Дипломдыќ жоба мыс өндірісінде күкірт қышқылын автоматтандыру

1.2

 

Желдетуді ұйымдастыру 

 

Бөлмелерде  санитарлық-гигиеналық  және  технологиялық  талаптарды 

қанағаттандыратын  ауа  ортасының  қалыпты  параметрлерін  қолдау  үшін 

желдеткішті  орнатады.  Желдеткіш  -  технологиялық  процестің  тиесілі  өтуіне 

немесе  адам  ыңғайының  тұрғысынан  ауа  ортасының  қажетті  күйік  бөлмеде 

ұстану үшін, бөлмеде есепті ауа алмасуды қамтитын ұйымдастыру шаралары 

мен техникалық құрылғыларға байланысы. 

Қазіргі  уақытта  еңбекті  қорғау  мен  жағдайларын  жақсарту,  оның 

ғылыми  ұйымдастырылуы,  еңбек  етушілер  денсаулығын  сақтау  мәселелері 

өте  өзекті.  Мәнді  назар  сондай-ақ,  ауа  қауызын  сақтауға  да  бөлінеді.  Бұл 

мәселелерді желдету жүйесінің тиімді жұмысынсыз шешу мүмкін емес. 

Өндірістік  ғимараттарда  желдету  жүйелері  арнайы  ерекшеліктерге  ие. 

Өндірістік желдету жобасын орныдаудың негізгі мәселесі  - еңбек шарттарын 

жақсартуға,  оның  өндірушілігі  мен  шығарылатын  өнім  сапасының  жоғары- 

лауына,  кадрлар  ағысының  төмендеуіне,  өндірістің  жарақаттану  мен  кәсіби 

аурулардың  төмендеуіне  көмектесетін  желдету  жүйелерінің  әсерлі  тиімді 

жұмысын қамту, өндірістік аурулардан қоршаған ортаны қорғау. Жүйе жұмы- 

сының  тиімділігі  көбінесе  инженерлік  есептеулерді  толтырудың  дұрысты- 

ғына,  жаңа  жабдықтарды,  автоматтандыру  құралдарын,  қолдану  шарттарын 

пайдалануға байланысты. 

Ауа ылғалдылығы мен температура технологиялық процестерді жүргізу 

талаптарына  сәйкес  келуі  керек,  ал,  ауа  алмасу  бөлінетін  зияндықтарды 

толықтай  ассимилдеуі  керек.  Ауа  алмасуды  ұйымдастыру  әдісі  өндірістің 

бөлмелерді белгілеуге байланысты. 

Желдетудің бірнеше түрлері бар. Олар:  

- табиғи желдету; 

- жасанды желдету; 

72 

 

- механикалық; 

- жергілікті желдету және т.б. 

Табиғи  желдету  жылулық  және  жел  қысымы  нәтижесiнде  болады. 

Жылулық  қысым  температуралардың  айырмашылығына  шартталған.  Табиғи 

желдеткіш ұйымдасқан және ұйымдаспаған болып бөлінеді.  

Ұйымдаспаған  желдеткіш  кезінде  бөлмеге  кіріп  шығатын  белгісіз  ауа 

көлемі  немесе  ауа  ауыстырғыш  кездейсоқ  әлерлерге  бағынышты  болады. 

Ұйымдаспаған  табиғи  желдеткіш  инфильтрация  қосады  -  терезелер,  есiктер, 

жабындардағы және терезелер және желдеткiштердiң ашуында жүзеге асыры- 

лады.  Ұйымдасқан  табиғи  желдеткіш  аэрация  деп  аталады.  Аэрация  үшін 

сырттан ауа кіру үшін қабырғадан саңылау жасайды, ал, ғимараттың төбесіне 

арнайы өңделген ауаны жойып отыратын құрылғы (шам әйнек) орнатылады. 

 

 

2 сурет - Жасанды желдеткіштің түрі 

 

Жасанды  желдеткіш  табиғи  желдеткішке  қарағанда  ауаны  атмосфераға 

жіберер алдында оны тазалауға мүмкіндік береді. Зиянды заттарды пайда бол- 

ған жерінен жойып отырады. Ол сонымен қатар желдететін ауаны тазартады, 

жылытады  және  жұмсартады.  Жасанды  желдеткішке  кондиционерді  жатқы- 

зуға болады.  

Бөлмені жазда салқындатып, желдетіп, ал, қыста жылытатын, күнделікті 

маңызды құралдарға айналған кондиционердің ағзамызға тигізер пайдасымен 

қатар, зияны да жоқ емес. Әсіресе, кондиционер жүйесімен жабдықталған үл- 

кен  ғимараттарды  желдету  жүйелеріндегі  микроағзалар  осы  ғимаратта  көп 

уақытын  өткізетін  адамдардың өкпе  ауруы  мен  басқа  да  дертке  шалдығуына 

жол ашады.  

 

73 

 

 

4 сурет - Кондиционер 

 

Кондиционер  жүйесінде  болатын  аэрозольдар  адамдардың  тыныс  алу 

жолының,  өкпе  ауруының  жұқпалы  ауруына,  өкпенің  қабынуы  тектес  сыр- 

қаттарға  себеп  болады.  Әсіресе,  үлкен  жұмыс  орындары  мен  қонақүйде 

орналасқан  кондиционерлердегі  «Legionella  pneumophilia»  деп  аталатын 

бактерия  өлімге  апаратын  өкпе  қабынуына  ұшыратуы  мүмкін.  Сондай-ақ, 

ескірген  кондиционерлер  аллергия,  демікпе  секілді  сырқаттарды  болдырады. 

Осыншалықты  аурулардың  бастауы  болатын  кондиционерлердің  әрдайым 

қалыпты түрде назарда ұсталуы шарт. Кондиционер қолданылатын орталарда 

шылым  шегуге  тыйым  салған  дұрыс.  Әсіресе,  аурухана,  мектеп,  жұмыс  кең- 

сесі  секілді  адам  көп  жиналатын  жерлердегі  кондиционерлердің  жай-күйін 

тексеру өте маңызды. Аурухана тазалығы - адам денсаулығы мен өміріне тіке- 

лей әсер ететін фокторлардың бірі. Сол себептен, жұқпалы аурулармен күресу 

мақсатымен  инфрақұрылым,  құрал-жабдық  пен  жұмыс  күші  салынуы  керек. 

Желдету  жүйелерінің  дұрысталуы  үшін  белгілі  уақыттарда  бірнеше  тесттер 

жасалып, параметрлері өлшенеді.  

Сонымен қатар, ауа алмастыруды қамтамасыз ететін техникалық құрал-

жабдықтар  жиынтығы  да  желдету  деп  аталады.  Сырттан  сорылып  алынатын 

ауаны  шаң-тозаңнан  тазарту  үшін  желдету  жүйелеріне  ауа  сүзгілер  орнаты- 

лады, ал, тысқа шығарылатын ауа шаң тұтқыштар - абсорбер және адсорбер- 

лер арқылы тазартылады. 

 

 

 

5 сурет - Ауа алмасу 

 

74 

 

Желдету жүйелерін орнату кезінде қойылатын талаптар:  

- желдеткіш тұғырын қатты негізге орнатқанда дыбысты оқшаулайтын 

төсенішке  тығыз  орналастырады.  Серіппелі  және  резеңкелі  тозушылықпен 

дірілді  оқшаулайтын  негіздер  үлгілі  тетіктер  сызбаларына  сәйкес  жасалы- 

нады; 

-  желдеткіштердің  біліктері  көлденең  орналастырылады,  ортаға  тарту 

күші  бар  желдеткіштер  қаптамаларының  тік  қабырғаларында  еңістер  мен 

қисаюлар болмайды; 

- желдеткіштердің іргетастарын орнатқан кезде ішінде анкерлі болттар 

үшін  ұялар  қалдырылады,  желдеткіштер орнатылғаннан кейін ұялар цемент 

ерітіндісімен толтырылады;  

-  желдету  жүйелері  үшін  электр  қозғалтқыштар  шүлдіктерінің  парал- 

лельдігі және шкивтердің  орташа сызықтарының сәйкес келуі, бүрмелерінің 

параллельдігі, бекітілулердің негізге бекітілу беріктілігі, корпустың, қосатын 

жалғастырғыштардың қоршаулары және белдік берілістердің жерлестірілуін 

есепке ала отырып орнатылады. 

“SIEMENS”  фирмасының  аспаптарымен  орнатылған  бөлмеге  қажетті 

жылу мен ауаның мөлшері “SIEMENS” аспаптарының дұрыс жұмыстарымен 

қамтамасыз ететін режимдерімен анықталады және қызмет ету персоналының 

қажетті еңбек жағдайларымен анықталады. 

Еңбектің дұрыс жағдайын қамтамасыз ету үшін міндетті түрде қоршай- 

тын ауаның температурасын 15-16 % максималды түсуімен +15 

о

С не +20 

о

С 

шегінде ұстап тұруы қажет, сол себептен бөлмеде көрсетілген шектерде ауа- 

ның температурасын реттеп отыратын құрылғылар қарастырылуы керек. 

Шаң  ұстайтын  қондырғыларды  қолдану  кезінде  келесі  ережелерді  сақ- 

тауды талап етеміз: 

-  t>80 

о

C  температурада  жұмыс  істейтін  аспаптар  корпусының  беті  ау- 

лақтанған болу керек; 

-  уландырғыш  газдардан  уланудан,  жарылуға  қауіпті  қоспалардың  жа- 

рылу  мен  оттанудан  аулақ  болу  мақсатында  аспаптар  корпусындағы  барлық 

тесіктер нығыздалған болу қажет; 

-  газ  тазаланатын  қондырғылар  жарылыс  пластиналарымен  немесе  сақ- 

тандыратын клапандармен жабдықтандырылған болу қажет; 

-  бункерлердегі  жарылуға  қауіпті  шаңдардың  жиналуы  қойылған  дәре- 

жеден жоғары болуы жіберілмейді; 

- барлық ұзындығын герметизациялау; 

- цехаралық газарналардағы люктардың нығыздалуы; 

- шаңды камераның күмбезінен газдардың шығуын жою. 

Сонымен бірге келесі сигналдау құралдарын ескеру қажет: 

- подшипниктер мен кессондардағы су температурасының жоғарлауына, 

қоңыраулы жапқыш пен түтінсорғыш жұмысына жарық сигнал; 

- конвертердің апатты бұрылуына жарық дыбысты сигнал. 

 

 

75 

 

1.4 Өртке қарсы шаралар 

 

Өрт - бұл адамның өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекетке зия- 

нын  тигізетін,  қоршаған ортаға  үлкен материалдық  зақым келтіретін,  қорша- 

ған ортадағы заттардың бақылаусыз жануы. 

Ең  күрделі,  зиян  тигізетін  өрттер  өртке  қауіпті  нысандарда  және  басқа 

да зақымдау факторлары (жарылыс, улы заттардың жиналуы т.б.) бар нысан- 

дарда  болады.  Сонымен  бірге,  адамдар  көп  шоғырланған  жерлерде  де  өрт 

шығу қаупі бар. 

Өрт  салдары  зақымдау  факторларының  әрекеттеріне  байланысты  бола- 

ды. Оларға жататындар: 

- жанғыш заттың отқа тікелей әсері; 

-  сәулелер  есебінен  жоғары  температуралы  заттар  мен  нысандарға  қа- 

шықтықтық әсері; 

- жану аймағында иісті газбен улану; 

- жану кезіндегі токсинді өнімдерден улану; 

- құрылыстардың конструктивті бөліктерінің бұзылып құлауынан адам- 

дардың жарақат алуы немесе қаза болуы. 

Өндірістегі өрттердің негізгі себептеріне құрал-жабдықтардың техноло-

гиялық жұмыс тәртібінің бұзылуы, электр жабдықтарының ақаулылығы, жаб- 

дықтардың  жөндеу  жұмыстарына  нашар  дайындылығы,  әртүрлі  материал-  

дардың өздігінен жануы және т.б. жатады. 

Жарылыс  кезінде  өртті  болдырмау  үшін  ыстық  жанғыш,  жарылысқа 

қауіпті  ортаның  пайда  болуына  мүмкіндік  бермей,  оталдыру  көзінің  пайда 

болуына кедергі жасау керек. Өрт қауіпсіздігі - бұл өрт болу мүмкіндігін бол- 

дырмау  және  оның  пайда  болған  кезінде  адамдарға,  құрылыс  және  матери- 

алдық  құндылықтарға  өрттің  қауіпті  факторларының  жағымсыз  әсерлерін 

жою үшін қажетті шараларды қолдану болып саналады. 

Өрт  қауіпсіздігі  -  өрттің  алдын  алу  шаралары  мен  және  белсенді  өрт 

қорғанысымен қамтамасыз етіледі. Өрттің алдын алуы болып өртті болдырмау 

немесе оның салдарын азайтуға бағытталған іс-шаралардың кешені саналады. 

Белсенді өрт қорғанысы  - бұл өрт немесе жарылысқа қауіпті жағдайларымен 

белсенді күресуді қамтамасыз ету шаралары. 

Ең қарапайым өрт сөндіру құралдарына сұйықты және көбікті өрт сөн- 

діргіштер жатады. Олар ішінде қышқыл сұйық құйылған темір баллон түрінде 

болады.  Ол  темір  баллонның  ішіне  шыныдан  немесе  полиэтилен  пакетінен 

жасалған  күкірт  қышқылы  құйылған  ыдыс  орнатылады.  Керек  жағдайда  өрт 

сөндіргіштің арнайы түтігін төмен қаратып соған күкірт қышқылы құйылған 

ыдысты  сындыру  арқылы  пайдаланады.  Сол  кезде,  қышқыл,  сілті  сұйықпен 

әрекеттесе  басталысымен  көпірік  пайда  болып,  химиялық  әрекеттесу  реак- 

циясы  жүреді  де,  сонымен  қатар  үлкен  қысым  пайда  болады.  Соның  арқа- 

сында өрт өшiргiштен көпiрiк атқылай бастайды. 

Өрт сөндіру құралдары: 

 

76 

 

 

 

 

 

ЭЕМ-де  өрт  қаупін  ток  тасушы  өткізгіштерден  және  кернеудегі  элек- 

трондық сұлбалардан, сонымен қатар тез жанғыш материалдар бөлшектерінің 

қызуынан,  тоқтың  мүмкін  болмайтын  артуы  себебінен  трансформатордың 

жануынан,  қысқа  тұйықталған  жалғаушы  өткізгіштерді  оқшауландырудың 

бұзылуынан  және  жергілікті  қызудың  электрлік  доғалының  пайда  болуынан 

туындайды. 

Жезқазған  мыс  зауыты  өрт  қаупі  бойынша  СН  П  II-A5-70    нормасына 

сәйкес  Г  категориясына  жатады,  ал,  ЕТ  құрылғылары  орналасқан  есептеу 

орталығының  бөлмесі  өндірістік  мекемелері  құрылыстық  жобалаудың  өртке 

қарсы нормаларына сәйкес өртке төзімділік дәрежесі бойынша ІІІ-категорияға 

жатады.  Қысқа  тұйықталудан  пайда  болатын  өртті  болдырмау  үшін  барлық 

ток тасушы өрттер линияны R3 болғанда өшіретін релелік қорғанышпен қам- 

тамасыз етілген. 

Әртүрлі  заттардың  және  материалдардың  жануын  өшіру  үшін  ЕҚ 

бөлмесінде  ОУ-5  типті  қозғалмалы  көмір  қышқылды  өрт  сөндіргіштер  орна- 

тылған. 

Өрт сөндіру нормаларына сәйкес ЕҚ бөлмесіне ОУ-5 типті 2 өрт сөндір- 

гіш қойылған. 

Өрт шыққан жағдайда қызметкерлерді залалсыздандыру үшін СН 245-71 

77 

 

нормасына  сәйкес  ортақ  залдан  2  эвакуациялық  шығыс,  сондай-ақ,  сыртқа 

шығатын өрт сатылары қарастырылған. Есіктердің ені 1,5 м, өткізу қабілеті 50 

адам/мин. 

Өрт  жайлы  жылдам  хабр  беруші  2  телефон  орнатылған:  бірі  -  ЕҚ 

бөлмесіндегі  қалалық  телефон,  бірі  -  дәліздегі  телефон-автомат.  Эвакуация 

жайлы хабар бөлімдер бойынша орындалады. 

Өрт  қауіпсіздігіне  ЕҚ  басшысы  жауап  береді.  Мекемеде  қызметкерлер 

және ИТР, жұмыскерлер арасынан ерікті түрде өртке қарсы топ құрылған. 

Қорытындылай  келгенде,  мыс  өндірісінде  өміртіршілік  қауіпсіздігін 

қатаң  сақтануымыз  керек.  Бұл  бөлімде  желдетуді,  жерлендіруді,  өрт  шара- 

ларын қарастырғанымыздай, өнеркәсіпте осы шарттарды сақтануымыз қажет. 

Мекеме  ішін  тұрақты  түрде  тазалап,  ауа  алмастырып,  тоқ  сымдарынан  абай 

болу керек. Өрт қауіпсіздігін ескере отырып, алдын алу шараларын ұйымдас- 

тырып, болырмауға тырысайык. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

78 

 

ҚОРЫТЫНДЫ 

 

  

Түсті металлургия кәсіпорындардың басымды даму аймақтарындағы ауа 

бассейнін  қорғау  мен  сақтау  өзінің  қажеттілігін  бүгінгі  күнге  дейін  жоғалт- 

пайды. ЖМЗ-ның құрамындағы түсті металлдардың шаңы мен күкіртті қоспа- 

лары бар шығын газдарын тазарту қоршаған орта мен адамның денсаулығына 

зиянын келтіреді.  

ТПАБЖ  металлургиялық  газдарың  контактілік  аппараттарға  үлестіру 

процесін  автоматтандыру  жүйесін  жетілдіру  -  табиғатқа  зиянды  техногенді 

әсерінің дәрежесін төмендету амалының бірі болып табылады.  

Ұсынылған  автоматтандырылған  жүйе  атмосфераға  зиянды  лақтыру- 

ларды  елеулі  төмендетуге  және  шикізатты  қайта  өңдеу  дәрежесін  жоғары- 

латады.  

Өтімділік мерзімі 3,91 жылды құрайды және күкірт қышқылын өз құны   

33,67 теңге болып табылады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

79 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

 

1. Амелин А.Г  Технология  серной кислоты. 

Химия, 1983 

2.  Резницкий  И.Г,  Добросельская  Н.П      Производство  серной  кислоты  из 

отходящих газов.   Металлургия, 1983 

3. Васильев Б.Т, Отвагина М.И  Технология серной кислоты. 

Химия, 1985 

4. Справочник сернокислотника под ред. Малика К.М 

Химия, 1971 

5. Бесков С.Д  Технохимические  расчеты.   Высшая школа, 1966 

6.  Позин  М.Е,  Конылев  Б.А  и  др.      Расчеты  по  технологии  неорганических 

веществ.  Химия, 1966 

7. Ашимов А.А,  Морозов  В.П и др. Автоматизированная система управления 

технологическими    процессами  производства  серной  кислоты  из  отходящих 

газов.  Металлургия, 1977 

8. Теория и практика создания автоматизированных систем проектирования и 

управления. Межвузовский сборник научных трудов, 1986 

9. Цвиркун А.Д  Основы синтеза структуры сложных систем. 

Наука, 1982 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

80 

 

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР