Дипломдық жобаның тақырыбы «scada программалар қолдануымен авв контроллер оқу стендін құрастыру»

4.2.4 Жасанды жарықтандыруды есептеу 

 

 Зертханалық оқу сыныбының өлшемдері:  ұзындығы: L=14 м;  

                                                                        ені: В=8 м;  

                                                                        биіктігі: H=4 м;  

  

Жұмыстың көру разряды: IΙΙ а;  

 

Жарықтандыру нормасы: Е

н

=200 лк; 

Шамдар саны: 8 дана; 

Шамның іліну ұзындығын есептейміз: 

 

h

расч

=H-h

р.п

-h

с

,                                             (4.6) 

 

 

h

св

 – шамдардың іліну биіктігі (0



1,5 м). 

 

h

расч

=4-1-0,2=2,8 м 

 

Шамдардың өзара орналасу қашықтығы (Z): 

 

расч

B

A

h

L







,

, где 



=0.6



2                                      (4.7) 

 

Ұзындығы: L

A

=1,25*2,8=3,5 м 

 Ені:             L

B

=1,428*2,8=4 м 

 

Қабырғадан шамға дейінгі қашықтық  (l

A,B

): 

 

                                       l

A

=0.5* L

A

=0,5*3,5=1,75 м, 

                 l

B

=0.5* L

B

=0.5*4=2 м.                                              (4.8) 

66 

 

 

 

4.3 сурет  – Берілген мәндер бойынша жарық шамдардың бөлме ішінде                                

орналастыру сұлбасы 

 

А бақылау нүктесін белгілейміз. 

А нүктесіндегі жарықтандыруды есептейік. 

 

Жұмыс  орнындағы  жарықты  нүктелік  әдістің  келесі  кейіптемесімен 

анықтаймыз: 

 

                                     

з

m

1

i

r

К

*

1000

e

*

*









Ф

E

r

  (*), 

 

 

 

(4.9) 

 

Жалпы жарықтандыру келесі кейіптемемен есептеледі: 

 

                                                 

расч

Г

h

I

е

2

21

1

cos











, лк     

 

 

(4.10) 

 

Жалпы жарықтандыруды анықтау үшін келесі бұрыштарды табу қажет. 

Бұрыштарды анықтау келесідей жүзеге асады: 

                                                                          

расч

h

d

tg





;       

 

(4.11) 

4.3  суретте  бір  нүктені  таңдап  және  осы  нүктеден  әр  шамдарға  дейін 

арақашықтықты есептейміз. 

 

67 

 

d

1

=

,

66

,

2

)

2

5

,

3

(

)

2

4

(

2

2

м





 

                                      





)

8

,

2

66

,

2

(

1

arctg



44° 

Осы мәнмен I

a

  ПВЛМ 2х40 үшін кесте 3-10 [1] 

I

a1

=112 кд 

 

 Онда,                         

88

,

14

8

,

2

)

44

(

cos

112

2

3

1







Г

e

лк.    

 

 

(4.12) 

  

м

d

62

,

5

)

5

,

3

2

5

,

3

(

)

2

4

(

2

2

2









 

                                    







64

)

8

,

2

62

,

5

(

2

arctg



 

 

осы мәнмен I

a

 для ПВЛМ2*40 по таблице [1, 3.10 кесте] 

I

a2

=61 кд 

 

                                      

.

65

,

0

8

,

2

)

64

(

cos

*

61

2

3

2

лк

e

Г





                                                                                   

 

 

 

Сонда А нүктесіндегі жарықтанудың қосындысы:    

лк

e

Г

12

,

62

65

,

0

*

4

88

,

14

*

4









 

Люминицентті шамды таңдаймыз, ол Ф=3120 лм кесте [2, 2.12 кесте]  

 

,

1

,

310

12

,

62

*

5

,

1

*

1000

2

,

1

*

3120

2

лк

E

Г







 

 

Егер  Е

г

  ≥  Е

н

    шарты  орындалса  онда  жұмыс  орнындағы  жарықтану 

жеткілікті деп есептеледі."I I I, а" тобының көру жұмысының разряды үшін Е

н

 

=200 лк.  Е

г

 ≥ Е

н

  = 310,1 ≥ 200 шарты орындалды.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

68 

 

4.3 Ауаны кондиционерлеудің есептеу жүйесі 

 

Оқу  сыныбында  студенттер  көбінесе  отырып  сабақ  өтеді,  және  көп 

қимылдар  жасай  бермейді,  соған  байланысты  ауа  температурасы  қалыпты 

жағдайда  болу  керек.  Оптимальді  ауа  температурасын  ұстап  тұру  үшін  бізге 

ең  қолайлы  кондиционер  қолдану.  Өйткені  әртүрлі  ауа-райы  мезгілінде 

сыныбтаға микроклиматты өзгертіп отыра аламыз.  

Жазды күні бөлменің ауа температурасы  24

 о

С болады, ал қысты күні 20

 

о

С  дейін  болады.  Есептеу  бөліміне  келетін  болсақ,  бірінші  сыртқы  жылу 

әсерін есептейміз.  

Температураның  айырмашылығын  қарастыра  отырып  жылуөткізгіш 

мына формуламен есептеледі: 

 

                                           

)

(

Врасч

Нрасч

O

ПОМ

ОГР

t

t

X

V

Q









,   

 

(4.13)    

                                  

мұндағы    V

пом

 – бөлменің көлемі; 

                   Х

О 

– жылулық сипаттамасы;   

         tн

расч

  –  сыртқы  ауаның  температурасы,  шілде  айының  орташа 

температурасына сәйкес Алматы қаласының tн

расч

 = 27,5 

о

С; 

                   tв

расч

 = 24 

о

С – ішкі (оптимальді) температура. 

V

пом

 8*14 = 112 м

3

; 

Х

О

 =0,42 Вт/(м

3

 · 

о

С) [3]; 

Q

огр

 = 112 · 0,42 · (27,5 - 24) = 43,54 Вт. 

 

Оқу  сыныбына  күн  сәулесі  түскендіктен  жылуөткізгіштік  терезеден 

мына формуламен есептейміз:  

                                                  

2

1

К

К

F

q

Q

Т

CЗ

O

II

P













,       

 

(4.14)                                         

мұнда q

II

 –жылу ағыны q

II

 = 71 Вт/м

2 

; 

 

Fo – жарықтың өту ауданы: 

                                                           

O

O

O

B

H

n

F







,      

 

 

(4.15)                                                     

мұндағы, n = 1 – терезе саны; 

                  Но = 3м – терезенің биіктігі; 

                  Во = 4.7м – терезенің ұзындығы; 

                  Fo = 1 · 3· 4,7 = 14,1м

2

; 

                  βсз  –  жылуөткізгіш  коэффициенті,  себебі  терезелер  шымылдықтар 

қойылған, онда  βсз = 0,8; 

                  К

1

Т

 – қарыңғалау коэффиценті К

1

Т

 = 1,15; 

                  К

2

 – кірлеу коэффициент терезлердің К

2

 = 0,9. 

Алатынымыз:  Q

Р

 = 71 · 14,1 · 0,8 · 1,15 · 0,9 = 828,9 Вт. 

69 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.4 сурет  - Сплит-жүйелі  imberk AC TIM 07H S4C суытқышы 

 

Бөлменің ішкі жылуын есептейміз. 

Адамдардан берілетін жылуды мына  формуланы қолданамыз : 

 

                                                    Q

Л

О

 = Q

1Л

О

 · n,                                                (4.15)  

                                        

      мұндағы  Q

1Л

О

 – адамнан сыртқа  бөлінетін  жылу мөлшері  Q

1Л

О

 = 102 Вт 

[3, 8 кесте]; 

n = 25 – бөлме ішіндегі адам саны. 

Q

Л

О

 = 102 · 25 = 2550 Вт. 

Шамдардан берілетін жылу мына формуламен анықталады:  

                                                  

S

N

Q

ОСВ

ОСВ









,                                           (4.16)                                         

     мұнда  η  –  жылулыққа  электрлік  энергияның  ауысу  коэффициенті,  

люминесцентті лампа үшін η = 0,5-:-0,6, аламыз η = 0,55; 

      Nосв – лампаның қуаты (лампа саны-8),  Nосв = 280 Вт/м

2

 [3]; 

      S = 112м

2

 бөлмедегі еденнің ауданы. 

 

Qосв = 0,55 · 280 · 112 = 17248 Вт.  

 

Qэ.л. =  8 · 100 = 800 Вт. 

 

                                           Q = Q

огр 

+ Q

Р

 + Q

Л

О

 + Qосв + Qэ.л. ,  

 

(4.17)                                         

                                                                                            

Есептегенде мына амалдарды аламыз: 

 

Q = 43,54 + 828,9 + 2550 + 17248 + 800 = 21470,44 Вт ≈ 2,2 кВт. 

 

Қорытындалай  келе  бөлмеге    2,2кВт,  яғни  4.4  суреттегі  сплит-жүйелі 

Timberk AC TIM 07H S4C суытқышын орнатамыз. 

 

 

70 

 

                                                 Қорытынды 

 

Дипломдық    жоба  тақырыбына    сәйкес  «SCADA  программаларын  қол-

дануымен  АВВ  контроллер  оқу  стендін  құрастыру»    келесідей    мақсаттарға 

қол жеткізілді: АВВ фирмасының контроллері мен өлшегіш датчиктері, сорап 

пен  ЖРЖ  қолданылып,  Scada  жүйесінде  визуализациясы  жасалынып, 

автоматтандырылған оқу – зертханалық стенді жасалынды.  Дипломдық жоба 

барысында  келесідей есептер шешілді: 

- ортадан тепкіш сораптың сипаттамалары анықталды;  

- ортадан тепкіш сораптың басқару түрлері қарастырылды;  

- тегеуіріндік шығын сипаттамалары таңдалынды; 

- АВВ Контроллері зерттелінді; 

- басқару алгоритмі өңделінді және программалық бөлімі жасалынды; 

- зертханалық стендтің құрылымы сипатталды;       

- тегеуірінің идентификациялық сипаттамасы есептелді;   

- скада жүйелері салыстырылып, GENESIS таңдалынды;  

- автоматтандырылған жүйенің визуализациясын жасалынды;  

-  экономикалық  және  өміртіршілік  қауіпсіздігі  бөлімінде  реттеу  ныса-

нына байланысты есептеме жүргізілді. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

71 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1.  Теория  и  практика  создания  автоматизированных  систем  проектиро-

вания и управления. Межвузовский сборник научных трудов, 1986.  

2. Цвиркун А.Д Основы синтеза структуры сложных систем.  

Наука, 1982. 

3. Eмeльяиов A.И., Кaпник О.В. Проeктировaниe систeм aвтомaтизaции 

тeхнологичeских процeссов. М.: Энeргоaтомиздaт, 1983.  

4.  Клюeв  A.С.,  Глaзов  Б.В.,  Дубровский  A.Х.,  Клюeв  A.A.  Проeктиро-

вaниe 

систeм 

aвтомaтизaции 

тeхнологичeских 

процeссов. 

М.: 

Әнeргоaтомиздaт, 1990.  

5.  Гликман   Б.Ф.   Автоматическое   регулирование   жидкостных   ракет-

ных двигателей — 2-е  изд.,  перераб.  и  доп. —  М.:  Машиностроение.  1989.   

6. Гроп  Д.  Методы  идентификации  систем  —  М.:  Мир, 1979. 

7. Кузьминский  Ю.Г.,  Шилько  С.В.,  Вьюн  В.И.  Расчет  гидравличес-

ких  характеристик  путем  идентификации  моделей  насосных  агрегатов  и  п

ерекачивающих  станций  магистральных  нефтепроводов  //Механика  машин,

  механизмов  и  материалов.  2008. —  №  3  —  с.  58—63. 

8. Лрье  М.И.  Математические  модели  в  транспорте  нефти  и  газа —

  М .:  РГУ  нефти  и  газа  им.  Губкина,  2001. 

9. Поляк  Б.Т.  Введение  в  оптимизацию  —  М.:  Наука,  1983. 

10. Харчистов  Б.Ф.  Методы  оптимизации:  Учебное  пособие —  Тага-

нрог:  Изд-во  ТРТУ,  2004.  

11.  Хакон  Скистад  (редактор),  Элизабет  Мундт,  Питер  Нильсен  и  др. 

Вытесняющая  вентиляция    в  непроизводственных  зданиях  /  Пер.  с  англ.  М.: 

АВОК-ПРЕСС., 2006.  

12.  Хакимжанов  Т.Е.  Сборник  задач  по  охране  труда    и  безопасности 

жизнедеятельности: Учеб. пособие для вузов, Алматы: Эверо, 2007.  

13. Дюсебаев М.К. Безопасность жизнедеятельности. Методические ука-

зания к выполнению раздела в дипломных проектах для студентов всех форм 

обучения. –Алматы: АИЭС, 2003.