Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар

Адамның өзін және шындықты қайта құруға бағытталған белсенділіктің түрі-

А) инсайт

В) инстинкт

С) интеллект

D) рефлекс

Е)& іс-әрекет

*****

А) мінез

С) темперамент

D)& ерік

Е) сезім

А) сезімге

В)& ерікке

С) қабілетке

D) танымға

Е) мінезге

*****

Ерік күшіне ие адам көрсеткіші:

В) жоспар түзу

С)& іс нәтижесі

D) іске ұмтылыс

Е) орындау жолы

*****

А)& жан толғанысы

В) жоғары рух

С) астар сана

D) қоршаған орта

Е) бұлшық еттер қуаты

Адамды іс-әрекетке жетелейтін:

А) рефлекс

В) стимул

С) инстинкт

D)& мотив

Е) гипноз

*****

Адамның іс-әрекетіне жат нәрселер:

В) заттылық

С)& туа берілгіштік

D) мақсатқа бағытталғандық

Е) бірлесушілік

*****

A)Сезімге

B)Қабілетке

C)Танымға

D)Мінегзе

E) Ерікке

*****

11. Еріктің ырықты әрекет түрі-

B)Түшкіру

C)Ашуға берілу

D)Таңдау

*****

A)Сезімдік қызығу

B) Саналы әрекет

C)Жоғарғы таным

D)Табиғи құмарлық

E)Ізгі мақсат

*****

13. Адамның мақсатына орай кедіргілерді жеңумен өз қылық-әрекетінқолдап, реттей білу қасиеті-

B)Қабілет

C) Ерік

D)Темперамент

E)Сезім

*****

A)Қажетсінуіне

B)Қалауға

C)Сезімге

D) Терең түсінімге

E)Ниетке

15. Қазіргі заман ғылымы дәлелдеген ерік әрекетінің басты себебі-

A)Сыртқы мәжбүрлік

B)Тума қасиет

C)Рухтық бастама

D)Тылсым күш

E) Белсенді қарым-қатынас

*****

A) Аппракция

B)Иллюзия

C)Галлюцинация

D)Фрустрация

E)Абулия

17. Ми сырқатынан болатын абулия құбылысының мәні-

A)Танымнан қалу

B) Зақымды еріксіздік

C)Алдану

D)Қатерлі қиял

E)Жоспарға икемсіздік

*****

A)Тежелеуге

B)Радияцияға

C) Қозу ошағына

D)Иррадиацияға

E)Сөнуге

19. Еріктің әрекет желісінің бастапқы басқышының негізгі міндеті-

A)Талдау

B)Талқылау

C)Орындау

D) Мақсат белгілеу

E)Шешім қабылдау

*****

A)Шешім

C)Орындау

D)Ниет

E) Ұмтылыс

21. Шешім қабылдаумен адамда пайда болатынеріктік әрекеттің ерекше сипаты-

A) Жауапкершілік

B)Белсенділік

C)Борыш

D)Табандылық

E)Дербестік

*****

A)Шешімге келуден

B) Нәтежеге келуден

C)Жоспар түзуден

D)Орындауға кірісуден

E)Мақсат нақтылаудан

*****

23. Ерік күшіне ие адам көрсеткіші-

B)Іске ұмтылыс

C) Іс нәтежесі

D)Жоспар түзеу

E)Орындау жолы

*****

A)Бұлшық еттің қуаты

B)Қоршаған орта

C)Астар сана

D) Жан толғанысы

E)Жоғарғы Рух

*****

25. Адамның өз болмысын билеп, сезімдері мен құмарлықтарын тоқтам беру қасиебі-

B)Ой

D)Сезім

*****

Кикілжіңнің құрылымы:

1. 
   кикілжің объектісі;
   
2. 
   кикілжің мәселесі;
   
3. 
   кикілжіңге қатысушы жақтар;
   
4. 
   пайда болатын ішкі жағдайлар;
   
5. 
   кикілжіңді жағдайдың бейнесі;
   
6. 
   мүмкін болатын кикілжіңді іс-әрекеттер мен оның нәтижелері.
   

Кикілжіңнің мәселелсі – екі жақтың қарама-қайшылығының қайнар көзі болып табылатын объективті және субъективті мәселелер.

Кикілжіңге баратын жақтар – қатысушылар, яғни негізінен адамдар жеке, ресми, заңды тұлғалар болып кикілжіңге барады.

Ішкі жағдайлардың бірнеше түрлері бар:

1. 
   кеңістіктік-уақытша - пайда болатын қарама-қайшылықтың орны мен уақыты;
   
2. 
   әлеуметтік-психологиялық – топтағы психологиялық ахуал, олардың қарым-қатынастарының типі мен деңгейі;
   
3. 
   әлеуметтік - әртүрлі әлеуметтік топтардың қызығушылықтарының қарама-қайшылыққа ұшырауы;
   

1. 
   қатысушылардың өздері туралы ойлары – қажеттіліктері, құндылықтары, мүмкіндіктері, мақсаттары;
   
2. 
   қарама қарсы жақ туралы пікірлері, кикілжіңді жағдайлар болған орта туралы ойлары.
   

Кикілжіңді іс-әрекеттер қарама-қарсы жақтың мақсаттары мен қызығушылықтарының жетістіктерін қоршауға бағытталады. Кикілжіңді іс-әрекеттердің нәтижелері – кикілжіңнің нәтижелері болып табылады.

Кез келген кикілжің динамикалық процесс болып табылады және оның дамуының бірнеше кезеңдері болады.

1. 
   объективті кикілжіңді жағдайдың белгілі бір мәселе бойынша пайда болуы; Бұл кезең «потенциалды кикілжің кезеңі» деп аталады.
   
2. 
   объективті кикілжіңді жағдайды кикілжіңге қатысушылар өз мақсаттарын қарама-қарсы жақтың мақсаттарына сай еместігін түсінген кезде пайда болады.
   
3. 
   кикілжіңді мінез-құлыққа өту, яғни өз мақсаттарына жетуге белсенді іс-әрекетке көшу. Осы кезеңде 5 типті атауға болады:
   

1. 
   бәсекелестік типі;
   
2. 
   кикілжіңді елемеу, шеттету;
   
3. 
   бейімделу, ыңғайлану;
   
4. 
   келісімге келу, ымыраға келу;
   
5. 
   ынтымақтастық.
   

Адам үшін әлеуметтік-психологиялық адаптацияның оң нәтижелері мыналар:

• 
  өзінің биологиялық және әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру және өмір сүру мүмкіндігі;
  
• 
  өз қажеттіліктерін қарым-қатынас мен мінез-құлқының қажетті құралдарын қалыптастыру нәтижесінде әлеуметтік талаптарға сәйкестендіру;
  

• 
  адамның әлеуметтік ортадағы жоғары әлеуметтік статусы;
  
• 
  осы статусқа, әлеуметтік ортаға және оның маңызды элементтеріне, мысалы, қызметке қанағаттану.
  

Жеке адамның әлеуметтік-психологиялық адаптациясының деңгейінінің объективті және субъективті критерийлері бар. Объективті критерийлер:

• 
  нәтижелі қызмет;
  
• 
  ұжымдағы нақты орны;
  
• 
  әлеуметтік шындық ретіндегі авторитеті.
  

• 
  жаңа немесе өзгермелі әлеуметтік ортадағы әртүрлі аспектілер тұрғысындағы жеке адамның қанағаттануы;
  
• 
  қызмет пен қарым-қатынастың әртүрлі аспектілеріне жағымды қатынас.
  

• 
  әлеуметтік процестерге ықпал етудің күшті және тұрақты ұмтылысы;
  
• 
  қоғамдағы әлеуметтік тәртіпті, оның формалары мен түрлерін сақтауға, қайта құруға, өзгертуге бағытталған қоғамдық істерге нақты қатысу.
  

Адам барлық уақытта әлеуметтік ортаның жағдайларына бейімделе бермеуі себепті, әлеуметтік-психологиялық адаптацияның осы белгісі бойынша екі түрін анықтауға болады: ерікті және еріксіз.

Ерікті адаптация орта ұсынған жаңа құндылықтар мен іс-әрекет әдістері жеке адамның құндылық жүйесіне қарама-қайшы келмеген жағдайда пайда болады:

• 
  әлеуметтік ортаның нормалары мен құндылықтары жеке адамның қызығушылықтары мен қажеттіліктер жүйесіне енгізіліп, оны жүзеге асыруға қолайлы жағдай жасайды;
  
• 
  жеке адамға тән құндылық бағдарлар мен мінез-құлық нормалары еш қысымсыз жаңа жағдайларға сай өзгереді.
  

• 
  жаңаны қабылдамай, жеке адам ортаның талаптарын өзгертуге тырысады, бірақ ол нәтижесіз болып, соңында жеке адамның бағынуына тура келеді;
  
• 
  индивид еш өзгертуге тырыспай бағынады;
  
• 
  әлеуметтік мінез-құлықтың жаңа әдістері жеке адамның қасиеттеріне сай келе бермейді, бірақ жеке адам оларды әрі қарай өмір сүру үшін қолдануға мәжбүр болады.
  

1. Кикілжің дегеніміз не?

2. Кикілжіңнің түрлері мен функцияларын атаңыз.

3. Конструктивті кикілжің мен деструктивті кикілжіңнің қандай өзгеншелігі мен айырмашылығы бар?

4. Кикілжіңді неге динамикалық процесс ретінде қарастыруға болады?
№10 дәрістің тақырыбы: Тұлғаның әлеуметтік психологиясы және әлеуметтену түсінігі.