Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі №1,2 дәріс Тақырып: Психологияға кіріспе. Психологиядағы әдістерді жіктеу
жүктеу/скачать 0,86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Гуманистік бағыт (А. Маслоу). Тұлғаның феноменологиялық теориясы (К. Роджерс)
| Джулиан Роттер өз теориясын 1940 жылдардың соңы мен 1950 жылдардың басында жасай бастады, сол кездегі ең маңызды салалар тұлғаның психоаналитикалық және феноменологиялық теориялары болды. Роттердің пікірінше, бұл екі тәсілдің екеуі де жеткілікті түрде анықталмаған ұғымдарды қамтыған, сондықтан ол түсінікті және нақты терминологияны енгізуге шешім қабылдады. Ол нақты анықталған терминдер мен тексерілетін гипотезаларды қамтитын тұжырымдамалық негізді жасауға тырысты. Ол сондай-ақ адамның оқуындағы мотивациялық және когнитивтік факторлардың рөлін көрсететін теорияны құруды көздеді. Ақырында, Роттер әлеуметтік жағдайлар контекстінде мінез-құлықты түсінуге баса назар аударатын теорияны жасағысы келді. Оның әлеуметтік оқыту теориясы мінез-құлықтың басқа адамдармен және қоршаған орта элементтерімен өзара әрекеттесу арқылы қалай үйренетінін түсіндіру әрекеті болып табылады. Роттердің сөзімен айтқанда: «Бұл әлеуметтік оқыту теориясы, өйткені ол негізгі немесе негізгі мінез-құлықтарды әлеуметтік жағдайларда үйренуге болатынын және бұл мінез-құлық басқалармен делдалдық арқылы қанағаттандырылуы керек қажеттіліктермен тығыз байланысты екенін көрсетеді» (Роттер, 1954, 84 б.). Әлеуметтік контексте мінез-құлықты қалай үйренетініне назар аудара отырып, Роттер мінез-құлық негізінен ойлау және болжау қабілетімізбен анықталады деп есептеді.
Оның ойынша, адамдардың белгілі бір жағдайда не істейтінін болжау кезінде біз қабылдау, күту, құндылықтар сияқты когнитивті айнымалыларды ескеруіміз керек. Сондай-ақ Роттердің теориясында адамның мінез-құлқы мақсатты, яғни адамдар күтілетін мақсаттарға қарай жылжиды деген ұстаным бар (Роттер, 1982). Роттердің пікірінше, адамның мінез-құлқы берілген іс-әрекеттің ақыр соңында болашақ марапаттарға әкелетінін күтумен анықталады. Күту және күшейту ұғымдарын бір теория шеңберінде біріктіру Роттер жүйесінің бірегей ерекшелігі болып табылады. Бандура сияқты Роттер де Скиннердің радикалды бихевиоризмінен мүлде басқаша адам қызметінің теориясын жасады. Гуманистік бағыт (А. Маслоу). Тұлғаның феноменологиялық теориясы (К. Роджерс) Гуманистік психология өкілдері — А.Маслоу мен К.Роджерс оқытуды ұйымдастырудағы басты принцип «дамытушы көмек» көрсету деп көрсетті. Бұл принциптің мәні мұғалім оқушыға не істеу керек екендігін көрсетіп, проблеманы ол үшін шешпей, оның белсенділігін және ішкі күштерін ояту қажет, өзі таңдау жасап, шешім қабылдап, жауап бере білуге үйрету қажет деп есептейді. К.Роджерс: «Дәстүрлі мектепте өктемшіл, еріксіз оқыту (когнитивтік оқыту типі) жүреді, мұнда оқу үдерісінде білімдерді мұғалім таңдаған бағдарламамен меңгеру ғана жүреді. Ал оқыту типі «тәжірибелік оқу» болу керек. Бұл оқу типі бойынша окушылар ерікті, өз бетінше іс-әрекетте, өзінің тәжірибесінде, пікірталас пен шешім қабылдау барысында оқып білім алуы қажет», — дейді [1]. Тұлғалық дамыта білім беру идеясы 80-жылдарда ынтымақтастық педагогикасында жүзеге асырылды. Ынтымақтастық педагогикасын жаңашылдар педагогикалық үдерісте үйлесімді дамудың қажетті шарты ретінде оған қатысушылардың ізгілікті өзара қатынасын орнату деп түсінді. Гуманистік психология көрнекті өкілдері А.Маслоу, К.Роджерс. Гуманистік психологияның негізін қалаушылардың алдына қойған мақсаты- бихевиоризм мен психоанализді дәріптеушілердің адам мәселесіндегі ауытқуларды орнына келтіріп, шындыққа жақындау, өміршен психологияны тандап алу еді. Өз зерттеулерінің объектісі ретінде гуманист- психологтар салуатты, шығармашыл жеке адам түсінігін таңдады. Бұлар талдауындағы жеке адамның мақсаты – өзін-өзі кемелендіру және мүмкіндіктерін өз күшімен ашып білу. А.Маслоу адам іс-әрекетінің, адамның мінезі мен қылығының негізі сол адамның өзін-өзі таныту мен өз мүмкіншіліктерін ашуға деген ынта-ықыласында деп есептеген. Өз мүмкіншіліктерін ашуға деген қажеттілік бірнеше қызметпен байланысты. Біріншіден, мұндай гуманистік қажеттілік – адамға, қоғамға тек жақсылық келтіруге ұмытылу. Екіншіден, адам өз болмысына орай кемелденуі тиіс, яғни адам өзінің барша мүмкіндіктері мен қабілеттерін орнымен пайдаланып, өзіне жүктелген жоғары адамгершілік борыштарды атқаруға міндеті. жүктеу/скачать 0,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|