Дәріс5 Модуль 2 Қоғам, тұлға және әлеуметтік өзгерістер Тақырып 4

Питирим  Александрович  Сорокин  (1889-1568)  орыс-американ  социологы. 

Әлеуметтік  теориясына  үлес  қосушылардың  бірі.  Оның  «Социология  жүйелері» 

(Системы  социологии)  шығармасы  қоғамның  жіктелу  теориясына  арналған.  Екінші 

шығармасы «Әлеуметтік мобильдік». 

П.  Сорокин  жалпы  адамзаттың  стратификациялық  картасын  кӛрсетіп  берді.  Бұл 

топтар ашық және жабық болып бӛлінеді. 

1) Жабық топтар - адам туғанынан соған жатады. (мысалы; жас, жыныс, нәсіл) 

2) Ашық топтар - индивидтің еркімен анықталады (партиялар, ғылыми, спортивтік, 

қоғамдар т.б.). 

3)  Аралық  -  оған  мүлік  жағдайы,  тіл,  мемлекеттік,  территория  мұнда  адамдар 

туғанынан байланысты, бірақ ӛзгертуге болады. 

П.Сорокиннің кӛзқарасына сүйенсек, мұндай әлеуметтік топтарға мыналарды жатқызуға 

болады: 

І.  Сыңаржақты  маңызды  (бір  қатардағы  негізгі  құндылықтардың  маңында  құрылған 

және топтасқан) топтар: 

а) биоәлеуметтік: 1-нәсілдік, 2-жыныстық, 3-жас мӛлшеріне орай; 

б)  социмәдени:  4-ру,  5-аумақтық-кӛршілестік,  6-тілдік,  этникалық  және  ұлттық 

топтар,  7-мемлекет,  8-кәсіби,  9-экономикалық,  10-діни,  11-саяси,  12-идеологиялық 

топтар  (ғылыми,  философиялық,  этникалық,  білімділік,  эстетикалық,  демалу  және 

сауық-сайран топтары), 13-элитаның нормалды топтары (кӛсемдер, данышпандар және 

тарихи тұлғалар). 

ІІ.  Кӛпжақты  маңызды  топтар  (екі  немесе  одан  да   кӛп  құндылықтар  қатарының 

комбинация  тӛңірегіне  біріккендер):  1-отбасы,  2-клан,  3-тайпа,  4-ұлт,  5-әлеуметтік 

жүріс-тұрыс  немесе  сословия  (орта  ғасырлық  ақсүйектер  қатарына  жататындар;  дін 

басылары; буржуазия; жұмысшылар мен шаруалар), 6-әлеуметтік тап. 

Бұл топтар ашық және жабық болып бӛлінеді. 

1) Жабық топтар-адам туғанынан соған жатады. (мысалы; жас, жыныс, нәсіл) 

2)  Ашық  топтар-индивидтің  еркімен  анықталады  (партиялар,  ғылыми,  спорттық 

қоғамдар т.б.). 

3)  Аралық-оған  мүлік  жағдайы,  тіл,  мемлекеттік,  территория  мұнда  адамдар 

туғанынан байланысты, бірақ ӛзгертуге болады.