Дипломдық жобада «Атырау» мұнай айдау станциясының магистралды

 

 

2 Ортадан тепкіш сорғыштың электржетектері  

 

2.1  Асинхронды  электрқозғалтқыштың    жылдамдығын  реттеу 

әдістері 

 

Реттелуші  электржетек    негізгі  топқа  бөлінеді:тұрақты  ток  және 

ауыспалы  ток.  Электр  жетек  деп  -  электрлік  энергияны  механикалық 

энергияга  айналдыратын  және  электрқозғалтқыштан,  беріліс  механизмінен 

(трасмиссия,  муфта,  редуктор),  басқару  жүйесінен  тұтатын  қондырғыны 

айтамыз.   

Сорғыштың  және  кез  келген  механизмнің  айналу  жиілігін  реттеу 

процесін  сорапты  агрегаттың  механикалық  сипаттамасы  бойынша  талдауға 

ыңғайлы. 

Сорғышты  агрегаттың  механикалық  сипаттамасын  қарастырайық.  2.1 

суретте ортадан тепкіш сорғыштың сипаттамасы көрсетілген. Ол кері ысырма 

мен (қисық 1) және қысқа бекітілген ротолы электрқозғалтқышпен (қисық 2) 

жабдықталған  ортадан  тепкіш  сорғыштың  механикалық  сипаттамасы 

көрсетілген.  Әр  қозғалтқыштың  айналу  және  қарсыласу  моментінің 

мағналарының  айырмашылығын  динамикалық  момент  деп  атаймыз.  Егер 

айналу  моменті  қарсыласу  моментінен  көп  болса  динамикалық  момент  аз 

болып,  ал  егер  аз  болса  –  теріс  болып  саналады.  Динамикалық  момент  аз 

болған  жағдайда  сорғышты  агрегат  жоғарғы  жылдамдықта  жұмыс  істейді. 

Егер динамикалық момент теріс болса, сорғышты агрегат баяу жұмыс істейді, 

яғни  жұмысын  тоқтатады.  Екі  моменттің  теңесуі  кезінде  сорғышты  агрегат 

тұрақты  режимде  біркелкі  жиілікпен  жұмыс  істейді.  Айналу  жиілігі  және 

соған  сәйкес  момент  электрқозғалтқыштың  механикалық  сипаттамасы    мен 

сорғыштың қиылысу нүктесі бойынша анықталады (сурет 2.1 а нүктесі ) егер 

реттеу  процесі  механикалық  сипаттаманы  өзгерткен  жағдайда,  мысалы 

электрқозғалтқыштың  роторлы  шынжырына  қосымша  кернеу  беру  арқылы 

(қисық 3 сурет 2.1) оны жұмсартқанда, электрқозғалтқыштың айналу моменті 

қарсыласу  моментінен  аз  болады.  Динамиалық  момент  теріс  болған  кезде 

сорғышты  агрегат  жұмысын  баяулатады,  яғни  айналу  моменті  теңескенше 

тежелісте  болады.  Бұл  нүктеге  өзінің  айналу  жиілігі  және  өзінің  моменті 

сәйкес келеді. Сонымен сорғышты агрегаттың айналу жиілігін реттеу процесі 

элекрқозғалтқыштың 

айналу 

моменті 

мен 

сорғыштың 

қарсыласу 

моменттерінің өзгеруіне байланысты.  

 

 

 

Сурет 2.1 - сорғышты агрегаттың механикалық сипаттамасы 

 

Статордағы  кернеуді  өзгерту  арқылы  электрқозғалтқыштың  айналу 

жиілігін  реттеу.  Электрқозғалтқыштың  асинхронды  айналу  жиілігі 

электрқозғалтқышқа келтірілген кернеудің квадратына пропорциянал:  

 

 

.

2

KU

M

ВР



                                                  (2.1) 

 

Сол 

себептен 

статор 

қыспағындағы 

кернеу 

өзгерісі 

электрқозғалтқыштың  механикалық  сипаттамасының  формасын  өзгертеді. 

Электрқозғалтқыштың және сораптың механикалық сипаттамасын қарастыра 

отырып (сурет. 2.2), әр өзгерген кернеуге өзінің жұмыс нүктесі сәйкес келеді 

,

,...

,

,

3

2

1

n

a

a

a

a

  және  әр  нүктеге  сәйкес  қисық  көрсетілген 

n

s

s

s

s

,....

,

,

3

2

1

. 

Кернеудің  өзгеруі  барысында  сырғанаудың  критикалық  мәні  өзгермейді, 

сондықтан максималды момент кернеудің өзгерісінде бір мәнге ие. Жуықтап 

0,1-0,2.Бұмен 

айналу 

жиілігінің 

салыстырмалы 

қысқа 

диапозоны 

анықталады.Қозғалтқыш 

статорындағы 

кернеуді 

реттеу 

тиристорлы 

(жиілікті)кернеу реттегішінің көмегімен орындалады. (сурет 2.2). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-нақты сипатамасы; 2,3-кернеу төмендеген кездегі сипаттамасы; 4-

сорғыштың механикалық сипатамасы; 

Сурет 2.2 - кернеу өзгерісі кезіндегі электрқозғалтқыштың механикалық 

сипаттамасы  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2.3 - Тиристорлы (жиілікті) кернеу реттегіші бар электржетегі. 

 

Жиілікті 

электржетек.Жиілікті 

электржетегтің  негізгі 

элементі 

тиристорлы(жиілікті)  түрлендіргіш  болып  саналады.Бұл  түрлендіргіште 

қоректендіру  желісінің

1

f

  тұрақты  жиілігі  ауыспалы  жиілікке

2

f

өзгереді. 

Түрлендіргіштің  шыға  берісіне  қосылған  электроқозғалтқыштың  айналу 

жиілігі

2

f

жиілігіне пропорционалды өзгереді. 

Жиілікті  түрлендіргіштер  екі  негізгі  түрге  бөлінеді:тұрақты  токтың 

аралық  түйіні  және  тура  байланыс.2.3.4  және  2.3.5  суретте  бірінші  т.рдегі 

жиілікті  түрлендіргіштің  сұлбасы  көрсетілген.Түрлендіргіш  түзеткіштен 

В,фильтрдан Ф, және инвертордан И тұрады. 

 

 

2.2 Ортадан тепкіш сорғыштардың жылдамдығын реттеуді энергия 

үнемдеуді есепке ала отырып таңдау  

 

Жиілікті  түрлендіргіш  арқылы  өзгермейтін  параметрлер  жүйесі,яғни 

кернеу

1

U

және  жиілік 

1

f

,басқару  жүйесіне  қажетті 

2

U

  және 

2

f

өзгеретін 

параметрлерге түрленеді. 

Электрқозғалтқыштың тұрақты жұмысын қамтамасыз ету үшін жиілікті 

түрлендіргіш  кіріс  және  шығыс  параметрлер  арасындағы  нақты  қатынасты 

үзбей  ұстап  тұру  қажет.Бұл  сораптың  механикалық  сипаттамасының  түріне 

тәуелді  болады.Бұл  қатынастар  жиілікті  реттегіш  Костенка  заңының 

теңдігінен алынады [6] 

 

                               

.

/

/

/

2

1

2

1

2

1

f

f

M

M

U

U



                                            (2.2) 

 

 

 

 

Сурет 2.4 - Кернеуі инверторлы электржетектің жиілікті сұлбасы 

 

Сурет 2.5 -Токты инверторлы  электржетектің жиілікті сұлбасы 

 

Статикалық  арында  жұмыс  істемейтін  сорғыштар  үшін  механикалық 

сипаттама квадратты парабола теңдігімен жазылады: 

 

.

/

/

2

2

2

2

1

1

const

f

U

f

U





                                      (2.3) 

 

M

n



координатасында  өзінің  орнын  өзгертіп  қана  қоймай,сонымен 

 

 

қатар  Статикалық  арында  жұмыс  істейтін  сорғыштар  үшін  механикалық 

сипаттама келесідей болады: 

,

2

/

/

1

2

2

2

1

1

1

k

f

U

f

U

k







                          

                  (2.4) 



k

сорғыштың механикалық сипаттамасының көрсету дәрежесі. 

Көп  жағдайда  сорғышты  қондырғыларда  өнеркәсіптік  түрлендіргішті 

қолдануға тура келеді: 

 

const

f

U

f

U





2

2

1

1

/

/

                                         (2.5) 

 

Жиілікті  түрлендіргіштер  автономды  токты  инвертор(АТИ)  базасында 

немесе  автономды  кернеу  инвертор  (АКИ)  базасында  орындалады.  АКИ 

базасындағы  (сурет.  2.4)  жиілікті  түрлендіргіште  тұрақты  ток  буынында 

кернеу  түзеледі.Осы  түрлендіргіштегі  тегістегіш  фильтр  АКИға  параллельді 

қосылған,инверторға  және  конденсаторға  кезекпен  жалғанған  дроссельден 

тұрады.Түрлендіргіштің  шығысында  шығатын  кернеу  қисығының  формасы 

тиристорды  ауыстырып  қосу  ретімен  анықталады,ал  токтың  қисық  формасы 

(синусойдалы)салмақ әсері сипаттамасына байланысты болады. 

АТИ  базасындағы  жиілік  түрлендіргіште  тұрақты  ток  звеносында  ток 

бағытталады.Тегістегіш  фильтр  инверторға  кезекпен  қосылған  дроссельден 

тұрады.Түрлендіргіштің  шығысында  қисық  токтың  шығу  формасы 

тиристорды  ауыстырып  қосу  ретімен  анықталады,ал  қисық  кернеу  формасы 

(синусойдалы)салмаққа байланысты анықталады. 

АКИ  базасындағы  жиілікті  түрлендіргіштің  шығысында  синусойдаға 

ұқсас қисық ток және қисық кернеу формасы қамтылады.Бұл түрлендіргіште 

жоғары 

аталғандарға 

қарағанда 

басқаруға 

келмейтін 

түзеткіштер 

қолданылады. 

Отандық  электр  өнеркәсіптер  АКИ  базасында  ЭКТ  сериялы,АТИ 

базасында  ПЧТ  және  ПЧР-2  сериялы  жиілікті  түрлендіргіштер  жасап 

шығарды. 

Әдетте  жиілікті  түрлендіргіштің  шығысында  тік  бұрышты  немесе 

трапециялы  қисық  кернеу  (ток)  қалыптасады.  Олардың  болуы  нәтижесінде 

электрқозғалтқышта  жоғалу  жоғарлайды.  Сол  себептен  айналу  жиілігіндегі 

электржетектің  жұмысы  кезінде  электроқозғалтқыштың  жүктелуі  болады. 

Бұған  қоса,төменгі  айналу  жиілігінде  жұмыс  істеу  барысында,  көбінесе 

сорғыш  жетегінде  қолданылатын  электроқозғалтқыштың  өзін–өзі  желдетіп 

суыту  жағдайы  бұзылады.  Бірақ  қарапайым  диапозонда  сорғышты 

агрегаттарды  реттеуде  (1:2  немесе  1:3)  бұл  желдету  жағдайының  бұзылуы 

сорғыш  берілісінің  және  арынының  төмендеуі  кезінде  компенсацияланады. 

Номиналдыға  жақын  жиілік  жұмысы  салқындау  шартардың  нашарлауы 

жоғары  ретті  гармоникалардың  пайда  болуынан  үйлесімділік  орнап,  рұқсат 

етілген механикалық қуаттың 8-15% төмендеуін талап етеді. Сонымен қатар, 

электрқозғалтқыштың  максималды  моменті  1-2%,ПӘК  1—4  %, 



cos

-  5-7℅ 

төмендейді. 

 

 

Қазіргі кезде отандық өнеркәсіптер қуаты 400 кВт,кернеуі 380 және 220 

В болатын жиілік түрлендіргіштер қатарын жасап шығарды. Қуаты 3500 кВт-

қа  дейінгі  жиілік  түрлендіргіштердің  жеке  үлгілері  де  шығарылды  және  де 

жасап  шығарылуда.Аралық  звенодағы  тұрақты  токты  отандық  жиілік 

түрлендіргіштер мәліметі 1,2 және 3 кестеде келтірілген. 

Электржетегінің  сорғышында  аралық  буынымен  тұрақты  ток  жиілік 

түрлендіргішімен  қоса  тікелей  байланысқан  жиілік  түрлендіргіштерін 

қолданады.  

Аралық буыны жоқ синусоида бөліктерінен құралған түрленген кернеу,  

тұрақты  ток  жиілік  түрлендіргіші  кернеу  шығысындағы  қисықтың 

синусоидалы  түрі  болып  табылады.  Бұл  түрлендіргіштің  екінші  ерекшелігі 

болып,  қоректендіруші  желі  жиілігіне  тең  жиілікте  шығысында  алу  мүмкін 

болмайтындығы.  Түрлендіргіштің  шығысындағы  жиілік  әдетте  25-33  Гц-ті 

құрайды.    

Қазіргі  кезде  отандық  өнеркәсіптер  ЭТА  1-01  сериялы  тиристорлы 

асинхронды  электроқозғалтқыш  жасап  шығарды.  Екі  фазалы  асинхронды 

электроқозғалтқыш  роторының  қуаты  265  кВт,  номиналды  айналу  жиілігі 

1000  және  2000  айн  /мин.  Осы  электрқозғалтқыштың  салыстырмалы  төмен 

бағасы,  оны  үлкен  емес  қуатты  сораптардың  агрегаты  ретінде  қолдануды 

оңайлатады.   

Қоректену  кернеуінің  жиілігінен  статордың  магнит  өрісінің  бұрыштық 

жылдамдығына  сызықтық  тәуелділік  түрінде  көрінетін,  бұрыштық 

жылдамдықты реттеудің ең рационалды тәсілдерінің бірі жиілікті тәсіл, яғни:  

 

ω

0 

=2πf/p. 

 

Осы  принцип  бойынша  қатаң  механикалық  параметрлермен  

басқарылатын  электржетектер  щығарылуы  мүмкін.  Қолайлы  энергетикалық 

көрсеткіштер  жиілікті  жетектердің  маңызды  жетістіктерінің  бірі  болып 

саналады.  Бұл  мынандай  қортындыға  әкеледі,  қозғалтқыштар  төмен 

сырғанауларда  жұмыс  істегендіктен,  жоғалтулар  аз  болады  және 

жылдамдықты  басқарудың  барлық  диапазонында  ПӘК  жоғары  болып  қала 

береді.  Бірақ  жиілікті  өзгерткенде  статорға  жақындататын  кернеуді  бір 

мезгілде  қатар  басқару  қажеттілігі  туындайды.  Шынымен,  асинхронды 

қозғалтқыштың статор орамының ЭДС-ы төмендегідей анықталады:  

 

                                                    Е1=cФf1. 

 

Егер  статор  орамындағы  кернеу  құлауын  ескере, 

     

 

         

                яғни  өзгермейтін  кернеуде  және  оның  жиілігін  басқаруда 

машинаның  магнит  ағыны  өзгереді.    f  1-  дің  төмендеуі  ағынның  өсуіне 

әкеледі, бұл қозғалтқыштың магнитжелісін қанықтырады және магнитті токты 

тез  арада  өсіріп,  сонымен  қоса  статор  орамының  болат  секілді  қызып  кетуін 

тудырады. 

 

 

Бір  жағынан,    f1-дің  жөғарлауы  ағынның  төмендеуіне  әкеледі,  бұл 

қарсыласу  моменті  тұрақты  болғанда  ротардағы  токтың  үлкейуін  тудырады, 

яғни  болатты  пайдаланбағандықтан  ротор  қызып  кетеді.  Осылайша, 

қозғалтқышты  тиімді  пайдалану  үшін  кернеуді  жиілік  функциясында  бір 

мезгілде басқарып тұру қажет, ал кейде қарсыласу момент функциясында да 

басқарып тұру керек.  

Жиілікті  басқару  принципін  ұйымдастыру  үшін,  қоректену  жиілігі 

өзгерген кезде асинхронды машина статорындағы кернеуді өзара байланысқан 

түрде  бақылау  қажет.  Сол  үшін  тұйықталмаған  жүйелерде  ПЧ-АД 

жылдамдықты  басқарудың  үлкен  диапазонына  жете  алмайды,  өйткені 

жетектің  механикалық  көрсеткіштеріне  статизм  (ауырлық  моментінің 

өзгеруінің  әсері)  үлкен  дәрежеде  байқалады.  Оның  үстіне  жылдамдықты 

төмендеткенде,  осындай  жетектердің  практикалық  қызметін  қиындататын 

статикалық тұрақсыздық шекарасы пайда болуы мүмкін.  

Статикалық  режимде  статор  кернеуінің  және  біруақыттағы  жиілік 

өзгеруінің бірнеше алгоритмі бар. Көбінесе қозғалтқаштың тұрақты шамадан 

тыс  күштелуге  бейімділігін  сақтауға  тырысады,  яғни  барлық  режимде 

максималды  моменттің  қарсыласу  моментіне  қатынасы  тұрақты  сақталу 

керек: 

                                           

   

  

  

       . 

 

Олай  болса,  кернеуді  жиілік  функциясында  ғана  емес,  сонымен  қоса 

ауырлық функциясында да басқару қажет. 

  

       

 

 

 . 

 

Критикалық  момент  тікелей  квадратты  кернеуге  пропорционал,  ал 

керіжағдайда жиілік квадратына пропорционал, сол үшін:  

 

   

  

  

       

. 

 

Осыны ескерсек, тұрақты күштелу мүмкіндіктерін сақтау үшін жиілікке 

және  ауырлық  күшінен  квадаратты  түбірге  кернеуді  пропорционал  өзгертіп 

отыру керек. Осы басқарудың ортақ принципі нақты механизим жұмысының  

режимдері үшін анықталуы мүмкін:  

a)

 

жылдамдыққа  тәуелді  емес,  ауырлық  моменті  кезінде,  Мс=const, 

және (*) теңдеуге қатысты, кернеуді жиілікке пропорционал өзгерту керек:                                                                                                

 

 

 

 

 

         

 

Мұндай  тәсіл  рұқсат  етілген  R1

 0    кезіне  дейінгі  аз  жылдамдықта 

 

 

қозғалтқыштың тұрақты жүктелу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.  

b)

 

барлық  жылдамдықта  тұрақты  қуатты  қажет  ететін,  ауырлық 

моменті  кезінде,  яғни  ауырлық  момент  өзгеруі    жылдамдыққа  кері 

пропорциянал  болғанда  Мс=P/ω,  қозғалтқыш  жылдамдығы  жиілікке 

пропорциянал екенін ескерсек, (*)-теңдеуден ұғатынымыз, кернеуді жиіліктен 

квадрат түбіріне пропорциянал өзгерту керек, 

  

   

; 

с)  механизмнің  желдеткіш  сипаттамасы  кезінде,яғни  Мс=cω²    кезінде, 

(*)  теңдеуден  көретініміз,  кернеуді  жиілік  квадратына  пропорциянал  өзгерту 

қажет: 

  

   

         

 

Өзінің  қарапайымдылығының  арқасында,  берілген  теңсіздіктер 

практикада  кең  өріс  алған,  бірақ  олардың  барлығы  жуықтап  алынған. 

Қозғалтқышта  жиілік  пен  кернеудің  аздығынан  статордың  активті 

қарсыласуында  кернеу  құлауы  орын  алады.    Егер  кернеуді  жиілікке 

пропорционал  түрде,  Мс=const  кезінде,  төмендетсек,  онда  ол  магнитті 

ағынның  кішірейуіне  әкеледі.  Сондықтан,  жиілікті  жетектерде  кернеу  кіші 

дәрежеде  төмендеуі  керек.  Ол  үшін  басқару  заңы  U

             , 

төмендегідейқатынаспен 

аустырылатын, 

IR-компенсациялау 

жүйесін 

қолданады:  

|U

1 

-I

1

R

1

| /f

1

= const. 

 

Статор қарсыласуына кернеу құлауының компенсациясы пайда болатын 

жетектерде, жиілік пен кернеу арасындағы өзара тұрақты қатынас ұсталады. 

Жүктелу  тұрақты  болғанда  жиілікті  басқару  практика  жүзінде  жалғыз 

қолданылатын тиімді заң болып саналдмайды. Мысалы, көбінесе басқа заңдар 

да  шығарылады:  машинаның  магнитті  ағынының  тұрақтылығы,  жоғалтулар 

минимум және басқалары. Оның үстіне асинхронды жетек келесі қасиеттерді 

иеленеді: 

1.

 

Статор,  ротор  тогы  және  ағын  (болаттағы  жоғалтулардан  басқа) 

өзгермеген күйде қалады. 

2.

 

Максималды  ағынмен  жұмыс  кезінде  қозғалтқышта  механикалық 

сипаттамалардың  қатаңдау  жұмысшы  бөлігі  және  табиғи  сипаттамаларда 

үлкендеу критикалық моменті пайда болады. 

3.

 

Ауырлықты  төмендеткенде  ағын  көбейеді,  ол  жоғалтулардың 

көбейуіне  және  осы  бақылау  заңдылықтыңауыспалы  ауырлық  моменті 

кезіндегі тиімділігінің бұзылуына әкеледі.  

Жоғалтулар 

минимум 

болғандағы 

бақылау 

кезінде, 

ротор 

тогыныңтуындысы  ағынға  пропарционалды  керекті  моментті,  машина 

қозуымен  байланысты  (оның  магнитті  ағынымен)  ауыспалы  және    тұрақты 

жоғалтулар  тең  болғанда  алу  қабылданған.  Бұндай  бақылау  жоғалтудың 

минимумын және жетектің тиімді ПӘК-н қамтамасыз етеді.  

 

 

2.3 Жаңа заманғы жиілік түрленгіштер 

 

Ауыспалы  токтың  электрожетегі  үшін  түрлендіргіштік  техникалардың 

даму  тарихын  үш  этапқа  бөлуге  болады.  80-ші  жылға  дейін  жиілік- 

түрлендіргіш  жетектер  тиристрлы  ПЧ  (жиілік  түрлендіргіш)  базасында 

құрастырылды.  Базасының  жоғарлығына  қарамастан,  сенімділігі  төмен 

болатын.  Ал  қозғалтқыш  жылдамдығын  реттеуде  қуат  коэффициентінің 

төмендеуімен ұштасты.  

80-ші  жылдардың  соңында  биполярлы  қуатты  транзисторлардың  және 

санды микроконтроллерлердің рынокқа шығуы екінші этапқа жол ашты. Бұл 

этапта  сенімділік  дәрежесі  жоғарлап,  ПЧ-ның  функциональды  мүмкіндігі 

біршама кеңейтілді.  

90-шы  жылдардың  басында  шетелдік  жетекші  электротехникалық 

фирмалар,  солардың  ішінде  ABB  INDUSTRY  OY  (Финляндия),  HITACHI, 

JMRON 

(Япония), 

SIEMENS, 

SEWEURODRIVE 

(Германия), 

TELEMECANIQUE  (Франция)  және  т.б.  Әлемдік  рынокқа  ПЧ-ның  үшінші 

этапын шығарды. Олардың қуатының диапазоны 0,4 кВт-тан 8 МВт-қа дейін 

болды.  

ПЧ-ның  үшінші  этапының  шығарылуы  және  оны  игеру  жетістігі, 

бірінші кезекте, жаңа заманғы, толық басқарылатын, электрониканың күштік 

элементінің және микропроцессорлардың шығарылуымен байланысты.  

ЖТ-тің  3-ші  этабы  IGBT  типті  өрісті  (полярлы)  және  биполярлы 

транзисторлар  негізінде  жасалған  күштік  модулді  және  күштік    интегралды 

модульді қолдану барысында шығарылады. 

IGBT 

типті 

күштік 

транзистор 

модульді 

 

транзистор 

(GTO)салыстырғанда  бірдей  максималды  параметрде  статикалық  және 

динамикалық сипаттамасы күштірек болады. 

Интеллектуалды  модуль  кері  диодты  күштік  кілттерді  ғана  емес, 

сонымен 

қатар 

транзисторды 

қорғауға 

арналған 

компоненттерді 

біріктіреді.үшінші  этаптың  интелдік  ж б  ережеге  сәйкес  бірнеше  есте  сақтау 

типтері  бар  16-разрядты  микропроцессорлы  контроллермен  (бақылаумен) 

қамтылған.  Күштік  модульді  басқарудың  бастапқы  функциясымен  басқа  кең 

функционалды және сервисті мүмкіндіктерді қамтиды. Оларға параметрлерді 

құрастыру. Қозғалтқыш және ЖБ қорғау жатады. Микропроцессорлы басқару 

жүйесі 

нақты 

уақыттағы 

тапсырманы 

басқаруға 

тағайындалған: 

мультиплексор,  АЦП,  кең-импульсті  модулятор,  қозғалатын  дискретті  және 

импульсті жабдықтар.  

Сонымен,  рационалды  техникалық  шешімдердің  жаңа  заманғы  күштік 

электроника және микроэлектроника элементтік базасында жүзеге асырылуы 

көп  габаритті  көрсеткіш  берді  және  ЖТ-тің  үшінші  этабынан  тұтыну 

сипаттамасын жақсартуға жағдай жасады.  

Үшінші этаптағы түрлендіргіштер арасында көбірек қолданылатыны үш 

фазалы  автономды  инверторлы  кернеулі  ток  (АИН)    базасындағы  жиілік 

түрлендіргіш  группасы  болып  саналады.  Оның  қуатдиапазоны  0,18  кВт-тан 

 

 

бірнеше  жүздеген  Квт-қа  дейін  жетеді.  Инверторда  ереже  бойынша  шығу 

кернеуі  қалыптасқан  кезде  кең  импульсті  модуляция  қолданылады.  Ол 

электрожетек сипатттамасын жақсртуға мүмкік береді.  

Жиілік  түрлендіргіш  бірнеше  конструкцияны  орындауда  шығарылады-

кішігірім, қолайлы, навесті орындаудан ірі габариттыға дейін. 

Олар кернеу жүйесін кез-келген диапазонда қолдану үшін жарамды: бір 

фазалы жүйе 1х220В, үш фазалы жүйе 3х200-3х600В, жиілік жүйесі 50 немесе 

60 Гц болғанда. 

Жиілік  түрлендіргіш  таңдауда  анықталатын  факторлар  болып  оның 

орындаушы  механизмнің  берілген  жұмыс  режиміне  сәйкестігі  және  қажетті 

статикалық және динамикалық сипаттамалардың болуы. 

Ережеге 

сай, 

жиілік 

түрлендіргіштің 

паспортында 

оның 

қозғалтқышының  ұсынылған  қуаты,  рұқсат  етілген  момент  (ток)  ұзақтығы 

және ауыспалы режимдегі максималды аз уақытты момент (ток) көрсетілген. 

Қондырғының  бастапқы  параметрлері  әдетте  төрт  полюсті  АД  асинхронды 

қозғалтқыш  ұсынылған  қуатты  стандартты  жағдайда  жасалған.  Жиілік 

түрлендіргіш аз қуатты кез-келгенқозғалтқышты қоректендіре алады. 

Қуат,  рұқсат  етілген  қуаттан  асқанда  қозғалтқышты  қолдануға  болады, 

егер оларға қажетті ток жиілік түрлендіргіштің номиналды тогына тең немес 

кіші  болған  кезде.  Сонымен  қатар  S

1

жұмыс  режим  ұзақтығының  барлық 

жылдамдық диапазонында күштенген вентиляциялы қозғалтқышты қолдануға 

болады. 

Бір 

жиілік 

түрлендіргішке 

параллельді 

қосылған 

бірнеше 

қозғалтқыштарды  қоректендіруде,  жиілік  түрлендіргіш  номиналды  тогы 

келтірілген  қозғалтқыштың  номиналды  ток  суммасына  тең  немесе  үлкен 

болуы керек. 

Жаңа  заманғы  жиілік  түрлендіргіштің  басым-көпшілігі  нақты  басқару 

аймағы үшін керекті конфигурацияны таңдап алуға мүмкіндік беретін блокты-

модульді  етіп  орындалған.  Ол  техникалық  талаптарға  адекватты  (тепе-тең) 

жауап  береді.  Жиілік  түрлендіргіш  негізін  базалық  блок  (модуль)-құрайды, 

оның  көмегімен  алшақ  салынған  басқару  жүйесінің  принципі  бойынша 

құралған  қарапайым  электрожетектерді  жасап  шығаруға  болады.  Бұл  блокқа 

қосымша 

сервисті 

модульдердің 

қосылуы 

жиілік 

түрлендіргіштің 

функционалды мүмкіндігін кеңейтеді және жылдамдықты реттеудің маңызды 

диапазонын жоғарлатады. Олардың қатарына келесілер жатады:  

-

 

Кіріс/шығыс, сигналдарын кеңейту модулі; 

-

 

Өнеркәсәптік коммуникациялар жүйесімен байланысты модульдер; 

-

 

Жиілік  түрлендіргішті  токтың  тастанды  жүйесінен  және  кернеу 

көбеюінен қорғайтын жүйелік дроссельдер; 

-

 

Электромагниттік, кедергі0лерді көбейтетін жүйелік фильтрлер. Олар 

жиілік түрлендіргіштің электромагнитті үйлесімділігін жақсартады.  

-

 

Қозғалтқыш  дірілін  және  жоғары  жиілікті  кедергілерді  төмендететін 

шығару фильтрлеры; 

-

 

Тежеуіш  резисторлар.  Жоғары  моментті  инерцилы  жетектің 

 

 

интенсивті  тоқтауы  кезінде  (кинетикалық  энергия)  немесе  активті  кедергі 

моментімен  жұмыс  істеу  кезінде  (потенциалды  энергия-қатты  соққан  желдің 

әсерінен  жүктің  құлауы)  тұрақты  токтың  аралық  буынынан  алынған 

энергияны тыю.  

Бұдан  басқа,  микропроцессорлы  басқару  жүйелері  арнайы  модульмен 

жабдықталған. Олар келесілер үшін тағайындалған: 

-

 

Электрожетектің  анықталған  типі  үшін  (көтеру-транспортты, 

сорғышты-вентиляторлы); 

-

 

ПИ немесе ПИД реттеу заңын іске асыру үшін; 

-

 

Векторлы басқару үшін. 

Яғни, жаңа заманғы жиілік түрлендіргіш барысындағы жиілік-реттегіш 

электрожетектер, өзінің қуатты аппараттары және программаның көмек беру 

нәтижесінде  басқару  функциясын  іске  асырудың  кең  мүмкіндіктерін 

қамтамасыз етеді.  

U/f    басқару  заңын  таңдау,  электр  қозғалтқыш  қуатын  және  моментін 

сипаттауда шешуші роль атқарады. Жаңа заманғы жиілік түрлендіргіштердің 

көбісі  нақты  уақыттағы  сызықтың  интерполяцияны  таблицалық  формада 

немесе  шығу  кернеуінің  оның  аналитиканың  жиілігіне  тәуелділігіне  талап 

бере алады.  

Көбінесе жиі қолданылатын тәуелділіктер  

-қозғалтқыштың номиналлды кернеуі; 

-алдын-ала таңдалып алынған минималды жиілік; 

-қозғалтқыштың  номиналды  жиілігі,  жиілік  түрлендіргіш  шығу  кернеуі 

өзінің максималды мәніне жетеді; 

-алдын-ала  таңдалып  алынған  максималды  жиілік, басқару  сигналының 

максималды мәнінде, 10В немесе 20мА-ға тең болғанда, жиілік түрлендіргіш 

жасап шығарылады. 

 

жүктеу/скачать 2,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: