Дипломдық жұмыста жылу электр станциясындағы барабанды

54 

 

4.1 к е с т е – Жарықтану нормасы 

Жұмыс орны 

Жарықтандыру 

беті,  еденнен 

биіктігі 

Жарықтану нормасы, лк 

К

п

, % 

артық 

емес 

Комбинациялық 

жарықтану 

Жалпы 

жарықтану 

 

Машиналық зал 

 

ЭЕМ 

эксплуатациялы

қ зал 

 

Техникалық 

қызмет  көрсету 

залы 

 

Ақпарат 

тасығыш 

құралдарды 

сақтау залы 

 

 

Г – 0,8 

 

 

Г – 0,8 

 

 

 

Г – 0,8 

 

 

 

– 

 

750 

 

 

750 

 

 

 

750 

 

 

 

– 

 

400 

 

 

400 

 

 

 

400 

 

 

 

300 

 

15 

 

 

15 

 

 

 

15 

 

 

 

20 

 

Жасанды  жарық  үшін  қызу  және  газоразрядтық  шамдар  қолданылады. 

Жалпы  жұмыстық  қыздыру  шамдардың  типтерін  белгілеу  шартындағы  келесі 

әріптер  мынаны  білдіреді:  В-  ваакумдық,  Г-  газбен  толтырылған,  Б- 

биспиральдық,  БК-  биспиральдық  криптондық.  Шамдардың  жарықтық 

ағымдары, жалпы жұмыстық қыздырушылық және олардың қуаты  4.2 кестеде 

келтірілген. 

4.2  к  е  с  т  е  –  Жалпы  жұмыстық  қыздырушылық  шамының  қуаты  мен 

жарықтық  ағыны 

Шамның 

типі 

Қуат  

Вт 

220 

 

200-235  Шамның 

типі 

Қуат  

Вт 

200 

200-235 

кернеуіндегі 

жарықтық ағым 

кернеуіндегі 

жарықтық ағым 

В 

15 

105 

85 

Б 

150 

2100 

1840 

В 

25 

220 

190 

Г 

200 

2800 

- 

Б 

40 

400 

300 

Б 

200 

2920 

2540 

БК 

40 

460 

- 

Г 

300 

4600 

4000 

Б 

60 

716 

550 

Г 

500 

8300 

7200 

БК 

60 

790 

- 

Г 

750 

13100 

- 

Б 

100 

1350 

1090 

Г 

1000 

18600 

- 

БК 

100 

1450 

- 

Г 

1500 

2900 

- 

Г 

150 

2000 

- 

   

   

   

   

55 

 

Кіші  қысымды  газоразрядтық  шамдар  ең  үнемді  болып  саналады  (ЛД, 

ЛДЦ,  ЛХБ  және  т.б.).  Газоразрядтық  шамдардың  кейбір  техникалық 

сипаттамалары 4.3 кестеде келтірілген. 

 

4.3 к е с т е – Кіші қысымды газоразрядтық шамдардың кейбір сипаттамалары 

Номиналдық  НОМИНАЛДЫ ЖАРЫҚТЫҚ АҒЫМ 

ЛМ., ШАМДАР ТИПІ 

Шамның 

өлшемі, 

мм. 

қуат, Вт 

ЛДЦ  ЛД 

ЛХБ 

ЛТБ 

ДБ 

Диаметр Штырьдың 

ұзындығы 

15 

500 

590 

675 

700 

760 

27 

451,6 

20 

820 

920 

935 

975 

1060 

40 

604,0 

30 

1450  1640 

1720 

1720 

2100 

27 

908,8 

40 

2100  2340 

3000 

3000 

3120 

40 

1213,6 

65 

3050  3570 

3820 

3980 

4650 

40 

1514,2 

80 

3740  4070 

4440 

4440 

5220 

40 

1514,2 

 

Бөлмеде  жалпы  жарықталу  шамдарының  орналасуы  келесілермен 

анықталады:  Н-  бөлменің  биіктігімен,  Һ-  жұмыс  бетінің  үстіндегі  ілінуінің 

биіктігімен,  L-  көрші  шамдардың  немесе  люминесценттық  шамдардың 

қатарлардың    арасындағы  ұзындығымен,  l-  шеткі  шамдардың  немесе  шамдар 

қатарлар мен қабырғаның арасындағы ұзындық. 

 

                                          h = H - h

c 

- h

p     

 ,                                              

 

(4.10) 

 

мұндағы h

c

- шамнан қабырғаға дейінгі  ұзындық; 

h

p

- еденнен жоғары жұмыс бетінің биіктігі. 

Қабырға мен ең жақын орналасқан шамның арасындағы ұзындық l = (0,25 



 0,3)



, егер жұмыс тікелей қабырғадан жақын орындалса, және l = (0,4 



 0,5)



, 

егер жұмыс қабырғаның жанында емес орындалса. 

Жалпы есептелуі екі әдіспен жасалады: пайдалану коэффицент әдісі және 

нүктелік  әдіс.  Пайдалану  коффициент  әдісі  көлеңке  жасайтын  үлкен  заттары 

жоқ  көлденең  беттерді  жалпы  біркелкі  жарықтануды  есептеу  үшін 

қолданылады. 

Нүктелік  әдіспен  жалпы  локальдық  жарықтану,  көлеңкесі  бар  жалпы 

біркелкі жарықтану және жергілікті жарықтану есептелінеді. 

Пайдалану коэффициент әдісі 

Келтірілген  әдіс  есептелу  бетіне  түсетін  жарық  ағымының  жарық 

құралдың  толық  ағымына  қатынасқа  тең 



  коэффициенттің  мәнін  анықтауда 

болады.  Есептеу  практикасында 



  мәндерін  бөлменің  (бөлменің  индексі  і) 

геометриялық  параметрлерін  олардың  оптикалық  сипаттамаларымен  (төбенің 

шағылыстыру коэффициенттері) 



пот

, 



ст.

, 



п

 байланыстыратын кестеден алады. 

і бөлменің индексі келесі формуламен анықталады 

 

56 

 

                                      





B

A

h

B

A

i







   ,                                                        (4.11) 

 

мұндағы А- бөлменің ұзындығы;  

В- бөлменің ені;  

Һ- есептелу биіктігі. 

Шағылыстыру  коэффициенттердің  бағытталған  мәндері  4.4  кестеде 

келтірілген. 

 

4.4 к е с т е – Өндірістік бөлмелердің 



пот

, 



ст

 мәндері   

Төбенің күйі 



пот.

, % 

Қабырғаның күйі 



ст.

 % 

Жаңадан ақталған 

70 

Ақ перделермен жабылған, 

70 

Ылғалды бөлмеде  

  

жаңадан 

ақталған 

терезелермен 

  

Ақталған 

 

50 

Перделерсіз терзелері бар, 

  

Таза бетонды 

50 

Ақталған 

50 

Ашық ағашты 

  

Терезелері бар бетонды 

30 

(боялған) 

50 

Штукатурленген кірпіштік 

10 

Лас бетонды 

30 

Кір  

10 

Кір  

10 

 

 

 

Ф  әр  жарықтанушының  керекті  ағымы  келесі  формула  бойынша 

анықталады 

 

 

 

      

n

N

Z

S

К

Е

Ф











     ,                                                           (4.12) 

 

мұндағы Е- берілген минималды жарықтану; 

Кз- қордың коэффициенті; 

S- жарықталған аудан, м

2

; 

Z- жарықтың біркелкімелік коэффициенті Z = 1,1 



 1,2; 

N- жарықтанушылардың саны (есептеуге дейін бекітілген).  

ДРЛ  немесе  қыздыру  шамдармен  жарықты  есептеген  кезде,  алдымен 

төбенің  ауданы  бойынша  жарықтанушыларды  орналастырып,  олардың  санын 

анықтау  керек.  Есептелу  нәтижесінде  керекті  жарық  ағымы  үшін  ең  жақын 

қыздыру  немесе  ДРЛ  шамы  таңдалады.  Шамның  жарық  ағымы  тек  10-20% 

ауытқуы рұқсат етіледі. 

Люминесценттік  жарықты  есептеген  кезде  таңдалған  шамның  Ф

л

  жарық 

ағымы  берілген  және  п  жарықтанушыда  шамның  саны  анық.  Сондықтан  бұл 

жағдайда керекті жарықтанушылардың саны анықталады 

 

57 

 

                     

n

Фn

n

z

S

K

E

N













3

    .                                                             (4.13) 

 

Есептің берілгені: ұзындығы 50м, ені 40м, биіктігі 4,3м болатын бөлменің 

жалпы жарықталуын анықтау керек. Төбесі ақталған, перделермен жабылмаған 

терезелері  бар  ақталған  қабырғалары  бар  бөлме.  Көру  жұмысының  разряды- 

IV,в.  Нормирленген  жарықталуы-  200лк.  Қуаты  80  Вт  2-ші  группалы  ЛБ 

люминесцендік  шамдармен  жалпы  жарықталу  жүйесін  таңдаймыз,  жарықтық 

ағым  Ф

л

  =  5220  лк  (кесте  5.5).  Төбенің,  еденнің,  қабырғаның  шағылыстыру 

коэффициенттері 



пот.

=70%, 



ст.

=50%, 



пол.

=30%.   

Ілінудің  есептелген  биіктігі-  жұмыс  беті  еденнен  1,2м  биіктікте 

орналасқан, шамдардың түсуінің биіктігі- 0,5м, бұдан, h = 4,3-(1 +0.5) = 2,8м. 

Жарықтанушылардың  арасындағы  ең  тиімді  ұзындығы  келесідей 

анықталады 

 

                      Z = 



 • h = 1,4 • 3,3 = 3,92 м.                                             (4.14) 

 

Қабырғадан  0,5м  қашықтықта  3  қатар  жарықтанушыларды  аламыз, 

қатарлардың арасындағы қашықтық 4м.Бөлменің индексін анықтаймыз 

 

                          





93

.

7

40

50

8

.

2

2000









i

    .                                                  (4.15) 

 

мұндағы пайдалану коэффициенті 



 =84%, қордың коэффициенті К

3

=1,5. 

Бұл  мәндерді  5.3  формулаға  қойып,  люминесценттік  шамдардың  санын 

анықтаймыз. 

Ф  әр  жарықтанушының  керекті  ағымы  келесі  формула  бойынша 

анықталады 

 

                     

6

.

1466666

9

.

0

1

.

1

2000

5

.

1

400











F

        .                                  (4.16) 

 

Керекті шамдардың саны 

 

                      

9

.

280

5220

6

.

1466666

1







F

F

N

îáù

    .                                            (4.17) 

 

400  лк  нормирленген  жарықтануды  құру  үшін  барлығы  қуаты  80Вт  201 

ЛБ шам керек. 

 

 

 

 

58 

 

4.5

 

 Электр қауіпсіздік   

 

Қорғаныс  жерлену  мен  нулдену,  изоляцияның бұзылғанының  арқасында 

электр  қондырғысының  ток  жүрмейтін  металл  бөліктері  кернеу  астында 

қалғанды, адамның сол металл бөліктеріне тиіпкеткен жағдайда электр тогынан 

қорғау керек. 

Қорғаныс жерлену электр қондырғысының металликалық бөлімімен жер 

немесе жерге балама арасындағы әдейі жасалған электрлік байланыста айтады. 

Нулдену электр қондырғысының металликалық бөлімімен қоректі  көздің 

жерленген  нүктесі  арасында  қорғаныс  нулдік  өткізгіш  арқылы  электр 

байланысы айтылады. 

Қорғаныс  жерлену  мен  нулденуге  электр  қондырғыларының  ток 

жүргізбейтін  металликалық  бөлімдерінің  басқа  түрлі  қорғаныс  әдісі  болмаған 

жағдайда қамтылу керек. 

Электр  қондырғыларының  қорғаныс  жерлену  мен  нулденуін  келесі 

шарттарға сәйкес орындау керек: 

-

 

айналмалы  токтың  номинальді  кернеуінің  380  В-тан,  тұрақты  токтың 

440 В-тан жоғары болған кезде міндетті түрде болу керек; 

-

 

МЕСТ 12.1.013-78 құжатына сәйкес қауіпті және аса қауіпті жұмыстарда 

айналмалы  токтың  номинальді  кернеуінің  42-380  В  аралығында,  тұрақты 

токтың 110-440 В аралығында болған кезде міндетті түрде болу керек. 

Электр  қондырғыларында  қорғаныс  жерлеу  ретінде  алғашқы  кезеңде 

табиғи жерлегіштер қолданылуы керек. 

Өнеркәсіптік 

ғимараттардың 

темірбетон 

фундаментін 

табиғи            

жерлегіш  ретінде  алғанда,  қосымша  табиғи  емес  жерлегіштер  қажет        

болмайды. 

Шекті кернеу мен жерлегіш құралдарының кедергісі жылдың кез келген 

мезгілінде қамтылу керек. 

Бір  немесе  көп  қызмет  атқаратын  электр  қондырғыларына  жерлегіш 

қызметін  атқаратын  құралдар,  осы  электр  қондырғысының  жерлегіш 

функциясын атқаратын барлық талаптарына сәйкес болу керек. 

Жерлегіш  мен  нулдену  қорғанысқа  қолданылатын  өткізгіш  ретінде  осы 

қызметке  арнайы  жасақталған  құралдарды  пайдалану  керек,  немесе  құрылыс 

металликалық, электромонтаждық конструкцияларды қолданған жөн. Нулдегіш 

өткізгіштер  ретінде  алғашқы  кезеңде  жұмысқа  қабілетті  тұрған  өткізгіштерді 

пайдалану керек.  

Жерлегіш қорғаныс пен нулденуге қолданатын өткізгіштердің материалы, 

конструкциясы  мен  размері,  жылдың  барлық  мезгіліне  және  механикалық пен 

химиялық әсерлерге тұрақтылықты қамтамасыз ету керек. 

Металликалық  құрылыс  заттары  мен  өнеркәсіптік  конструкциялар 

арасында  потенциалдарды  теңестіру  үшін  жерлегіш  немесе  нулдегіш 

желілеріне қосылу керек.  

Нөлге теңестіру жерге қосу нейтралы бар кернеуі 1000 В-қа дейін жететін 

төрт  өткізгішті  желілерде  қолданылады.  Тұйықталу  режимінің  ұзақтығын 

59 

 

азайту  үшін  корпустың  үстіне  нөлдік  өткізгіш  қойылады.  Ол  ток  көзінің 

нейтралды  жерге  қосумен  және  қайта  жереге  қосумен  біріктіріледі.  Корпус 

нөлге  теңестірілген  жағдайда  электр  қрылғылар  жерге  қосуға  емес,  нөлдік 

өткізгішке қосылады.  

Нөлдік  корпустың  тұйықталуы  кезінде  қысқа  тұйықталу  тоғы  сымның 

келесі бөліктерінен өтеді:  

-

 

трансформаторладың орамалары; 

-

 

фазалық өткізгіш; 

-

 

нөлдік өткізгіш. 

Токтың  мәні  фазалық  кернеумен  U

ф

  және  қысқа  тұйықталу  сымының 

толық кедергісімен анықталады.  

 

                       

Н

Z

Ф

Z

Т

Z

ф

U

к

I







3

/

 ,                                                      (4.18) 

 

мұндағы 

 

 

 – трансформатордың толық кедергісі, Ом. 

 

 

   

 

 – фазалық және нөлдік өткізгіштердің толық кедергісі, Ом. 

Нөлге  теңестіру  желіден  зақымдалған  орнатуды  жылдам  өшіреді  және 

сонымен  қатар  авариялық  кезде  адамның  нөлдік  корпусқа  қауіпсіз  жанасуын 

қамтамасыз  етеді.  Осыған  сәйкес  нөлге  теңестіру  өшіру  жұмысын  атақарады, 

сонымен  қатар  фазаның  тұйықталуы  кезінде  корпусқа  қауіпсіз  жанасуын 

қамтамасыз етеді.  

 

Өшіру қабілеттілігінің нөлге теңестіру есебі. 

 

Нөлдік  корпусқа  фазаның  тұйықталуы  кезінде  электроорнату  автоматты 

түрде өшіріледі. Егер бір фазалық қысқа тұйықталу тоғының мәні I

к

, А келесі  

I

k



kI

ном 

 немесе 

                        

ном

kI

п

X

н

X

ф

X

н

R

ф

R

Т

Z

U





































2

2

3

/

 

 

шарттарын  қанағаттандырады.  

 

                                       I

k

=3*125=375 А  ,                                                          (4.19) 

 

 

Бұл жерде k – токтың қысқаша коэффиценті (балқығыш сақтандырғыштар 

үшін k



3, ал атылғыш бөлмелерде k



4, автоматтар үшін k



1,4). I

ном

=125 А 

 

          

2

2

3

/





































п

X

н

X

ф

X

н

R

ф

R

Т

Z

U

ном

I

                       (4.20) 

қайда U=220 В, 

065

.

0

3

/



Т

Z

Ом. 

60 

 

R

ф

  және  R

н

  мәндері  S  мм

2   

аудан,  l  м  аудан  және  өткізгіштердің 

материалдары 



  арқылы  анықталады  (мыс  үшін 



=0,018;  алюминии  үшін  – 

0,028 Ом*мм

2

/м) 

 

                                     

 

144

,

0

25

200

*

018

,

0







S

l

R

í

ô



                                             (4.21)

 

 

                                     

308

,

0

2

.

0

*

54

.

1







Rwl

R

H

                                

(4.22)

 

 

Rw

=1,54 Ом/км Х

Ф

=0 (мыс өткізгішке); 

Х

Н

=X

W

=0.92*0.2=0.184 Ом; 

X

W

=0,92 Ом/км; 

Х

П



0.  

 

                     





A

I

Ê

390

2

184

.

0

2

065

.

0

308

.

0

144

.

0

220











                      (4.23)

 

 

Бізде  шарт  орындалады  өйткені  I=390A  >  Iрасч=375  шарт  орындалады 

предохранителдер қосылады. 

Нөлдік қорғағыш өткізгіштің қайта жерге қосу кедергісінің есептелуі 

Нөлге  теңестірілу  сымының  барлық  элементтерінде  қорғағыш  іске 

қосылғанға дейін қысқа мерзімде кернеу пайда болады.  

 

Корпуста  фазаның  тұйықталуы  кезінде  қосымша  өткізгіш  және  нөлге 

теңестірілген құрылғы жерге қатысты кернеудің әсерінде болады:  

 

 R

н

=0,308 Ом, Х

Н

=0.184 Ом  n=2 (қайта жерленулер саны) Uпр.доп=42 В 

 

            

Ом

X

R

Z

H

H

H

394

.

0

184

.

0

308

.

0

2

2

2

2











               (4.24) 

 

                       

Ом

доп

Uпп

Z

Ik

доп

Uпп

nr

R

H

П

4

.

3

42

394

.

0

390

42

4

2

.

.

0















  .                      (4.25) 

 

мұндағы n – нөлдік өткізгіштің қайта жерге қосу саны, шт; 

r

0 

– бір ғана қайта қосудың кедергісі, Ом;  

Ï

R

=3.4 Ом < Rнорм=10 Ом шарт орындалады.  

 

жүктеу/скачать 3,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: