Дәріс курсы Инклюзивті білім беру
Жеке оқыту технологиясының ерекшеліктері
жүктеу/скачать 196,5 Kb.
|
| 2. Жеке оқыту технологиясының ерекшеліктері
И.Унттың жеке оқыту технологиясының ерекшелігі-білім алушының мектепте және үйде өзіндік жұмысын таңдау, оқытудың негізгі формасы. Өзіндік жұмысты ұйымдастыру жеке оқу тапсырмалары, баспа негізіндегі жұмыс дәптерлері, білім алушылардың жеке өзіндік жұмысына педагогикалық басшылық негізінде жүзеге асырылады. Қызметті ұйымдастырудың бұл формасы адамдың даму деңгейіне сәйкес оқу процесін құруға мүмкіндік береді. Алайда, педагогикалық басқару аймағынан тыс жеке оқыту жүйесінде инклюзияның маңызды талабы – еркін қарым-қатынас болуы мүмкін. Білім алушылардың қабілеттілік деңгейі бойынша өзіндік жұмыс үшін тапсырмаларды саралау олардың игерілген ақпаратпен алмасудағы өзара әрекеттесуін білдірмейді. Ерекше қажеттіліктері бар адамдарды басқа адамдармен оқыту процесінде өзара әрекеттесуді көздейтін И.Унттың дараланған оқыту технологиясын инклюзивті білім беру принциптерімен байыту бір оқу орынымен білім алушыларын оқыту бағдарламаларының өзгергіштігін мүмкін етеді. [5] А. С. Границкаяның адаптивті оқыту технологиясы сабақтың сызықтық емес құрылысын қамтиды: бірінші бөлім – Бәрін оқыту, екінші бөлім – екі параллель процесс: білім алушылардың өзіндік жұмысы және мұғалімнің жеке білім алушылармен жеке жұмысы. Сабақ жүйесі аясында сабақты осындай ұйымдастырумен мұғалім студенттермен жеке жұмыс жасау үшін уақыттың 60-80% бөле алады. Соңғысы жалпы білім беретін мектепте оқитын ерекше қажеттіліктері бар білім алушыларға мамандандырылған көмек көрсету қажеттілігіне сүйене отырып өте маңызды. А. С. Границкаяның әдістемесінде А.Г. Ривиннің шәкірті болған В. К. Дьяченконың еңбектерінде сипатталған ауыспалы құрамның жұптарында жұмыс жасау идеялары дамиды. Осы әдістеме бойынша оқу процесін ұйымдастыру Шаталовтың тірек сызбаларын, бейімделуімен көп деңгейлі тапсырмаларды (Границка карточкаларын) пайдалануды қамтиды. А. С. Границкая ұсынған сабақтың сызықты емес құрылымы инклюзивті оқу орыныментарда оқытуды ұйымдастыруға қойылатын көптеген талаптарға сәйкес келеді. Мысалы, сабақты ұйымдастырудың осы құрылымында білім алушы пассивті тыңдаушы болудың қажеті жоқ, оқыту процесі әркімнің белсенді әрекетін қамтиды, оқыту мазмұнының өзгермелілігі көп деңгейлі тапсырмалар карталарының арқасында қамтамасыз етілуі мүмкін. [6] Жеке бағдарланған оқу жоспары негізінде оқыту В. Д. Шадрикова егер сіз балаға күрделі тапсырмалардың суретін берсеңіз, оқу процесін ынталандырсаңыз, бірақ білім алушыға қазіргі уақытта мүмкін болатын деңгейде жұмыс істеуге мүмкіндік қалдырсаңыз, қабілеттердің дамуы тиімді деген болжам негізінде құрылады. В.Д. Шадриковтың мазмұны мен әдістемесінің ерекшелігі келесі тармақтар болып табылады: оқу жоспары, бағдарламалар мен оқу құралдары алты деңгей үшін жасалады, бұл әр білім алушының қабілетіне байланысты оқуға мүмкіндік береді. Әр пән бойынша күрделіліктің мүмкін деңгейін таңдай отырып, білім алушылар ауыспалы құрамы бар оқу орыныментарда болады және пәннің көлемі мен мазмұнын жоғалтпай, оқу бағдарламасын игеруде бірге жүреді. Сонымен қатар, қиындық деңгейін таңдау өте мобильді және нивелирлеу оқу орындарындағыдай "мәңгі" жасалмайды, мысалы, білім алушының қабілеттерінің қазіргі жағдайына сәйкес. Қиындықтың алты деңгейі барлығына қол жетімді, білім алушының қабілеттеріне, қабілеттерін дамытуға бейімделген оқу процесін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Жеке бағдарланған оқу жоспарына негізделген оқыту әдістемесінің модификацияланған нұсқасын инклюзивті оқу орынымен қолдануға болады. Бұл жағдайда оқытудың алты деңгейінің мазмұнын қалыптастыру кезінде адамдардың жеке қажеттіліктері, жеке қызмет түрлерінің мазмұны, тақырыптың негізгі ұғымдарымен жұмысты ұйымдастыру және т. б. ескерілуі керек. Белгілі даму проблемалары бар адамдармен жеке жұмыс келесі жолдармен жүзеге асырылуы мүмкін: 1) адамдардың бір жас тобында әртүрлі деңгейдегі және мазмұндағы бағдарламалар бойынша оқуға құқығын заңнамалық тұрғыдан бекітетін оқытудың вариативтік жоспарлары; 2) Оқу орыныменпен жаппай жұмыс көлемін қысқарту, жеке жұмыстардың әртүрлі түрлерінің басым болуы; 3) бланкілік әдістемелерді белсенді қолдануға мүмкіндік береді: - білім алушылардың әр түрлі жұмыс қарқынын ескеріңіз (мысалы, ағылшын тілінде өз бетінше жұмыс істеуді тез аяқтаған адамдар оқу орынымен сөреде ағылшын тілінде оқуға арналған кітапты таңдай алады); - білім алушының мүмкіндіктеріне байланысты қиындық деңгейі бойынша әртүрлі тапсырмалар беру; - оқу орынымен басқа білім алушыларын алаңдатпай, мұқтаж адамдарға жеке көмек көрсету; - проблемалық баламен тапсырманы орындау жоспарын жеке талқылау; - ағымдағы бақылауды жүргізу; 4) оң бекіту, оқу қызметіне адамдарды қамтитын өзіне: - ынталандырушы көмек (мұғалім балаға жұмысқа араласуға көмектеседі, оны эмоционалды түрде қолдайды); - міндетті тапсырманы орындағаннан кейін тартымды әрекетті таңдау мүмкіндігі; 5) адамдың эмоционалдық ерекшеліктерін: - оған жеке көмек алу мүмкіндігі; - мұғалімнің жанжалдар мен жағымсыз реакциялар қаупін болдырмауы; - топтарда жағымды эмоционалды қатынастарды қалыптастыру. Әр түрлі адамдар бір уақытта оқитын инклюзивті Оқу орынымен оқу процесін ұйымдастыруда жеке қолдау технологиялары өзекті болып табылады. Бұл технологияның теориялық негізі гуманистік психология өкілдерінің идеялары болды. К. Роджерс мұғалімнің басты міндеті-балаға оның жеке өсуіне көмектесу деп санайды.Педагогика, оның пікірінше, терапияға ұқсас: ол әрқашан балаға физикалық және психикалық денсаулығын қайтаруы керек. К. Роджерс мұғалім оқу орынымен қажетті атмосфераны құра алады деп мәлімдейді балаға жеке өсуіне көмек,- оқу үрдісінде мұғалім адамдарға толық сенімін көрсетуі керек; - мұғалім білім алушыларға оқу орынымен алдында да, әр білім алушының жеке алдында да тұрған мақсаттар мен міндеттерді қалыптастыруға және нақтылауға көмектесуі керек; - мұғалім адамдардың оқуға деген ішкі уәжі бар екендігіне негізделуі керек; - мұғалім студенттер үшін әрдайым көмек сұрай алатын әртүрлі тәжірибе көзі болуы керек; - мұндай рөлде ол әрбір білім алушы үшін өнер көрсетуі маңызды; - мұғалім топтың ұлттық көңіл-күйін сезіну және оны қабылдау қабілетін дамытуы керек; - мұғалім топтық өзара әрекеттестіктің белсенді қатысушысы болуы керек; - ол оқу орынымен өз сезімдерін ашық білдіруі керек; - әрбір білім алушының сезімі мен тәжірибесін түсінуге мүмкіндік беретін эмпатияға қол жеткізуге тырысу керек; - мұғалім өзін және оның мүмкіндіктерін жақсы білуі керек. егер ол келесі ережелерді басшылыққа алса: Инклюзивті оқу орынымен педагогикалық өзара әрекеттестіктің негізін құрайтын бұл талаптар мұғалімнің сенімі әр бала, тіпті егер ол ерекше бала болса да, болатындығын білдіреді. Сенім көрсету барлық оқу сабақтарынан тікелей және жанама түрде өтеді, онда әр түрлі күрделі оқу іс-әрекеттері орындалады. Жеке қолдау технологиясының ұсынылған тұжырымдамалық ережелері мұғалімнің топтық (жұптық) жұмысқа белсенді қатысуын білдіреді. Соңғысы, жоғарыда аталған оқыту технологияларының әрқайсысы үшін педагогикалық іс-әрекеттің сценарийі ойластырылуы керек, соның арқасында білім алушылардың оқу материалы бойынша жұмысқа қатысуы мүмкін. Жеке қолдау технологиясының тұжырымдамалық ережелерінде оқытудың өзара әрекеттесуін демократияландыру принципі айқын көрінеді. [7] Адамның жеке өсуінің тиімділігі білім алушылардың белгілі бір салаларда немесе белгілі бір уақытта оқуда қиындықтарға тап болуы мүмкін екенін түсіну процесін құру үшін мұғалімнің шеберлігін қамтамасыз етеді. Дер кезінде көрсетілген көмек осы қиындықтарды жеңудегі жол. Оқу орыныментастарға топтарда (жұптарда) жұмыс істеуге көмектесу арқылы білім алушы оған қиындықтарды жеңуге қолдау көрсетеді. Оқу орынымен жұмыс жасауда жеке қолдау технологиясын жүзеге асыру оқу процесін диагностикалық және мониторинг жүргізуді қамтиды. Білім алушылардың оқу жетістіктері туралы, олардың жұмыста өзін-өзі ұйымдастыра білуі, Оқу орынымен қарым-қатынас орната білуі туралы ақпарат жинаудың әртүрлі әдістерін (байқау, сауалнама, сұхбат және т.б.) қолдана отырып, мұғалім өз білім алушыларының жеке өсуіндегі шағын жетістіктерін көре алады, жеке дамудың белгілі бір мәселелерін бөліп көрсете алады. Бұл ақпаратты (ең алдымен даму ерекшеліктері бар адамдар туралы) арнайы дәптерлерге бекіту адамды педагогикалық қолдаудың маңызды факторы бола алады. Даму ерекшеліктері бар адамдарды бақылаудың маңызды бағыттары келесі бағыттар болып табылады: жалпы мінез-құлық (әр түрлі қызмет түрлерінде); дербестік; әлеуметтік мінез-құлық; дамудың өзекті деңгейі; мінез-құлық және оқыту мәселелері. Инклюзивті оқу орыныментағы адамдармен жұмыс жасауда жоғарыда аталған оқыту технологияларын белсенді енгізу дамудың айқын проблемалары бар адамдармен жұмысты даралауға көмектеседі. Бұл оқу орынымен фронтальды жұмыстың қысқаруына байланысты; тапсырмалардың күрделілігінің әртүрлі деңгейімен; адамдың жұмысын оң күшейтумен. Педагогикалық технологиялардың құрамдас бөлігі ойын технологиялары болып табылады. Оқу процесінде ойын-сауық, театр, бизнес, рөлдік ойындар, компьютерлік ойындар қолданылады. Әлемдік педагогикада ойын белгілі бір шарттармен (ережелермен) шектелген және белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталған (жеңіс, жеңіс, жүлде) ойыншылар арасындағы кез-келген бәсекелестік немесе жарыс ретінде қарастырылады. Л. С.Выготский, А. Н. Леонтьев, Д. Б. Эльконин және т. б. ойын теориясын, оның әдіснамалық негіздерін, оның әлеуметтік табиғатын, орыс педагогикасында білім алушының дамуындағы маңыздылығын дамытумен айналысты. Сабақтың ойын формасы сабақтарда оқу іс-әрекетін ынталандыру, ынталандыру құралы ретінде әрекет ететін ойын әдістері мен жағдайларын қолдана отырып жасалады. Д. Б. Элькониннің пікірінше, ойынның негізгі құрылымдық бірліктерін қарастыруға болады: - ойнайтын рөлдер; - ойын барысында берілетін және ересектердің өмірінен көшірілетін сюжетті, қатынастарды ойыншылар ойнайды; Әр білім алушының қызығушылықтарын, мүмкіндіктерін, сәттілік шекараларын ескере отырып, әр адамдың өз рөлін алдын-ала анықтаңыз; Өзіндік даму ерекшеліктері бар нақты адамдардың ойынындағы сюжет пен қарым-қатынастың мүмкін болатын даму жолын болжау; Ойынды дайындау кезеңінде де, оның даму кезеңінде де барлығына жеке көмек көрсету жоспарын ойластырыңыз; мұқтаж адамдарға кеңестер (нұсқаулар) дайындаңыз, олардың ойын әрекеттерін алдын-ала "жаттықтыруға" болады. Сабақтың сабақ түрінде ойын әдістері мен жағдайларын жүзеге асыру мыналарға негізделеді: - ойын тапсырмасы түрінде дидактикалық мақсатты қою; - ойын ережелеріне сәйкес оқу қызметін ұйымдастыру; - оқу материалын оның құралы ретінде қолдану; - дидактикалық тапсырманы ойынға аударатын жарыс элементтерін оқу іс-әрекетіне енгізуге бағынатын ойын ережелері Ойын технологияларын тұжырымдаманы, тақырыпты және тіпті оқу пәнінің бөлімін игеру кезінде оқу процесін жандандыру және күшейту үшін сабақтың үзіндісі ретінде қолдануға болады (енгізу, түсіндіру, бекіту, жаттығу, бақылау). Топтар арасындағы қарсыласу принциптеріне негізделген ойынның мысалын келтірейік. Бекітіп беру кезінде тақырыптың білім алушылары бөлінеді шағын топтар ала отырып, тапсырманы жинап, жекелеген бөлшектерден суретті. Бұл жағдайда фигураның барлық бөлшектері мұғалімде болады және тапсырмаларды дұрыс орындау фактісі бойынша топтарға беріледі. Топтың өзі тапсырыс жасайды, бір уақытта қанша тапсырма алуға дайын (біреуі топтың барлық мүшелеріне, екі немесе одан да көп). Тапсырмалардың мазмұны Оқу орынымен жұмыс істейтін тақырыпқа сәйкес келеді, мұғалім әрдайым әр топтың көмегіне жүгіне алады, бірақ мұғалімнің көмегін қашан пайдалануға болатындығын алдын-ала айту керек (ол шектеулі болуы керек). Жеңімпаз-бұл тапсырмаларды ең жылдам орындаған және алынған бөлшектерден фигураны жинаған топ. Оқытуға ойын әдістерін енгізу оқытудың қолайлы негізін құруға мүмкіндік береді. Оқудағы ойын әдістері әсіресе назар жетіспеушілігі және гиперактивтіліктің бұзылуы (СДВГ) бар адамдармен жұмыс жасау кезінде өзекті. Хотылева Т.Ю., Ахутина Т.В. атап өткендей, СДВГ бар Адамдар түзету көмегін қажет ететін ең үлкен топты құрайды. Оның саны экономикалық дамыған елдердегі қазіргі Адамдар популяциясының 7,5 - тен 15 % - на дейін. Қарастырылып отырған топ оңтайлы көмек көрсетілген жағдайда бұқаралық мектепте мүмкін болатын оң динамика мен сәтті бейімделу тұрғысынан ең перспективалы болып табылады. Театрландырылған ойындарға қатысу назар жетіспеушілігі және гиперактивтіліктің бұзылуынан зардап шеккен бала үшін оқу материалын игерудің бір тәсілі болуы мүмкін. [8] Жоғары Оқу орынымен білім алушыларымен жұмыс істеуге белсенді енгізілген ойын формаларының негізінде адамдың есте сақтау қабілетін, зейінін, қиялын, ойлауын дамыту үшін жағдайлар жасалады. Даму ойындарының заманауи жиынтығы өте алуан түрлі, оқу процесінде психотехникалық жаттығулар жақсы қолданылады. Мысалы, көңілді зарядтау. Мұғалім сөйлеудің бір немесе басқа бөлігі болып табылатын сөзді атайды, бір жағдайда оның алдына қол шапалақтау үшін жағдай жасайды, екіншісінде – бастың үстінде және т. б. Адамдың назарын дамытатын тапсырмалардың нұсқалары әртүрлі болуы мүмкін (аяқтарын шапалақтау, қолдарын үстелге шапалақтау), ал тапсырмалардың мазмұны зерттелетін материалға негізделген. Бұл жаттығулар сабақтың жағымды эмоционалды фонын жасайды. Инклюзивті оқу орынымен тағы адамдарды оқытудағы ойын технологиясының рөлін түсіну ойын функцияларын түсінуді қамтиды. Ойынның мәдениеттің педагогикалық феномені ретіндегі маңызды функцияларына мыналар жатады: ойынның әлеуметтік-мәдени мақсаты;қарым-қатынас функциясы;адамның ойындағы өзін-өзі тану функциясы;диагностикалық функция және т.б. ойын технологиясы негізінде сабақты жоспарлау кезінде мұғалім ұйымдастырылған ойын іс-әрекетінде басым болуы керек ойынның функционалды мақсаттарын ойластыруы керек. Бұл оның мақсатын тек білім алушыны оқытуда ғана емес, сонымен бірге оның жеке және әлеуметтік дамуында да тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Сонымен, ойынды сот түрінде жобалау....(сөйлеудің бір бөлігі; химия ғылымы қоршаған ортаға қауіп төндіруі мүмкін және т.б.), мұғалім айыптаушы мен айыпталушы, адвокат пен судья, куәгерлер бар ойын ережелеріне сәйкес құрылған байланыс функцияларын белсенді түрде сонымен қатар, ойынның сюжеті неғұрлым күтпеген болса, күтпеген жағынан зерттелетін құбылыстың тереңдігіне ену мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Мысалы, зат есімдерде, сын есімдерде, есімдіктерде есімдерді жазу ережесі сотталушы ретінде ұсынылуы мүмкін (ойынның мазмұны Оқу орынымен байланысты қалыптасады). Ойын өткізу үшін білім алушыларды топтарға бөлу қажет, олар алдымен ойнайтын рөлмен танысуы керек. Әр топқа (судьяларға, айыптаушыларға, қорғаушыларға, куәгерлерге) сценарий жазу сабақтың мазмұнды негізін құрайды, тақырыптың бір жағын ашады, тақырыптың екінші жағы ойын барысында студенттерге ашылуы керек. Сонымен, прокурорлар егер ереже бәріне бірдей болмаса, онда бұл мүмкін емес және жоғарыда аталған Ережеге қатысы жоқ сөздер туралы ақпараты бар куәгерлерді шақыруды сұрай алады (мысалы, шыны, қалайы, ағаш). Ұсынылған сценарий бойынша құрылған ойын студенттерден белгілі бір дайындық деңгейін талап етеді және даму ерекшеліктері бар адамдар үшін қиын болуы мүмкін, сондықтан олардың ойынға рөлдік қатысуы әсіресе мұқият жазылуы керек жүзеге асырады. Инклюзивті оқу орынымен ерекшелігі, оның мақсаттары мен міндеттері, оның ішінде толеранттылықты тәрбиелеу ойын оқыту технологияларын қолданудың кейбір ерекшеліктерін анықтайды. Атап айтқанда, бәсекелестік принципін жүзеге асыра отырып, мұғалім даму ерекшеліктері бар бала бәсекелестікте нашар нәтиже көрсеткен топ білім алушыларының жағымсыз эмоцияларының объектісіне айналуы мүмкін жағдайларды ескертуі керек. Бәсекеге қабілеттілік қағидаттарына негізделген ойын оқыту технологияларын қолданған кезде: білім алушыларды ынталандыру үшін көптеген жағдайларды ойластыру керек (мұнда тіпті адамдың іс-әрекетінде, қимылында айқын көрінетін тәжірибе фактісі қосымша баллмен бағалануы мүмкін); ойынның аралық кезеңдерінде жеңімпаздарды анықтау және ойынның жалпы нәтижелері бойынша жеңімпаздан бас тарту; топтағы қажетсіз қосымша ретінде даму ерекшеліктері бар балаға құрдастарының қарым-қатынасын ескерту (осы мақсатта сіз мұндай адамдарды ойынға қатысуға алдын-ала дайындауға немесе оларға төрешілердің рөлін, байқаушылар және т.б.). [9] жүктеу/скачать 196,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|