Дәріс химиялық Қауіпті объектілердегі авариялар туралы жалпы мәліметтер
жүктеу/скачать 19,11 Kb.
|
|
Дәріс 3. ХИМИЯЛЫҚ ҚАУІПТІ ОБЪЕКТІЛЕРДЕГІ АВАРИЯЛАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың ішінде химиялық қауіпті объектілердегі авариялар маңызды орындардың бірін алады. ХХ ғасырдың екінші жартысында өнеркәсіптік индустрияны химияландыру химиялық авариялармен байланысты техногендік қауіптердің өсуіне әкелді, олар атмосфераға апаттық химиялық қауіпті заттардың (АХҚ) шығарындыларымен, айтарлықтай материалдық залалмен және үлкен адам шығынымен бірге жүруі мүмкін. Статистика көрсеткендей, соңғы жылдары Ресей Федерациясының аумағында жыл сайын химиялық қауіпті объектілерде 80-100 авариялар орын алып, қоршаған ортаға шығарылады. Химиялық қауіпті объект (ХОО) - қауіпті химиялық заттарды сақтайтын, өңдейтін, пайдаланатын немесе тасымалдайтын, апат болған кезде немесе жойылған кезде адамдардың, ауыл шаруашылығы жануарлары мен өсімдіктерінің өлімі немесе химиялық зақымдануы, сондай-ақ қоршаған табиғи ортаның химиялық зақымдануы болуы мүмкін объект. ХБҰ-ға химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және оларға ұқсас басқа да өнеркәсіп салаларының кәсіпорындары; хладагент ретінде аммиак пайдаланылатын өнеркәсіптік тоңазытқыш қондырғылары бар кәсіпорындар; хлор және басқа да кәсіпорындар қолданылатын су құбыры және тазарту құрылыстары жатады. Мұндай кәсіпорындарды қауіпті өндірістік объектілерге жатқызу "қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігі туралы"Федералдық заңда белгіленген олардың уыттылық өлшемдеріне сәйкес жүзеге асырылады. ХОО қауіптілік дәрежесінің төрт санаты бар: I — ықтимал химиялық зақымдану аймағына 75 мыңнан астам адам, II — 40 мыңнан 75 мыңға дейін адам, III — 40 мыңнан аз адам, IV-объектінің немесе оның санитариялық-қорғаныш аймағының аумағынан тыс болмайтын ықтимал химиялық зақымдану аймағы түскен кезде. Қазіргі уақытта ел аумағында 3 600-ден астам химиялық қауіпті объектілер жұмыс істейді, 148 Қала жоғары химиялық қауіпті аймақтарда орналасқан. Химиялық зақымдану ошағының пайда болуы мүмкін жалпы ауданы 300 мың км2 құрайды, халқы шамамен 54 млн. адам. Бұл жағдайда АХҚ зақымдайтын қасиеттерін білу, оларды шығарумен мүмкін болатын авариялардың салдарын алдын — ала болжау және бағалау, мұндай жағдайларда дұрыс әрекет ету және апаттық шығарындылардың салдарын жою мүмкіндігі халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің қажетті шарттарының бірі болып табылады. Авариялық-құтқару ісінің мұқтаждықтары үшін өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығында қолданылатын, авариялық шығару (төгілу) кезінде тірі ағзаны зақымдайтын концентрацияларда (токсодоздарда) қоршаған ортаның зақымдануы мүмкін қауіпті химиялық зат болып табылатын "авариялық химиялық қауіпті зат" ұғымы пайдаланылады. АХОВ-тің маңызды қасиеті-уыттылық, ол өлімге әкелетін, зақымдайтын және шекті концентрациялармен сипатталатын олардың уыттылығы деп түсініледі. АХА-ны дәлірек сипаттау үшін белгілі бір уақыт аралығында организм сіңіретін улы заттың мөлшерін сипаттайтын "токсодоза" түсінігі қолданылады. Адам ағзасына әсер ету дәрежесі бойынша АХОВ 4 қауіптілік сыныбына бөлінеді: 1-өте қауіпті; 2-жоғары қауіпті; 3-орташа қауіпті; 4-қауіпті емес. Олардың таңқаларлық қасиеттері бойынша АХОВ гетерогенді. Олардың негізгі жіктеу белгісі ретінде адамның жедел интоксикациясында пайда болатын негізгі синдромның белгісі жиі қолданылады. Осыған сүйене отырып, адам ағзасына әсер ету сипаты бойынша барлық АХОВ шартты түрде келесі топтарға бөлінеді: көбінесе тұншықтыратын әсері бар заттар (хлор, фосген және т.); негізінен жалпы улы әсер ететін заттар (көміртегі тотығы және т. б.); тұншықтырғыш және жалпы улы әсері бар заттар (азот қышқылы және азот тотықтары, күкіртті ангидрид, фторлы сутегі және т. б.).); тұншықтыратын және нейротропты әсері бар заттар (аммиак және т. б.); метаболикалық улар (этилен тотығы және т. б.)); зат алмасуды бұзатын заттар (диоксиндер және т.б.). АХОВ оларды өндіретін немесе тұтынатын кәсіпорындарда көп мөлшерде болады. Химиялық қауіпті кәсіпорындарда олар бастапқы шикізат, аралық, жанама және соңғы өнімдер, сондай-ақ еріткіштер мен өңдеу құралдары болып табылады. Бұл заттардың қоры қоймаларда (70-80% дейін), технологиялық аппаратурада, көлік құралдарында (құбырлар, цистерналар және т.б.) орналастырылады. Ең көп таралған АХОВ-сұйытылған хлор және аммиак. Жеке ХОО-да ондаған мың тонна сұйытылған аммиак және мыңдаған тонна сұйытылған хлор бар. Сонымен қатар, жүздеген мың тонна АХҚ тәулік бойы теміржол және құбыр көлігімен тасымалданады. Химиялық апаттар Hoo-дағы қауіп химиялық апаттар түрінде жүзеге асырылады. Химиялық апат-бұл химиялық қауіпті объектідегі апат, қауіпті химиялық заттардың төгілуі немесе шығарылуы, адамдардың өліміне немесе химиялық ластануына, азық-түлікке, тамақ шикізаты мен Жемге, ауылшаруашылық жануарлары мен өсімдіктеріне немесе қоршаған ортаның химиялық ластануына әкелуі мүмкін. Химиялық авариялар кезінде АХА газдар, бу, аэрозоль және сұйықтық түрінде таралады. Заттың бір бөлігінің контейнерден атмосфераға лезде (1-3 минут) өтуі нәтижесінде ол бұзылған кезде бастапқы бұлт пайда болады. Ахов қайталама бұлты-төгілген заттың астыңғы бетінен булануы нәтижесінде. Осы түрдегі химиялық жағдайлардағы төтенше жағдайлар өндірісте пайдаланылатын, сақталатын немесе тасымалданатын сұйытылған аммиак пен хлордың авариялық шығарындылары немесе төгінділері кезінде туындайды. Химиялық апат нәтижесінде химиялық инфекция пайда болады-қоршаған ортаға қауіпті химиялық заттардың белгілі бір уақыт ішінде адамдарға, ауылшаруашылық жануарлары мен өсімдіктерге қауіп төндіретін концентрацияларда немесе мөлшерде таралуы. Ластанған ауа бұлтының химиялық қауіпті объектінің аумағынан тыс шығуы осындай объект орналасқан әкімшілік-аумақтық бірліктің химиялық қауіптілігін туындатады. ХОО апаты нәтижесінде химиялық инфекция аймағы пайда болады. Химиялық жұқтыру аймағы-белгілі бір уақыт ішінде адамдардың өмірі мен денсаулығына, ауыл шаруашылығы жануарлары мен өсімдіктеріне қауіп төндіретін концентрацияларда немесе мөлшерде қауіпті химиялық заттар таралған немесе енгізілген аумақ пен акватория. Химиялық зақымдану аймағында оның құрамдас бөліктері бөлінуі мүмкін-өлімге әкелетін токсодоз аймағы (өте қауіпті инфекция аймағы), токсодозды зақымдайтын аймақ (қауіпті инфекция аймағы) және ыңғайсыздық аймағы (шекті аймақ, инфекция аймағы). Өлімге әкелетін токсодоз аймағының сыртқы шекарасында адамдардың 50% - ы өлімге әкелетін токсодоз алады. Токсодозды зақымдайтын адамдардың сыртқы шекарасында адамдардың 50% - ы зақымдайтын токсодоз алады. Қолайсыз аймақтың сыртқы шекарасында адамдар ыңғайсыздықты сезінеді, созылмалы аурулардың өршуі басталады немесе мас болудың алғашқы белгілері пайда болады. Химиялық инфекция ошағында адамдарға, ауылшаруашылық жануарлары мен өсімдіктерге жаппай зақым келеді. Химиялық қауіпті объектілердегі авариялар кезінде зақымдайтын факторлар кешені жұмыс істей алады: тікелей авария объектісінде — АХҚ — ның уытты әсері, жарылыс болған кездегі соққы толқыны, жылу әсері және өрт кезінде жану өнімдерінің әсері; авария объектісінен тыс-ластанған ауаның таралу аудандарында тек қоршаған ортаның химиялық зақымдануының нәтижесі ретінде уытты әсер ету. Негізгі зақымдаушы фактор-АХА-ның уытты әсері. жүктеу/скачать 19,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|