей, қарым-қатынас жүйесінің шеткі жағында, жайлылық деңгейі төмен адамдар инновацияларға басқаларға қарағанда ертерек бейімделе алады және жаңа идеяларды игеру оңайырақ. Маргиналдарды, әлеуметтік топтардың шекарасында орналасқан және олардың топтарымен аз әрекеттесетін адамдарды зерттеуді Г.Вейман жүргізді . Ол маржиналдар олардың арасында ақпараттық «көпір» қызметін атқаратынын дәлелдеді. Ақпаратты тарату мен ықпал етудің топішілік процесі тік құрылымға ие болса («пікір көшбасшылары» ақпаратты жоғарыдан төменге топтың қалған бөлігіне береді), онда топаралық процесс көлденең (маржиналдар басқа топтардың маргиналдарымен белсенді түрде қарым-қатынас жасайды). Әрине, қарым-қатынастың көпшілігі топтарда жүзеге асады. Дегенмен, топаралық «көпірлер» де маңызды рөл атқарады. Бұқаралық ақпарат құралдарының сайлаушылар мен қоғамдық пікірге ықпалын арттыратын жаңа қуатты факторларды іздеу 1970-1980 жылдардағы бұқаралық коммуникациялар социологиясының негізгі міндеттерінің бірі болды. Бұл кезеңнің көрнекті өкілі – канадалық ғалым Г.М.Маклюэн , құралдар теориясын жасаған, оған сәйкес қоғам дамуының прогрессивті кезеңдері ақпараттық коммуникацияның техникалық құралдарының дамуымен себептік байланыста анықталады. Маклюэн коммуникация процесіндегі тікелей және жанама өзгерістерге анықтама берді: жаңа технологиялардың пайда болуы ойлау процестерін, әлеуметтік институттарды және қоғамның бүкіл әлеуметтік құрылымын өзгертеді. Маклюэн концепциясының негізгі тезисі «Тасымалдаушы – хабар». Аудиторияның ақпаратты қабылдау сапасы мен дәрежесі ақпаратты тасымалдайтын орта немесе арна арқылы анықталады. Ақпаратты берудің әрбір құралы өзінің нақты тілімен және ақпаратты жаңарту әдістерімен осылайша ақпараттың өзін қалыптастырады, сәйкесінше дүниені қабылдауға әсер етеді. Бұдан логикалық қорытынды шығады, бұл адамның ойын қалыптастыруда шешуші рөл атқаратын техникалық құралдар, өйткені олар оның тәжірибесін құрылымдайды және қоршаған әлем туралы пікірін анықтайды. БАҚ-тың барлық техникалық құралдарының ішінде МакЛуэн теледидарға ерекше, жетекші рөл береді. Телебағдарламалар тақырыптық инклюзивтілігімен ерекшеленеді . Көрермен логикалық дамып келе жатқан сюжеттің орнына мозаикалық қабылдауға ықпал ететін, тез өзгеретін эпизодтар мен жеке фрагменттердің шексіз санын көреді. Бүкіл ғаламшарды өз желілерімен қамти отырып, телевизия бірте-бірте адамзатты «жаһандық ауылға», актерлері теледидар анықтаған рөлдерді сомдайтын өзіндік «жаһандық театрға» айналдыруда. Гербнер бастаған бір топ ғалымдар теледидардың мазмұнына зерттеу жүргізіп, соның негізінде «культивация теориясын» жасады. Бұл теорияға сәйкес, жаңалықтар шығарылымдары, фильмдер және әртүрлі ойын-сауық бағдарламалары нәтижесінде аудиторияда әлеуметтік шындық туралы бұрмаланған идеялар қалыптасады. Теледидар аудиторияға барынша толық әсер ету үшін жүзеге асыратын идеяларды іріктеу арқылы әртүрлі әлеуметтік рөлдер мен құндылықтарды тәрбиелейді. Қоғамдық пікірге теледидар енгізетін және бекітетін құндылықтардың мазмұнын Гербнер белгілі бір қоғамның әлеуметтік құрылымының дамуымен, сондай-ақ қоғамдағы өндірісті ұйымдастыру мен бақылаудың түрі мен даму деңгейімен байланыстырады. Э.Ноэль-Нейман да бұқаралық коммуникацияның қоғамдық пікірге басым әсері туралы жазады , ол жеке тұлғаның салыстыру негізінде бұқаралық және тұлғааралық коммуникациялар арасындағы қарым-қатынасты талдау негізінде «тыныштық спиралы» тұжырымдамасын жасады. өз пікірін басқа адамдардың пікірімен. Автор «адамның әлеуметтік табиғаты оны өз пікірін бағалауға итермелейді, бірақ оқшаулану қорқынышы барлық адамдарды қоғамдық пікір жүктеген конформизм қысымына бағындырады» деп санайды . Ол енгізген «тыныштық спиралі» концепциясы көпшіліктің қоғамнан оқшауланбау үшін өз пікірін айтудан қорқуын көрсетеді. Қолдау алған «сөйлейтін» азшылық өз пікірін одан бетер белсенді түрде білдіре бастайды, ал «үнсіздер» көпшілігі бұдан да қатты үнсіз болса да. Тыныштық спиралі босап, жалпы қабылданған пікір бүкіл қоғамның пікірі болмауы мүмкін. Э.Ноэль-Нейман саяси үдерістер үшін қоғамдық пікірдің үлкен маңыздылығын ескере отырып, саясаткерлер өз ұстанымдары мен көзқарастарын басқа адамдар үшін қолайлы етуге ұмтылуы керек деп санайды, әйтпесе үнсіздік спиральының кеңеюіне байланысты қоғам өзін болжауға болмайтындай әрекет етуі мүмкін. Әдебиет Қазіргі Батыс социологиялық сөздігі - М. , 1990. - С.131. Шетел сөздерінің қазіргі сөздігі - М., 1993. - С. 294. Энциклопедиялық сөздік -М ., 1995 ж. - С.286. Назаров М.М. Қазіргі әлемдегі бұқаралық коммуникация: талдау әдіснамасы және зерттеу тәжірибесі. – М., 2002. – С.43. Noel-Neumann E. Қоғамдық пікір. Тыныштық спиралын ашу – М., 1996.- С. 334. Федотова Л.Н. Бұқаралық коммуникация социологиясы. - Санкт-Петербург, 2009 ж. тележурналистика. -М ., 2002.- Б.191. Джеффкинс Ф. Жарнама .- М., 2002 ж. - С.23. Назаров М.М. Қазіргі әлемдегі бұқаралық коммуникация: талдау әдіснамасы және зерттеу тәжірибесі. - М., 2003.- С. 67-69. Соловьев А.И. Саясаттану: саяси теория, саяси технологиялар. - М., 2003.- С. 405. жүктеу/скачать 43,8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|