Дәрістің жоспары: Химиялық экология пәні, қысқаша даму тарихы
Химия және қоршаған ортаның курсы, мақсаты мен міндеттері
жүктеу/скачать 36,84 Kb.
|
лекция
| 2. Химия және қоршаған ортаның курсы, мақсаты мен міндеттері. Химиялық экологияның міндеті, организмдердің қоршаған ортамен байланысын зерттеу ғана емес, ол- популяцияның өзара байланысы мен бейімделу реакцияларын, олардың өмірсүру жағдайларына байланысты зерттеу де болмақ.
Мысалы, экология ғылымының қоршаған ортаның тазалықтан сақтау туралы ғылым екеніне ешкімнің таласы жоқ, бірақ бұл анықтама емес. Экология ғылымының анықтамасы-қоршаған ортаның тазалығын сақтаудың формуласы түрінде болуы керек сияқты, сондықтан бұл анықтамада экология проблемаларын жан-жақты шешетін, негізгі нақты түйіні көрсетілуі тиіс. Сонымен бірге, экология ғылымы, қоршаған ортаның ластануын болдырмайтын тәсілдерін көрсетуі қажет. Белгілі аумақтағы экологиялық апат, немесе, қоршаған ортаның тазалығының бұзылуы мәліметтерді жиі естіп жатамыз. Неліктен бұлай болды? Себебі неде? Мұндай апатты болдырмауға болар ма еді? Міне, экология ғылымы осы сұрақтарға толық жауап беруі тиіс. Өндірістік мекемелер , яғни целлюлозды қағаз зауыты, өндірістің химиялық және мұнай салалары су қоймаларына өте көп мөлшерде лас суды бөледі. Егер атмосфераның ластануына энергетика мен транспорт кіналі болса, ал су қоймаларының ластануына химиялық процестер әсер етеді. Энергетика мен транспортқа қарағанда химиялық өндірістік мекемелер атмосфераға қалдықты аз бөледі, бірақ ластағышы мен улылығы жағынан бірінші орынды алады. Атмосфераны өте қауіпті ластағыштардың бірі күкірт диоксиді және ол барлық тіршілік иелеріне қайтымсыз әсер келтіретін күшті коррозионды агент болып табылады. Егер, жоғарыда көрсетілген экологиялық проблемалардың биосферада орын алу себептерін қарастыратын болсақ, онда мынадай тұжырымға келеміз. Экологиялық проблемалардың болуы, сол аумақтағы химиялық, биологиялық және басқада да тепе-теңдіктердің бұзылуы, әртүрлі экологиялық проблемалардың негізі болып табылады. Егер назар аударсақ, кез келген аумақта химиялық, биологиялық және басқа да тепе-теңдіктер сақталса, ол жерде экологиялық проблема болмайды және болуы мүмкін емес. Осы ойлардың негізінде, профессор А.Баешов өз анықтамасын былай тұжырымдайды. Экология - биосферадағы тепе-теңдікті жан-жақты қарастыратын, оның бұзылуының себептерін болжайтын және анықтайтын, сонымен қатар тепе-теңдіктен ауытқудың, қоршаған ортаға әсерін зерттейтін ғылым саласы. Экологияның негізгі салалары мен бөлімдері тоғысатын бірнеше маңызды мәселелер бар. Оларды шешу жолындағы жетістіктер, бүкіл экологияның алға басуын қамтамасыз етеді, сондықтан, күш ең алдымен сол мәселелерді зерттеуге бағытталуы тиіс. Экология ғылымының негізгі мақсаты-биосфера тұрақтылығын сақтау үшін салауаттығына, білім дәрежесіне қарамастан барлық адамдардың экологиялық деңгейі, соны ұғынуы мен білім дәрежесінің жоғары болуына ықпал ету. Биосферадағы тепе-теңдік бұзылса, оның өсімдіктерге және жануарларға әсері-биологиялық экология, адамдарға әсерін – медициналық экология, ал қоғамға әсерін - әлеуметтік экология, ал өндіріс қалдықтарын болдырмау немесе азайту, және де бұл қалдықтарды залалсыздандыру проблемаларын инженерлік экология салалары зерттейді. Ал, экология ғылымының ең басты мақсаты – биосфера шегіндегі ғаламдық проблемаларды бақылай отырып, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды адами- нооэкологиялық тұрғыдан негіздеу. Экология ғылымының зерттеу нысаны – биологиялық және географиялық микро және макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы. Қоршаған табиғи ортаға адамдар, жануарлар, өсімдіктер, басқа да тірі жеңдіктер өмір сүретін мекен-жай, ондағы жер-су, ауа мен жел, жылы мен суық, ас пен қорек, олардың достары мен жаулары кіреді. Қоршаған орта тірі және әлі табиғаттан құралған, өзара тығыз байланыстары бар біртұтас жүйе. Табиғатта болатын барлық құбылыстар мен өзгерістер осында өтеді. Табиғат байлықтарын есепсіз, бақылаусыз жұмсауға болмайтынын, қоршаған орта бүлініп, істен шығуы оңай екенін адамдар XX ғасырдың алғашқы жылдарынан түсіне бастады. Сол кезден бастап қоршаған ортаны қорғау деген ұғым пайда болды.Бұл ұғым, әуелі жануарлар мен өсімдіктердің жойылып кетуден, табиғаттың қымбат ескерткіштерін қыйраудан қорғауды білдіретін. Отызыншы жылдары қазбалы кен қорлары таусылу, ормандар мен су көздері жойылу қаупі төнген кезде бұл ұғым табиғат байлықтарымен қорғаумен толықты, 50-60 жылдары қоршаған ортаны қорғау ұғымына жоғарыда айтылғандарға қосымша ауаны, су көздерін, топырақты зиянды өндірістік және радиоактивтігі қалдықтардан, уақытты химиялық заттардан қорғау кіретін болды. жүктеу/скачать 36,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|