Дәрістер жинағЫ 1- дәріс. СӨйлеу тілінің БҰзылуын анықтау
жүктеу/скачать 280,46 Kb.
|
ЛЕКЦИЯ ЖҮЙЕЛІК СӨЙЛЕУ ТІЛІ
| СТЖД-ң І деңгейіндегі түзету жұмысының негізгі міндеттері:
сөз түсінігін дамыту; еліктеуіш сөйлеу іс-әрекетін дамыту; зейіні мен жадын дамыту; сөзөзгерту элементтерін меңгеру негізінде қарапайым сөйлемдерді қалыптастыру. сөз түсінігін кеңейту жұмысы мынадай бағыттарда жүргізіледі: ойыншықтардың, дене мүшелерінің, киімдердің аттарын есте сақтау; қимылмен көрсетілген сөз тіркестерін түсіну; күнделікті жағдайларды (ситуацияларды) сөзбен айту; кім? не? деген сұрақтарды түсіну; нұсқауларды түсіну және орындау; заттың көлемі мен санын ажырату (аз – көп, үлкен – кіші т.б.); зат есімнің жекеше көпше түрін ажырату (доп – доптар); нұсқаудың кімге айтылғанын (бағытталғанын) түсіну, ажырату (отыр-отырыңдар); ұқсас сөздерді жағдайға (ситуацияға) байланысты түсіну, ажырату (жазып отыр, сурет салып отыр); кеңістікті білдіретін әне, міне, деген сөздерді түсіну; қарама-қарсы мағыналы сөздерді түсіну (ал – алма, ки – шеш, т.б.); кеңістікте бағдарлауға қатысты сөздерді ажырату (алдында, артында, жоғары, төмен). Өзіндік сөйлеуін дамыту жұмысының бағыттары: сөйлеуге қажеттілігін белсендіру; жақын адамдарды атау; өтініш, сұраныстарын білдіру (ал, бер, кел); ойын кезінде көңілін білдіру (ой, тшш, т.б.) жануарларды шақыру (кіс-кіс), еліктеу; фразаларды қалыптастыру (шәй ішем, нан бер); анау, мынау, ол деген сөздерді қолданып екі сөзден тұратын сөйлем құрау (ол - доп); етістіктердің түрлерін қолдану (бер, маған бер, бола ма, ана ал, т.б.). Бірінші деңгейдегі балаларды логопед біртіндеп қарапайым сөйлем (зат есім+етістіктің 3-жағы Мысалы, Ата келді. Әке отыр) құрауға үйрете бастайды. Бұл қарапайым диалогты меңгеру сатысы болып саналады. Бұл кезеңде дыбыс айтуын түзетуге бағытталған жұмыс мақсатты түрде жүргізілмейді. Дегенмен, кейбір дыбыстардың артикуляциясын дамытуға арналған жаттығулар жасату, дыбыстың айтылуын анықтау, қайталау, сөздерді буындап қайталату, айтқызу; буындарды ырғақты қайталату; айтылуы ұқсас сөздерді ажырату (бас-қас, шәй-май, жазады-оқиды, т.б.) сияқты жұмыс түрлері дыбыс айтылуын, фонематикалық қабылдауын жетілдіруге ықпал етеді. Екінші деңгейдегі балаларды оқыту-түзету жұмысы 4 жастан бастап әр түрлі мекемелерде жүргізіледі (мектепке дейінгі мекемелерде, сөйлеу мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған мектептің дайындық топтарында, психоневрологиялық стационарлар мен санаторийлерде т.б.). Оқытудың негізгі міндеттері: сөйлеу түрлерін түсінуге бағытталған қарқынды жұмыс жүргізу; сөз қорын анықтау және молайту; қарапайым грамматикалық категорияларды іс жүзінде меңгеру негізінде ауызша сөйлеудің қарапайым түрлерін дамыту; дыбыс айтуы мен ажыратуын дамыту, сөздің ырғақтық-буындық құрамын анықтау, құрау. сөз түсінігін әрі қарай дамыту мақсатында балаларды зат есімнің септік жалғауларының мағынасын ажыратуға (Мысалы: қарындашпен дәптерді көрсет, қаламмен кітапты көрсет, т.б.); жалпы белгілері бойынша заттарды топтастыруға (сурет салу үшін не керек?); синтаксистік конструкциялар бойынша кейіпкерлердің қатынастарын, іс-әрекеттерін анықтауға (мысалы: «Күшік баладан қашып барады», «бала күшіктен қашып барады?» Кім (не) қашып барады? Кім (не) қуып барады?); зат есімнің жұрнақтарын түсіну, қолдануға (Мысалы, үй – үйшік, бала - балақай, көрпе – көрпеше) арналған жұмыс жүргізіледі. Ауызша сөйлеуін дамыту барысында әртүрлі жұмыс түрлері жүргізіледі: сөйлем құрау ( зат есім+толықтауыш+етістік, Мысалы, бала орындықта отыр); Не істеп отыр? деген сұраққа жауап беру (бала сурет салып отыр, Ата ұйықтап жатыр); Іс-әрекетке сәйкес зат есімді іріктеу, табу (мияулайды – мысық, шиқылдайды – торғай, т.б.); Есімдік пен етістіктің жақтарын ажырату (мен киінемін, киіндім, киініп отырмын); жеңіл тақпақтарды жаттау; Бірнеше сөзден тұратын сөйлем құрастыру (сұрақ бойынша, көрсету, модель, сурет бойынша); Сұрақ- жауап бойынша таныс заттарды сипаттау, жағдай (ситуация) бойынша әңгімелесу. Бұл кезеңде дыбыс айтуын қалыптастыруға бағытталған арнайы сабақтар өткізіледі. жүктеу/скачать 280,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|