Ішінара бақылауды іріктеудің әдістері мен тәсілдері

Мысалы: халық санағы кезіндегі жазылып алынған көрсеткіштерді ішінара аралап тексеру арқылы олардың дұрыстығын анықтауға болады.

Статистикада ішінара бақылауды жүргізгенде екі жиынтық бірліктері, - негізгі немесе жалпы және ішінара бақылау – бірге қолданылады. Зерттеуге алынатын қоғамдық құбылыстар, процестер, заттар жиынтықтарының барлығын жалпы жиынтық деп, ал жалпы жиынтықтың ішінен тексеруге іріктеліп алынған бөлігін ішінара жиынтық бірліктері деп атайды.

Ішінара бақылауды жүргізу кезінде келесі негізгі сипаттамалар мен белгілер қолданылады:

N – зерттеуге жататын барлық жиынтық бірліктерінің саны (жалпы жиынтық);

n – ішінара бақылауға алынған жиынтық бірліктерінің саны (ішінара жиынтық);

М – жалпы жиынтықтың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктер саны;

m – ішінара жиынтықтың ішінде өзіне тін белгісі бар бірліктер саны;

Р – жалпы жиынтықтың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктердің үлесі:

W – ішінара жиынтықтың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктердің үлесі:

Δ (дельта) – ішінара бақылаудағы қатенің шегі;

μ (мю) – ішінара бақылаудағы орташа қате;

Ғ – ықтималдылық;

t – ықтималдылық сенім коэффиценті.
Осы сипаттамалар мен белгілерді қолдану арқылы ішінара бақылаудың қажетті көрсеткіштерін есептеп және жалпы жиынтық көрсеткіштерімен салыстыруға болады.

Егер ішінара бақылауға алынған бірліктердің саны неғұрлым көп болса, одан шыққан көрсеткіштер жүйесі соғұрлым жалпы жиынтық көрсеткіштеріне жақын болады немесе оны келесі формула ретінде жазуға болады:

Статистикада жалпы жиынтықтан ішінара бақылау бірліктерін іріктеп алу әртүрлі әдістермен жүргізіледі. Соның ішінде жиі қолданылатын түрлері: жай кездейсоқ іріктеу; механикалық, типтік және сериялы іріктеу.