Өнеркәсіпте әзірленген және игерілген технологиялар

4.1 Өнеркәсіпте әзірленген және игерілген технологиялар.

2001-2018 жылдар аралығында зертхана қызметкерлері болат балқыту және сала үшін жоғары ғылыми және экономикалық тиімділікпен келесі өзекті технологияларды құрды және енгізді:

• 
  Доғалы болат балқыту, Мартен және Конвертерлік пештерде Қазақстан кен орындарының марганец концентраттарына болатты тікелей қоспалау технологиясы. Технология болатты легирлеу кезінде қымбат марганец қорытпаларын ауыстыруға, ферроқорытпаны қайта өңдеуді айналып өтіп, рудадан болатқа марганецтің алынуын арттыруға мүмкіндік береді. 1985-1993 жылдар аралығында Қарағанды металлургия комбинатының 300 тонналық Конвертерлік және 600 тонналық Мартен пештерінде, Өзбек металлургия зауытының 100 тонналық Мартен және доға пештерінде, Гадфильд болатты балқыту кезінде Павлодар трактор және Уралвагонзаводының 6 тонналық доға пештерінде әзірленіп, енгізілді. Осы технологияның арқасында 1991-1994 жылдар аралығында Украинадан марганец қорытпаларын жеткізуді азайту жағдайында аталған кәсіпорындар өндірістік қуаттылықтарын сыни деңгейге дейін төмендете алмады. (Технология авторлары-Т. ғ. д. м. ж. Толымбеков, т. ғ. к. Ахметов А. Б.)
  
• 
  Кешенді кремний - алюминий қорытпаларын-ферросиликоалюминий (ФСА) және бариймен ферросиликоалюминий (фсаб) қолдана отырып, Конвертерлік және электросталды балқыту технологиясы. Болатты күрделі қорытпалармен залалсыздандыру технологиясы Болаттың құнын төмендетуге, ферросилицийді, сондай-ақ қолданылатын чушка мен пирамида алюминийдің жартысын алмастыруға мүмкіндік береді. Болатта жоғары беттік-белсенді қасиеттері бар қорытпаның бөлігі ретінде берілген Барий металл емес қоспаларды тиімді түрде өзгертеді, тотықсыздану өнімдерімен болаттан шығаруға қолайлы формалар түзеді. Технология "АрселорМиттал Теміртау"АҚ-да балқытылатын Конвертерлік және электростальдың тыныш және төмен қоспаланған маркаларының барлық сұрыптамасына енгізілді. "Çolakoğlu Metallurgy IG"зауытының 300 тонналық Siemens-FAI-Fuks Ultimate доғалы пешінде және "НОСТА"ААҚ," МЕЧЕЛ "ААҚ," ThyssenKrupp"," POSCO "болат балқыту пештерінде FSA қорытпасы сәтті сыналды.
  
• 
  Қарағанды құю-машина жасау зауытының дайындамаларын үздіксіз құю көлденең машинасында (ГМНЛЗ) Болаттың конструкциялық маркаларын құю технологиясы әзірленді; Технология машина жасауда қолданылатын легирленген болат маркаларынан дөңгелек өзекті дайындамаларды құятын технологиялық биіктігі шектеулі үздіксіз құю машиналарына арналған.
  
• 
  №43 ТМЗ цехының ДСП-3 пешінде тауарлық ферросиликомарганецті (ФСМН) балқыту технологиясы шихтада фсмн ұсақ заттарын, айналым қожын пайдалана отырып және ФС75, ФС45 және ФСА45 қалпына келтіруші ретінде. Технология Фсмн (0-10мм) ұсақ-түйектерін және қорытпаны балқыту және фракциялар бойынша жіктеу кезінде түзілетін марганец қожын тиімді тарту мақсатында Тараз металлургия зауытында енгізілді.
  
• 
  Құймақалыптарға құйылатын болатты және дайындамаларды аймақтық текті техногенді материалдардан жасалған қож түзуші қоспалармен үздіксіз құю машиналарында өңдеу технологиясы. "АрселорМиттал Теміртау "АҚ оттегі-Конвертерлік цехында болатты құю жағдайында әзірленді және енгізілді. 2003-2006 жылдар аралығында аймақтағы энергетикалық және металлургиялық кәсіпорындардың қалдықтарынан тұратын шлак түзетін және оқшаулайтын қоспалар құймалардың бас бөліктерін оқшаулау және болатты 300 тонналық шөміштерде оқшаулау үшін толығымен енгізілді.
  
• 
  "АрселорМиттал Теміртау"АҚ құрамында темір бар шлактар мен кокс електерін монобрикетте толық пайдалана отырып, кен термиялық пеште шойынды балқыту технологиясы. Технологияға сәйкес Конвертер шлактарының жоғары гелезді магниттік бөлігі Кокс елегімен брикеттеледі және стандартты, маркалы құйма шойынды ала отырып, кен-жылу пешінде балқытылады. Бұл ретте электр энергиясының шығыны 1 тонна шойынға <0,5 МВА құрайды, флюс ретінде жоғары негізді аз сілтілі Конвертерлік қожды пайдаланады. Болат балқыту өндірістерінің шлак үйінділерін қайта өңдеу кәсіпорындарына арналған.
  
• 
  "АрселорМиттал Теміртау"АҚ оттегі-Конвертерлік цехында беріктігі жоғары х80 санатты құбыр болатты балқыту және өңдеу технологиясы. Технология " АрселорМиттал Теміртау "АҚ жағдайында енгізілген бірегей, ғылыми негізделген және расталған бірқатар шешімдерді қамтиды. Болатты тиімді күкіртсіздендіру және дефосфорлау тәсілдері талап етілетін 0,005% Күкірт пен 0,015% фосфорға дейін әзірленді. Болатты ванадий, ниобий, титан және алюминиймен дәйекті легирлеу технологиясы әзірленді, ол беріктігі жоғары х80 санаттағы болатқа арналған API Spec5L стандартының талаптарына жауап беретін механикалық қасиеттері бар Болаттың ұсақ түйіршікті ферритті-бейинитті құрылымын кепілді алуға мүмкіндік береді.
  
• 
  Доғалы болат балқыту пештерінде брикеттеу және брикеттерді балқыту арқылы болат балқыту өндірісінің техногенді қалдықтарынан темір рециклинг технологиясы. Құрамында темір бар қалдықтарды ұтымды кәдеге жарату технологияларының кешені өнеркәсіптік апробациядан өтті және "АрселорМиттал Теміртау" АҚ-да, "Кастинг"ЖШС-де енгізуге қабылданды. Жаңа технологиялық шешімдер моношихта түріндегі құрамында темір бар қалдықтарды негізгі технологиялық процеске қайтаруға мүмкіндік береді - масштабтан темір-көміртекті брикеттер, пеш сүзгілері мен кокс қалдықтарынан темір шаңы. Моношихтаның ұсынылған құрамы сатып алынатын байланыстырғыштарды пайдалануды қысқартуға және болатты балқытуға қолданылатын темірді қолданылатын металл сынықтарынан 10% - ға дейін қосатын берік, жоғары реакциялы брикеттер алуға мүмкіндік береді.
  
• 
  Болат металлургиясы саласындағы ғылыми және практикалық жетістіктері және оларды коммерциализациялау үшін зертхана ұжымының мүшелері стипендиялар мен сыйлықтарға ие болды. 2017 жылғы Әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының иегері.
  

А. Б. Ахметовке Ақ Ордада Әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының 2017 жылғы Мемлекеттік сыйлығын тапсыру рәсімі

Іргелі зерттеулер саласында ұжымның күш-жігері қождың пайда болу процестерін және болатты тазартудың жоғары температуралық реакцияларының кинетикасын зерттеуге, процестің жылу және материалдық баланстарын модельдеуге бағытталған. Металдағы зиянды қоспалардың құрамына термодинамикалық тепе-теңдік параметрлерін анықтау, құрамында кремний-алюминий, кальций және барий бар қорытпалардың жан-жақты тотығу және модификациялау қабілетін эксперименттік бағалау бойынша зерттеулер жүргізілуде. Болаттың сапалы маркаларын балқыту кезінде ниобий, ванадий және титанмен легирлеу процестерінің термодинамикалық жағдайларын зерттеу белсенді жүргізілуде.

• 
  Болатты тазарту, қождың пайда болуы, дезоксидтеу, пештен тыс өңдеу және болатты құю процестерін зерттеу.
  
• 
  Болат балқыту процесіне құрамында темір бар өндіріс қалдықтарын тиімді тарта отырып, Қазақстанның болат балқыту кәсіпорындарының экологиялық проблемаларын шешу.
  
• 
  Талдаудың заманауи әдістерін қолдана отырып, металл материалдарына, шлактарға, кендер мен көмірге макро-микроқұрылымдық талдау жүргізу.
  
• 
  Болаттың сапасын арттыру, оның өзіндік құнын төмендету және өндірістің техногендік қалдықтарын кәдеге жарату технологияларын жетілдіру.