Дәріс. Кіріспе. Тжқ құқықтық, заңнамалық және нормативтік-техникалық негіздері
дәріс. Табиғат объектілеріне меншік құқығы
жүктеу/скачать 243,83 Kb.
|
| 5 дәріс. Табиғат объектілеріне меншік құқығы
Дәріс мақсаты: экологиялық құқық объектілерінің түсінігі мен функцияларын беру. Дәріс мазмұны: табиғат объектілеріне мемлекеттік меншік құқығының түсінігі және жалпы сипаттамасы. Құқықтық қорғау объектілері мен мемлекеттік меншік құқығының арақатынасы. Мемлекет-табиғат объектілеріне меншік құқығының субъектісі. ҚР Парламенті және өкілетті және атқарушы биліктің жергілікті органдары және олардың табиғат объектілеріне меншік құқығын іске асыру жөніндегі өкілеттіктері. Табиғат объектілеріне меншік құқығының мазмұны және қорғалуы. Табиғи ресурстарға жеке меншік құқығының түсінігі және жалпы сипаттамасы. Табиғи ресурстарға жеке меншік құқығының мазмұны. Экологиялық құқық объектілерінің түсінігі мен функциялары. Кез-келген, оның ішінде Экологиялық қатынастардың элементтерінің бірі құқықтық қатынастардың объектілері болып табылады. Олар құқықтық қатынастардың не бағытталғанын, олар не әсер ететінін және не үшін дамитынын мойындайды. Қоршаған ортаны қорғау туралы заңда келесі норма бар — ластанудан, бүлінуден, зақымданудан, сарқылудан, жойылудан қорғау. ҚР аумағында: табиғи экологиялық жүйелер, атмосфераның озон қабаты, жер, оның жер қойнауы, жер үсті және жер асты сулары, атмосфералық ауа, ормандар және өзге де өсімдіктер, жануарлар дүниесі, микроорганизмдер, генетикалық қор, табиғи ландшафттар қорғауға жатады. Мемлекеттік табиғи қорықтар, табиғи қаумалдар, ұлттық парктер, табиғи парктер, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін немесе құрып кету қаупі төнген түрлері мен олар мекендейтін жерлер ерекше қорғалуға жатады. Осылайша, заң қорғалатын объектінің үш тобын анықтайды: - бірінші топқа табиғи экологиялық жүйелер мен атмосфераның озон қабаты жатады; - екінші топқа жекелеген табиғи объектілер жатады; - үшінші санатқа ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен ерекше табиғат қорғау және экологиялық маңызы бар объектілер жатқызылған. Айта кету керек, кез-келген емес, тек табиғи экологиялық жүйелер экологиялық құқықтың объектілері ретінде танылады. Өзгертілген және өзгертілген экологиялық жүйелер мен объектілерді халықаралық жіктеуге сәйкес қорғау объектілері ретінде тануға болмайды, өйткені олар әрқашан адамға оң әсер етпейді. Осыдан экологиялық құқықтық қатынастардың объектілері келесі белгілері бар табиғи объектілер деп танылады деп қорытынды жасауға болады: - табиғи шығу тегі; - қоршаған ортамен экологиялық өзара байланыс; - қоршаған ортаның сапасын қамтамасыз ету. Сонымен қатар, бұл нысандар келесі функцияларды орындауы керек: экологиялық, экономикалық және мәдени-сауықтыру. Барлық табиғи ортаны табиғи объектілердің, табиғи ресурстардың және табиғи кешендердің жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Табиғи нысандарға мыналар жатады: Жер, жер қойнауы, су, орман, ормансыз өсімдіктер, жануарлар әлемі, атмосфералық ауа. Табиғи ресурстарға: экологиялық, экономикалық, Жер, минералды, су, орман, энергетикалық, фаунистік ресурстар жатады. Табиғи кешендерге мыналар жатады: қорықтар, қорықтар, ұлттық парктер, табиғи парктер, табиғат ескерткіштері, орман парктері, курорттық, жасыл және қала маңындағы аймақтар, сондай-ақ типтік және сирек кездесетін ландшафттар. Табиғи ресурстарға меншік құқығы. Табиғи ресурстарға меншік құқығы: - объективті мағынада: табиғи ресурстарға меншік қатынастарын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы; - субъективті мағынада: меншік иесінің жерді, суды, орман ресурстарын және басқа да меншік объектілерін иелену, пайдалану және билік ету өкілеттіктерінің жиынтығы. Табиғи ресурстарға меншік құқығы субъективті түрде меншік иесінің жерді, суды, орман ресурстарын және басқа да меншік объектілерін иелену, пайдалану және билік ету өкілеттіктерінің жиынтығын білдіреді. Тиісті ереже Президенттің Жарлығымен және ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілген: жерді және басқа да табиғи ресурстарды иеленуді, пайдалануды және иелік етуді олардың меншік иелері еркін жүзеге асырады. Әдетте, табиғатты пайдалану процесінде адам табиғи ресурстардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын жеке қасиеттерін тұтынады. Бұл ретте қандай да бір табиғи ресурстың басқа да тұтынушылық қасиеттері бұзылмауы, төмендемеуі, яғни сақталуы және меншікке билік ету, табиғи ресурстың тағдырын анықтау кезінде оның кадастрлық бағалауына сүйене отырып, табиғат пайдаланудың тиісті шарттары оларды пайдалану құқығын бекітетін лицензиялар мен шарттарда нақты көрініс табуы маңызды. Табиғи ресурстарға меншік қатынастары ҚР Конституциясымен, ҚР Азаматтық кодексімен, ҚР Табиғи-ресурстық және табиғат қорғау заңнамасымен реттеледі. Табиғи ресурстарға меншік құқығы. Табиғи ресурстарға меншік құқығы туралы мәселені екі аспект бойынша қарастыруға болады: - заңнамаға сәйкес нақты қандай табиғи ресурстар меншік құқығының объектілері болып табылады; - қандай табиғи ресурстар жеке, мемлекеттік, муниципалды және басқа меншік нысандары болып табылады. Жерден басқа табиғи ресурстар-Жер қойнауы, су, орман, атмосфералық ауа, ормандардан тыс өсімдіктер әлемі. Табиғи ресурстар заңнамасында жерге, жер қойнауына, жануарлар дүниесіне, су объектілеріне, ормандарға меншік құқығы белгіленген. Меншік құқығының объектілеріне ерекше қорғалатын табиғи аумақтар да жатады. Өсімдіктер дүниесін ормандардан (сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардан) тыс жерлерде қорғау және пайдалану туралы заңнаманың дамымағандығын ескере отырып, осы табиғи объектіге меншік құқығы туралы мәселе тікелей шешілмеген. Алайда, өсімдіктер әлемі жермен органикалық түрде байланысты екендігіне сүйене отырып, оны меншік құқығының объектісі ретінде қарастыруға негіз бар. Бұл жағдайда өсімдік әлемінің иесі-жер иесі. Арнайы заңның қабылдануымен ормандардан тыс өсімдіктер әлемі меншік құқығының тәуелсіз объектісіне айналатыны анық. Табиғи ресурстарға меншік құқығының субъектілері. Қолданыстағы заңнама табиғи ресурстарға меншік құқығы субъектілерін толық анықтайды: А) жеке, мемлекеттік, муниципалдық және өзге де меншік нысандарының алуан түрлілігін енгізу есебінен субъектілердің тізбесі кеңейтілді; б)мемлекеттік меншікті республикалық және жергілікті деңгейлер бойынша құрылымдау көзделген. Табиғи ресурстар туралы заңдар (жер, су, тау және т.б.) көбінесе арнайы уәкілетті мемлекеттік органдарға тиісті табиғи ресурстарға билік ету құқығын береді (жерді, суды, жер қойнауын пайдалану мен қорғауды басқару бөлігінде және т. б.). Осылайша, мемлекет атынан меншік иесінің табиғи ресурстарға құқығын ҚР Үкіметі мен арнайы уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асырады. Мемлекеттен басқа, табиғи ресурстарға меншік құқығының үш жаңа түрі пайда болды-Жеке және заңды тұлғалар, муниципалитеттер. Табиғи ресурстарға меншік құқығының субъектілері: жеке тұлғалар; заңды тұлғалар; Қазақстан Республикасы; Әкімшілік - аумақтық бірліктер. Табиғи ресурстарға жеке меншік құқығы. Жоғарыда айтылғандай, жер реформасын жүргізу (1991-1996 жж.), жерге жеке меншікті Конституциялық бекіту, жер туралы Жарлықты қабылдау нәтижесінде республиканың ауыл шаруашылығын реформалауда елеулі өзгерістер болды, бұл ауылда жер құқықтық қатынастарының жаңа субъектілерінің пайда болуына себеп болды. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде жеке меншік құқығының субъектілері жер жеке су асты шаруашылығын жүргізу, бағбандық және саяжай құрылысы үшін берілген азаматтар болды. Шаруа (фермер) қожалықтары, ауыл шаруашылығы кооперативтері, серіктестіктер, жердегі шаруашылық жүргізудің басқа да мемлекеттік емес нысандары, сондай - ақ тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісі, ғылыми-зерттеу, тәжірибелік және оқу мақсаттары үшін жер учаскелері берілетін мемлекеттік ауыл шаруашылығы ұйымдастырушылары ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде жер пайдалану құқығының субъектілері болып табылады. Табиғи ресурстарға мемлекеттік меншік құқығы. Табиғи ресурстарға мемлекеттік меншік заңмен бекітілген меншік нысандарының құрылымында басым, бұл тақырыптың барлық негіздері бойынша негізделген тәсіл болып көрінеді. Мемлекеттік меншік құқығы жерге, суға, жер қойнауына, ормандарға, жануарлар дүниесі объектілеріне және басқа объектілерге белгіленген. Табиғи ресурстарға коммуналдық меншік құқығы. ҚР Конституциясының 85-бабында "жергілікті мемлекеттік басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілді және атқарушы органдар жүзеге асырады"делінген. Бұл коммуналдық меншікке жергілікті өкілді органдардың аумағында орналасқан муниципалды жерлер мен басқа да табиғи ресурстар кіреді дегенді білдіреді. Жеке меншіктегі табиғи ресурстар мынадай жағдайларда мемлекеттік меншікке айналдырылуы мүмкін:: - міндеттемелер бойынша мүлікті өндіріп алу; - сатып алу жолымен мемлекет мұқтажы үшін алып қою; - заңнама талаптарын бұза отырып пайдаланылатын объектіні алып қою; - мұраның мемлекетке өтуі. жүктеу/скачать 243,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|