Дипломдық жобада «Атырау» мұнай айдау станциясының магистралды

 

 

5 Экономикалық бөлім 

 

 

5.1 Жалпы бөлім 

 

 5.1.1 Жобаны жасаудың мақсаты 

 

Бұл жобаның мақсаты “ Қосалқы станса № 7” салудағы экономикалық  

тиімділіктің есептік мәндерін көрсету. 

 Салынып  жатқан  қосалқы  станса  Атырау  қаласында  орналасады. 

Қосалқы  станса  тұрғын  үйлер  аумағынан  тыс  жерде  орналасатындай 

жобаланды. 

Эксплуатациялық 

шығындарды 

мүмкіндігінше 

азайту 

мақсатымен  стансаның  электр  тарату  желілеріне  темірбетон  тіректерін 

 

 

қолдану тиімді болып шешілді.  

Қосалқы  станса  құрамына  110/35/10  кВ  қуаттары  63  МВА  екі 

трансформатор, комплектілі тарату құрылғылары, ашық  тарату құрылғылары 

және ортақ қосалқы станса басқару ғимараты кіреді. 

 

 

5.1.2 Нарықты талдау 

 

Тұтынушылардың  саны  өсуіне  байланысты  келешекте  энергиямен 

қамту  тапшылығы  мәселесіне  кезігетініміз  анық.  Сол  үшін  болашақта  ҚС 

жаңарту үлкен қолданысқа ие болады. 

Қаржылық-экономикалық  көрсеткіштерд  теңгемен  алынып  және  оның 

тиімділігіне  байланысты  есептік  мерзім  20  жыл  болып  алынды.  Есептік 

мерзімнің  ішіне  кіретіндер  энергетикалық  объектінің  салыну  уақыты, 

уақытша пайдалану мерзімі және кәдімгі пайдалану жылдары. 

 

 

5.1.3 Электр энергиясының тарифі 

 

Қосалқы стансаның сату көлемі, тауар сапасы, баға деңгейі және орташа 

табысы  бойынша  бәсекеге  қабілетті  болуы  тиіс  және  бұл  басты  көрсеткіш 

болып  саналады.  Электр  энергиясының  тарифі  Маңғыстау  облысындағы 

жергілікті орнатылған тарифпен пара-пар болады. 

 

5.1.4 Өндіріс  жоспары 

 

№7 қосалқы стансаның құрылыстық нормативтерге сәйкес 12 ай ішінде 

салынып бітеді. 

Қосалқы  стансаның  жүктелу  коэффициенті  К

З

=0,7,  қуат  коэффициенті 

cosα=0,8, өзіндік мұқтаждық трансформаторлардың қуаттарының 10 пайызын 

құрайды,  жобаланып  отырған  қосалқы  стансаның  максималды  жүктелу 

уақыты 5000 сағат. 

 

5.1.5 Ұйымдастыру жоспары 

 

Қосалқы  станса  жаңа  автоматты  түрде  жұмыс  істейтін  электр 

қондырғыларымен жабдықталған, электр тоғымен жүктелу барысында жоғары 

сенімділікті қамтамасыз етеді. 

Қосалқы 

стансаның 

қондырғы 

бөлігіндегі 

ремонтты, 

яғни 

арматураларды  орнату  және  тоқ  сымдарын  жалғау  жұмыстарын,  кәсіпорын 

қызметкерлері  іске  асырады.  Осындай  жөңдеу  жұмыстарын  арнайы 

мамандырылған жұмысшылар атқарады. 

 

 

 

5.1.6 Заңдық жоспар 

 

Энергиялық  объектідегі  эксплуатациялық  ремонт  және  құрылыс 

жұмыстарын  іске  асыру  үшін  озіндік  мұқтаждықтарын  өтеуге  потенциядық 

инвесторлердің көмегімен орындалады.  

Кредитті  проценті  бойынша  төлеу,    жылдық  табыстың  11%    алынады. 

Процент бойынша кредитті,  Қазақстанның Халық банкіне төленеді.  

Қосалқы  станса  экологиялық  жағдайы  бойынша  барлық  санитарлық 

нормаға сай келеді. 

 

 

5.2 

Энергетикалық 

нысанның 

техника-экономикалық 

көрсеткіштерін есептеу    

 

 

5.2.1 Электр стансасын салуға қажетті қаржыны анықтау 

 

Қосалқы  стансаның  элементтерінің  едәуір  физикалық  және  моральдық 

тозуы  зардапқа  әкеледі.  Бұл  зардап  электр  тоғымен  жабдықтаудың  жиі 

бұзылуы  және  электр  энергиясының  толығымен  жіберілмеуі  түрінде  болуы 

мүмкін. 

Бұл  қосалқы  станса  шамамен  30-40  жылдан  астам  уақыт  бойы 

пайдаланыста  болуы  тиіс  және  де  түбегейлі  қайта  құру  мен 

модернизациялауды  қажет  етеді.  Орта  есеппен  оның  тозуы  шамамен  70-80 

пайызды құрайды. 

Осыдан былай қосалқы стансаны пайдалану мүмкіндігі төмендейді. Бұл 

оның қайта қалпына келтіру мен жөндеу жұмыстарына кеткен шығындардың 

өсуіне байланысты болады. 

Жобада  қосалқы  стансаның  ажыратқыштарын  майды  аз  қолданатын 

немесе элегазды ажыратқыштармен алмастыру нұсқалары қарастырылған. 

Жобадағы  салыстырылып  отырған  екі  нұсқа  да  шамамен  бірдей 

деңгейдегі  сенімділікті  көрсетеді.  Сондықтан  да  тұтынушыларға  электр 

энергиясының жіберілмей қалуынан болған мұнан арғы нұқсан ескерілмейді. 

Бұдан  басқа  электр  тораптарының  қажеттілігіне  қажетті  ақша  бір  уақытта 

салынады.  Жылдық  ұстанымдарды  тұрақты  деп  санаймыз.  Ал  енді,электр 

стансасының модернизациялануына кететін капиталдық салымды анықтайық. 

Қосалқы  стансаға  қажетті  барлық  қаржы  салымдары  бойынша 

есептеулер 5.2.1-кестеге енгізіледі. 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 5.2.1 – Нысанға салынатын қаржы 

ТҚ немесе жабдық 

Жабдық 

саны  

Бір жабдық 

құны, 

млн.теңге. 

Жалпы 

құны, 

млн.теңге. 

Ажыратқыш 110 кВ 

10 

11 

110,0 

Ажыратқыш 35 кВ 

12 

6,2 

74,4 

Ажыратқыш 10 кВ 

26 

5,5 

143,0 

Айырғыш 110 кВ 

2 

1,45 

2,9 

Айырғыш 35 кВ 

2 

1,05 

2,1 

Айырғыш 10 кВ 

2 

0,85 

1,7 

Трансформатордың РҚжА 

2 

13,0 

26,0 

Желінің РҚжА 110кВ 

4 

17,5 

70,0 

Желінің РҚжА 35 кВ 

6 

17,5 

105,0 

Желінің РҚжА 10 кВ 

20 

13,0 

260,0 

Трансформатор 

2 

197,0 

394,0 

КТҚ 10 кВ 

1 

13,0 

13,0 

Барлығы: 

1202,1 

 

Электр  энергиясын  тасымалдау  желілері  бойынша  барлық  қажетті  қаржы 

салымдарды есептеулер 5.2.2-ші  кестеге енгізіледі.   

 

 

Кесте 5.2.2 

Желі 

Желі 

саны 

Жалпы  желінің 

ұзындығы, км 

Бір км желінің құны, 

млн.теңге. 

Желінің жалпы құны, 

млн.теңге (жөндеу 

базасы мен байланыс 

желісін қоса 

есептегенде) 

110 кВ 

4 

150 

5,5 

825,0 

35 кВ 

6 

43 

  

3,82 

164,26 

10 кВ 

20 

180 

1,85 

333,0 

Барлығы: 

1322,26 

 

5.3 Инвестициялық жоспар 

 

110/35/10  кВ  2х63  МВА  №  7  қосалқы  стансасының  релелік  қорғанысы 

және  автоматты  іске  қосылу  резерві  қарастырылған.  Бұл  қосалқы  станса  4 

энергия  жүйесінен  қоректенеді.  Ортаңғы  кернеу  жағынан  жергілікті 

тұтынушыларға  6  желі  шығып  жатыр,  төменгі  кернеу  жағынан  20  фидер 

 

 

шығып  жатыр.  Осы  нұсқаға  қажетті  инвестицияны  анықтаймыз.  Инвестиция 

мөлшері  желінің  құны  мен  қосалқы  стансаның  жабдықтарының  құнының 

қосындысынан табылады: 

                                 ΣК = Ко + Кс + Км +Кпр,                         (5.1) 

                         К

О

 = 1202,1+1322,26 = 2524,36 млн.тг, 

 

 

мұндағы Ко-қондырғылар сатып алуға кететін ақша жұмсау қаражаты, 

ΣК-ның   73   %-ын  құрайды;                                   

 

 

       

                           Кс-құрылыс жұмыстарына кететін ақша жұмсау қаражаты,  

ΣК-ның 14%-ын  құрайды;   

 

 

 

 

 

 

        

                           Км-монтаждау және іске қосу, баптау жұмыстарына кететін 

ақша  жұмсау қаражаты, ΣК-ның 7 %-ын  құрайды;   

 

 

       

                           Кпр-басқа да шығындарға кететін ақша жұмсау қаражаты, ΣК-

ның 6%-ын  құрайды.  

 

Қондырғылар сатып алуға кететін қаражат: 

                           K=(2524,36∙100)/73=3458,027 млн.тг.                               (5.2) 

 

Құрылыс жұмыстарына кететін қаражат: 

 

                             K

С

=(3458,027∙14)/100=484,124 млн.тг.                             (5.3) 

 

Монтаждау және іске қосу, баптау жұмыстарына кететін қаражат: 

 

                              K

М

=(3458,027∙7)/100=242,062 млн.тг.                          (5.4)

 

 

 

Басқа да шығындарға кететін қаражат: 

 

                              K

ПР

=(3458,027∙6)/100=207,482 млн.тг.                            (5.5) 

 

Бұл мәнді (5.1) формулаға қойып есептесек: 

 

              ∑K=2524,36+484,124+242,062+207,482=3458,027млн.тг.             (5.6) 

 

Зауыттың  қосалқы  стансасында  қуаты  63  МВА  екі  трансформатор 

орнатылған.  Сонда  толық  қуатымыз  S  =  126  МВА  болады.  Сosφ  =  0,8  деп 

аламыз. Сонда: 

 

 

                                                  P=S∙сos φ,                                                (5.7) 

 

P=126∙0,8=100,8  МВт, 

 

мұндағы сos φ – активті қуат коэффициенті. 

 

Келісімді  қуат    W  –  энергожабдықтау  құрылымымен  келісілген 

максималды жүктеме кезіндегі абоненттің есептік сағаттық қуаты.  

Трансформатор  үш  ауысымдық  режимде  жұмыс  істейді.  Сондықтан 

трансформаторлардың  максимум  қолдану  сағат  саны  Т

м

=(4800-6000). 

Максимумды қолдану уақыты Т

м 

= 5000 сағат деп таңдадым. Осыдан: 

 

                                                    W=P∙T

м

,                                                (5.8) 

 

W=100,8∙5000=504000 мың кВт ∙ сағ. 

 

Кәсіпорын 

шығындарына 

кіргізілетін 

амортизациялық 

аударылымдардың  сомасы  әртүрлі  әдістермен  анықталуы  мүмкін.  Егер 

жаңадан  өндірілген  өнімнің  құнына  біртекті  берілетін  негізгі  қорлардың 

құнына  тең  болу  шартынан  шығатын  болсақ,  онда  төмендегідей  анықтауға 

болады: 

                                          

,

100

0

h

K

Z

амр





                                        

(5.9) 

 

мұндағы Z

амр

 – амортизациялық аударылымдар сомасы, млн теңге;  

                К – негізгі қорлар құны, млн теңге;  

                h

0

 – амортизациялық аударылымдар нормасы, %. 

 

.

.

 

482

,

207

100

027

,

3458

6

тенг е

млн

Z

амр







 

 

Амортизациялық аударымдар нормасын 6% деп қабылдаймыз. 

Амортизациялық 

аударылымдар 

нормасы 

негізгі 

қорлардың 

нысандарының  әрқайсысы  үшін  олардың  нормативтік  қызмет  ету 

мерзімдеріне байланысты орнатылады. 

 

                                            

,

1

100

0

t

h





                                         

(5.10) 

немесе 

 

                                        

100

0







t

С

C

h

л

ныс

,

                                     

(5.11) 

мұндағы С

ныс

 – негізгі қорлар нысандарының құны, млн теңге;  

 

 

                         С

л

  –  нысанның  ликвидациялық  құны,  өндірісте  шығарылып 

тасталатын  нысанды  толығымен  немесе  бөлшектеп  (материалдарын, 

бөлшектерін) сатудан түскен қаржы, млн теңге. 

Кәсіпорынның кейбір негізгі қорларына амортизациялық аударылымдар 

нормасы келтіріледі. 

Негізгі қорлардың нысанның амортизацияланып бітпеген бөлігінің құны 

тозу мен моральдық тозу салдарынан нысан нормативтік мерзімнен ерте істен 

шығарылып  тасталған  кезде  пайда  болады.  Ликвидациялық  құн  өндірістен 

шығарылатын нысанның оны сатып жібергеннен түскен қаржыны білдіреді.    

Өндірістің  тиімділігі  негізі  қорлардың  ғылыми-техникалық  деңгейіне 

байланысты ғана емес, сонымен қатар ғылым мен техниканың қазіргі заманғы 

жетістіктеріне  сәйкестігі  және  оларды  өндірістік  үрдісте  толық  қуатында 

пайдалануына да байланысты болады. 

Эксплуатациялық шығындарды анықтайық. Амортизация жұмыстарына 

кеткен шығындарды есептейік.  

Электр  қондырғыларының  физикалық  немесе  моральді  тозуына 

байланысты  олардың  тозуына  кеткен  шығындардың  орнын  толтыру  үшін 

электр  қондырғыларының  құнының  бөлігінен  ақша  бөлінеді.  Бұл  бөлінетін 

ақша  амортизациялық  шығын  деп  аталады.  Ол  барлық  шығынның  51%-ын 

құрайды. 

Шығынның қалған 49%-ын келесілер құрайды: 

1. Іс-сапар шығындары. 

Іс-сапар  шығындары  дұрыс  толтырылған  құжаттарға  сай  жол  жүру, 

тәуліктік және пәтер шығындарынан тұрады;  

2. Кеңсе шығындары. 

Әр  ай  сайын  немесе  әр  тоқсан  сайын  барлық  бөлімдерде  кеңсе 

тауарларының қажеттілігі туындайды. Кеңсе шығындары осы қажеттіліктерді 

қосып шығу арқылы анықталады; 

3. Еңбек қорғанысы. 

Еңбек  қорғанысының  талаптарына  байланысты  кез-келген  компанияда 

арнайы  жұмыс  киімдері,  аяқ-киімдері,  комплектілері  болуы  тиіс.  Қажетті 

заттардың  барлығын  штаттық  мамандықтар  мен  санына  байланысты  сатып 

алады; 

4. Құрылғыларды тексеру. 

Жұмыс және бастапқы эталондарды тексеру тиіс. Келісімшартқа сай бұл 

іспен арнайы ұйымдар айналысады;  

5. Баспа шығындары. 

Бұл  шығындар  әр  түрлі  есеп  беру  және  күнде  қолданатын  бланктарды 

(журналдар,  карточкалар,  ведомость,  актілер,  нұсқаулар,  ережелер, 

сұранымдар) сатып алудан құралады;  

6. Экология бойынша шығындар. 

Бұл  шығындар  компания  көлігінің  жанар-жағармай  материалдарын 

қолданудан  атмосфераға  зиянды  заттектердің  шығарылу,  қоршаған  ортаны 

қатты-тұрмыстық қалдықтармен ластау және т.б. шығындарды қамтиды; 

 

 

7. Кадрларды дайындау. 

Компания жұмысшылары біліктілікті көтеру үшін баратын ұйымдармен 

келісімшартқа тұруға кететін шығындардан құралады; 

8. Сәтсіз оқиғалардан сақтандыру. 

Қазақстан Республикасында сақтандыру міндетті болып табылады. Бұл 

жерде тек сақтандыру түрін таңдау керек; 

9. Еңбекақы төлеу. 

Өнеркәсіптік  және  әкімшілік  қызметкерлер  еңбекақысын  төлеуден 

құралады; 

10. Байланыс қызметін көрсету. 

Бұл  шығындарға  телефон  үшін  абоненттік  төлем,  қалааралық  және 

халықаралық төлемдер, жоғары жиілікті байланыс төлемдері кіреді; 

11. Коммуналдық қызмет көрсету. 

Бұл  шығындар  салқын  су  мен  канализация,  қоқыс  лақтыру,  жылу 

энергиясының бағаларын қамтиды; 

12. Банк қызметі. 

Барлық  банктар  өз  қызметі  үшін  белгіленген  пайыз  мөлшерінде 

айналым  сомасынан  комиссиялық  (еңбекақы,  іссапар,  есептік  қағаздарен 

операциялар) төлемдер алады; 

13. Есептеу және ұйымдастыру техникасының материалдары. 

Картридж, барабан, тонер, қосалқы бөлшектерді сатып алу кіреді; 

14. Техникалық шығындардың орнын толтыруға қажет энергия. 

Электр  энергиясын  тарату  кезінде  оның  шығындалуы  шарасыз,  сол 

себепті оны сметада есептейді; 

15. Шаруашылыққа қажет энергия. 

Бөлме,  монтер  пунктін  жылыту,  барлық  ғимараттарды,  кәсіпорын 

бөлмелерін,  жөңдеу  базаларын  және  т.б.  жарықтандыру  шаруашылық 

қажеттіліктеріне жатады. 

Шығынның қалған 49%-ын келесідей табамыз: 

 

.

  

 

345

,

199

51

49

482

,

207

51

49

тенг е

млн

Z

Z

амр

доп











 

 

Сонда толық шығын келесідей болады: 

 

                                                                     

  

,

доп

амр

пол

Z

Z

Z





                                                    

(5.12) 

 

.

  

  

827

,

406

345

,

99

1

482

,

207

тенге

млн

Z

пол







 

 

Осыдан өзіндік құнды табуға болады: 

 

 

 

                                                    

  

,

W

Z

S

пол



                                          (5.13)

 

 

.

807

,

0

504

827

,

406

саг

кВт

тенге

S







 

 

Өзіндік  құнға  тағы  10%  қосамыз,  өйкені  табыс  ескерілуі  керек.  Ол 

келесідей анықталады: 

 

                         

саг

кВт

тенге

S

S

ПС













888

,

0

1

,

1

807

,

0

1

,

1

,            (5.14)

              

 

Жылдық  кірісті  анықтаймыз.  Қосалқы  станса  арқылы  кірістік  налогты 

20% құрайды деп аламыз: 

 

                                                      

8

,

0

S

1

,

0

W

ПС

год











г

П

,

                                            

(5.15)

 

 

млн.тг

 

804

,

35

8

,

0

0,888

1

,

0

04

5













г

П

. 

 

Атырау қаласындағы электр энергиясы 2014 жылдың наурыз айындағы 

тарифіне сәйкес 9,96 теңге/кВт∙сағ құрайды. Қосалқы стансаның баға түрлену 

механизімін және оның құрамаларын қарастырайық: 

- "МАЭК Казатомпром" электр стансасынан электр энергияны сатып алу 

(4,79 теңге/кВт∙сағ); 

- АҚ "МРЭК" тарифі (2,42 теңге/кВт∙сағ); 

- «Жаслан» ЖШС жеке тарифі (0,648 теңге/кВт∙сағ). 

 

Сол  кезде  қосалқы стансаның  электр  энергиясының өзіндік  құны  7,858 

теңге/кВт∙сағ  құрайды.  Электр  энергияны  тұтынушыларға  9,96  теңге/кВт∙сағ 

бағасымен сатқан кезде, ЖШС 2,102 теңге/кВт∙сағ көлемінде кіріс алады. 

 

Кіріс салығын есептеген кездегі берілген түрдегі жылдық кіріс келесіні 

құрайды: 

 

           ∑П

кп 

= W

год

·2,1·0,8 = 504·2,1·0,8 =846,72 млн теңге.       (5.16) 

 

Өнеркәсіптің екі түрінен де алынған суммалық кірісі келесіні құрайды: 

 

            ∑П = ∑П

кп 

+ ∑П

г 

= 846,72+35,804 = 882,524 млн теңге.        (5.17) 

 

NPV анықтау (таза әдеттегі құн) 

Берілген әдіс келесіден тұрады:  

 

 

1.  Керекті  шығын  бағасы  анықталады,  яғни  берілген  жоба  үшін  неше 

қаражат керек екені анықталады.  

2.  Жобадан  келешекте  түсетін  ақшалай  түсілімдердің  қазіргі  бағасы 

есептелінеді. Әр жылдағы табыс CF (кэш-флоу) қазіргі уақытта беріледі. 

 

                                           

1

,

(1

)

n

n

n

CF

PV

r







                                           

(5.18) 

 

мұндағы   CF – жыл сайынғы ақшалай түсім;    

                           n – жобаны тарату жылдары; 

                           r – банктің пайыздық қойылымы. 

 

Берілген шығын бағасы (I

0

) берілген табыс бағасымен салыстырылады. 

Олардың айырымы жобаның таза әдеттегі құнының бағасын береді. 

Берілген жобаны тұтастай инвестициялауды бағалауды таза әдеттегі құн 

(NPV) әдісімен жүргіземіз. Инвестиция анализінің осы әдісі инвестициялаушы 

жобаны  ұсыну  нәтижесінде  фирманың  құндылығының  өсу  шамасын 

көрсетеді, ол екі сілтемеден тұрады: 

1) Кез-келген өнеркәсіп өзінің нарықтық құнының өсуіне ұмтылады; 

2) Әр түрлі уақыттағы шығындардың біркелкі емес құны болады. 

NPV  анықтау  үшін  жобаның  әр  жылдағы  қаржы  ағынының  шамасын 

сараптау керек, сосын оларды уақыт бойынша теңестіру үшін жалпы бөлімге 

келтіру  керек.  Яғни  NPV  –  жобаны  тарату  барысында  туындайтын  ақша 

түсімдерінің  қосындысы  мен  осы  жобаны  тарату  үшін  қажетті  барлық 

шығындардың қосындысы арасындағы айырмашылық. 

Таза келтірілген құн келесідей анықталады: 

 

                                        

,

)

1

(

0

1

I

r

CF

NPV

n

n

n









                            

(5.19) 

 

мұндағы CF – жыл сайынғы ақшалай түсім; 

 

                           n – жобаны тарату жылдары; 

                           I

о

 – толық қосынды инвестиция; 

                           r – банктің пайыздық қойымы. 

Ақша ағымы келесі формуламен анықталады: 

 

                                                      

,

И

П

CF

ао

ч





  

                                (5.20) 

 

мұндағы   П

ч

 -  таза кіріс, млн.тенге; 

                           И

ао

 – амортизациялық аударымдар, млн.тенге. 

 

 

млн.тенге,

01

,

1090

482

,

207

524

,

882

CF







 

 

 

,

.

1

,

982

901

,

0

01

,

1090

тенге

млн

PV







 

 

.

.

927

,

2475

1

,

982

027

,

3458

тенге

млн

NPV











 

 

 

Кесте 5.3 – Берілген нұсқа үшін NPV есебінің нәтижесі 

Жылдар 

CF, млн теңге 

1/(1+і)

n

 

NPV, млн теңге 

0 

0 

1 

-3458,027 

1 

1090,01

 

0,901 

-2475,927 

2 

1090,01

 

0,812 

-1590,839 

3 

1090,01

 

0,731 

-794,041 

4 

1090,01

 

0,659 

-75,724 

5 

1090,01

 

0,593 

570,652 

 

Есептеулер  бойынша    біздің  салған  инвестиция  5  жылдан  кейін  бізге 

пайда алып келеді. 

PV=1090,01∙(0,901+0,812+0,731+0,659+0,593)=4028,68 млн. теңге 

Рентабелділік  индексі  -  profitability  index  (PI)  –  таза  дисконтталған 

пайданы инвестицияға бөлу арқылы анықталады. 

 

 

 

 

Егер:  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PI > 1, онда жобаны қабылдау керек; 

 

 

 

 

 

 

PI < 1, онда қабылдаудың қажеті жоқ; 

 

 

 

 

 

 

PI = 1, жоба пайда да және шығында әкелмейді. 

 

 

Рентабелділік  индексі  таза  дисконтталған  құннан  айырмашылығы 

салыстырмалы  көрсеткіш  болып  саналады.  Жобаларды  таңдауда,  егер 

олардың  NPV бірдей болған кезде PI қарап таңдауға болады.    

                         

.

96

,

1

027

,

3458

593

,

0

/

68

,

4028

)

1

/(

PI

1













n

t

t

K

і

PV

                  (5.21) 

РР анықтау (орнын толтыру мерзімі) 

Бұл  әдіс  бастапқы  инвестиция  сомасын  төлеу  үшін  қажет  мерзімді 

анықтау  болып  табылады.  Орнын  толтыру  (РР)  есебінің  алгоритмі 

инвестициядан жекеленген кірісті бірдей таратумен тәуелді болады. Егер кіріс 

бірдей  болса,  онда  төлеу  мерзімі  бір  уақыттағы  шығынды  жылдық  кіріс 

шамасына бөлу арқылы есептеледі. 

                                            

CF

К

РР





,

                                                    

(5.22) 

 

жыл.

 

4

17

,

3

1090,01

3458,027

PP







 

 

 

 

 

 

     ҚОРЫТЫНДЫ 

   

  Мұнайды  және  мұнай  өнімдерін  өндіру  шарттарының  өзгнрісі 

(тұтқырлығы  әр  түрлі  мұнай  сору,  жұмсалудың  өзгерісі,  кез-келген 

станцияның  уақытша  істен  шығуы  және  т.б.)  мұнай  өнімі  ұңғымасының 

қалыпты жұмысының бұзылуына әкелуі мүмкін.  

  Сонымен  қазіргі  кезде  ТМД  аумағында  және  шет  елдерде  реттелетін 

айнымалы  ток  электр  жетектері  кең  қолданыс  тапты.  Айнымалы  ток  элетр 

қозғалтқышының  айналу  жиілігі  қоректендіруші  токтің  f  жиілігіне,  полистер 

жұп  санына  р  және  сырғуға  s  байлынысты.  Бір  немесе  бірнеше  параметрді 

өзгерте  отырып  қозғалтқыштың  айналу  жиілігін  өзгертуге  болады,  демек 

сораптың айналу жиілігі өзгереді.  

  Мұнайды ортадан тепкіш сорғымен өндіру және сорғыш электр жетегін 

жиілік  түрлендіргіштермен  қамтамасыз  ету  батырмалы  ортадан  тепкіш 

сорғылардың жұмыс істеу уақытын ұзартып, пайдалы әсер коэффициенті мен 

қуат коэффициентін жоғарылатады, дәлірек айтқанда ПӘК=0.99, cosφ=0.98-ге 

дейін көтеріледі.  

  Ортадан тепкіш батырмалы сораптың жұмыс істеу мерзімі орта есеппен 

Ортадан  тепкіш  батырмалы  сораптың  жұмыс  істеу  мерзімі  орта  есеппен  3-5 

жылға ұзарады.     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі 

 

  

1.

 

Терехов 

В.М., 

Осипов 

О.И. 

Системы 

управления 

электроприводов. – М.: Издательский центр «Академия», 2008ж. 

2.

 

Абдимуратов  Ж.С.,  Дюсебаев  М.К.,Санатова  Т.С.,  Хакимжанов 

Т.Е.  Еңбекті  қорғау.  Дәрістер  жинағы  (050718  –  Электр  энергетика 

мамандығы  бойынша  барлық  түрде  оқитын  студенттер  үшін)  Алматы:  - 

АЭжБИ, 2006. – 36 б. 

3.

 

Б.И.  Түзелбаев,  А.А.  Жақыпов  Сала  экономикасы.  Бітірушілер 

жұмысының экономикалық бөлімін орындауға арналған әдістемлік  нұсқаулар 

(Электр энергетикасы бағыты бойынша оқитын бакалаврлар үшін). – Алматы: 

АЭжБУ, 2008.   

4.

 

Исаханов  М.Ж.  И  85  Электр  жетегі  негіздері:  Техникалық 

мамандық алушы студенттерге арналған//,-Алматы, 2009.- 178 бет. 

5.

 

Алексеев 

С.Б. 

Силовые 

преобразовательные 

устройства: 

учеб.пособие. –Алматы: АИЭС, 2006.- 90с.- 2 н.а., 2 ч.з. 

6.

 

     Жумагулов  К.К.  Трансформаторы:  учеб.посо-бие.-  Алматы, 

2007.- 66с.- 3 н.а., 2 ч.з.  

7.

 

Сагитов  П.И.,  Мустафин  М.А.  Айнамалы  ток  электр  жетегі 

(айнымалы токтары): оқу құралы. –Алматы, 2008.- 58б.- 3 н.а., 2 ч.з.  

8.

 

     Сагитов П.И. Электропривод постоянного тока: Учеб.пособие.- 

94с.- 3 н.а., 2 ч.з. 

9.

 

Түзелбаев  Б.И.  Сала  экономикасы:  оқу  құралы.  -  Алматы,  2007.- 

80б.- 2 н.а., 1 ч.з. 

10.

 

Вержичинская  С.В.,  Дигуров  Н.Г.,  Синицин  С.А.  Химия  и 

технология нефти и газа : учебное пособие. –М.: ФОРУМ, 2012.-400 с. 

11.

 

Тетельмин В.В., Язев В.А. Нефтегазовое дело. Полный  

курс. Учеб. пособие. –Долгопрудный: Интеллект, 2009.-800 с.