Дәріс «тамақтану физиологиясы» және адам денсаулығы Мақсаты
ДӘРІС 5. Макро және микро нутриенттердің физиологиялық рөлі
жүктеу/скачать 466,69 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көмірсулар.
| ДӘРІС 5. Макро және микро нутриенттердің физиологиялық рөлі
Мақсаты: Макро және микро нутриенттердің физиологиялық рөлі туралы түсінік беру. Жоспары: 1.Көмірсулар 2. Ақуыз 3.Майлар 4. Витаминдер Тамақтану балансталған болуы қажет, яғни құрамы, тамақтық заттардың химиялық құрам бөліктерінің мөлшері мен арақатынастары, олардың пайдаға асуын қамтамасыз ететін ағзаның ферменттік жүйелері үшін қолайлы болуы қажет. Тамақтанудың балансталғандық қағидасы - рационалды тамақтанудың негізгі қағидасы болып табылады, ол тек негізгі тамақтық заттардың - белоктардың, майлардың, көмірсулардың, минералды заттардың және дәрумендердің арасындағы балансталғандықғы ғана емес, сонымен қатар белоктардың, майлардың, көмірсулардың, минералды заттар мен дәрумендердің өздерінің құрамына кіретін заттардың да балансталғандығы туралы түсінік береді. Тағамның әр түрлі болуы, яғни, құрамында жануар текті және өсімдік текті заттардың және жеткілікті мөлшерде тағамдық талшықтар да болуы тиіс. Көмірсулар. Биологиялық ролі. Көмірсулар, тағамның негізгі массасын құрайды. Олар моносахаридтер (глюкоза, фруктоза, галактоза), дисахаридтер (лактоза, сахароза, мальтоза) және тағамдық (гликоген, крахмал) және тағамдық емес (жасұнық, пектин заттары) полисахаридтер. Ақуыздар.Биологиялық ролі. Ақуыздар міндетті түрде ағзаға түсіп отыруы қажет және тамақтанудың алмастырылмайтын құрам бөлігі болып табылады, себебі солар ғана ағзаның, өсуін, дамуын және жасушалар мен тіндердің регенерациясын, антиденелердің, ДНК, РНК, ферменттердің, гормондардың, еттердің жиырылуына қатысатын ақуыздардың, глобиннің, жасуша ақуыздарының және жасушадан тыс сұйықтардың, т.б. синтезделуі үшін қажетті құрылыс материалдарымен қамтамасыз етеді. Сонымен, тағаммен ағзаға түсіп отыратын ақуыздар, бәрінен бұрын пластикалық материал ретінде, ал шектеулі дәрежеде энергиялық материал ретінде пайдаға асады. Ақуыздар ағзада көп түрлі қызмет атқарады: 1. Пластикалық немесе құрылымдық (жаңа тіндердің құрылуы және жасуша құрылымдарын қалпына келтіру); 2. Қорғаныштық (антидене, комплемент, пропердин жүйесі, қан ұйытатын және ұюына қарсы жүйелер, т.б.); 3. Тұқым қуалаушылық ақпарат берілуіне қатысуы. 4. Реттеушілік (жаратылысы ақуыздық ферменттер мен гормондар синтезделуі); 5. Қимылға келтіретін (миофибрилл құрамындағы ақуыздар- актин және миозин ); 6. Энергетикалық; 7. Тасымалдаушы (әр түрлі химиялық қосылыстарды қан арқылы тасымалдау,тіндерге жеткізу және олардан әкету); 8. Буферлік (қанда, жұлын сұйығында тұрақты реакция сақтау); 9. Онкотикалық қысымды қамтамасыз ету; Ақуыздар, ағзада маңызды пластикалық материал ретінде және функциональдық тұрғыдан да, басқа тағамдық заттармен алмастырылуы мүмкін емес, ал олардың өзі болса, майлар мен көмірсуларды кеңінен алмастыра алады. Ақуыздардың қоректік құндылығы, олардың амин қышқылдық құрамымен байланысты, биологиялық құндылығы - бірінші кезекте, ағзада синтезделмейтін – гистидин, лизин, метионин, триптофан, лейцин, изолейцин, треонин, валин, фенилаланин сияқты - алмастырылмайтын амин қышқылдарымен олардың балансталғандығымен байланысты. Осыған байланысты, тағамдық ақуыздар құнды және құнды емес болып бөлінеді. Құнды ақуыздардың амин қышқылдық құрамы, адам ағзасындағы ақуыздардың амин қышқылдық құрамына жақын және барлық алмастырылмайтын амин қышқылдарды қамтиды. Құнды емес ақуыздардың құрамында бір немесе бірнеше амин қышқылы болмайды немесе аз болуы мүмкін. ФАО сарапшылары, 1 г идеалды белоктың құрамында 40 мг изолейцин, 70 мг –лейцин, 55 мг-лизин, 35 мг-метеонин+цистин, 60 мг-фенилаланин+тирозин, 10 мг триптофан, 40 мг-треонин, 50 мг-валин (4-кесте) болуы қажет деп санайды. Тағамдық азықтардың амин қышқылдық құрамын, амин қышқылдық қорын анықтау арқылы, идеалды ақуыздың амин қышқылдық құрамымен салыстыруға болады. Амин қышқылдық скоры = мг АҚ/ зерттелетін ақуыздың г • 100% мг АҚ/ идеалды ақуыздың г жүктеу/скачать 466,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|