Лекция 15. Сынып жетекшісі-сыныптың тәрбиелік жүйесін ұйымдастырушы

Сынып жетекшісі үнемі оқушы ұжымымен атқарылған жұмыстарды тіркеп отыруы тиіс: ұжым, белсенді топ мүшелерінің тізімі, әрбір ұжым мүшесінің сабақта және сабақтан тыс (қоғамдық) орындағын жұмыстарының тізімі (мұнда орындалған жұмыс жөнінде қашан есеп берілуі керектігі көрсетіледі), жылдық, жартыжылдық, тоқсандық, жоспар жасалады, әрбір оқушыға мінездеме жазады. Оқушылардың жетістіктерін үнемі айта отырып, оқушы тұлғасын қалыптастырудағы проблемаларға басты назар аудара отырып олармен жеке жұмыс жүргізудің маңызы ерекше.

Мектепте жұмыс істейтін педагогтердің бәрінің атқаратын ортақ қызметі тәрбиешілік. Ал сынып жетекшісі - белгілі топтағы оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыратын негізгі тұлга. Оны мектеп директоры ресми түрде тағайындайды.

Сынып жетекшісінің атқаратын басты қызметі — жеке тұлға мен ұжымды қалыптастыру; сыныптағы окушылардың мінез-құлқын қалыптастыруды ұйымдастыру; сыныптағы оқушылардың өзара бірлігін қамтамасыз ету; тәлім-тәрбие үрдісін жүзеге асыра білуге ынталандыру; оқушыларға арналган ережені орындатуда тиісті құжаттарда белгіленген және басқарушылар тарапынан көрсетілген талаптарды орындатушы; оқушылардың бас жұмысына арналған құжаттарды толтырып, тәртіпке келтіруге басшы болу.

Сынып жетекшісінің міндетіне кіретін мәселелер мыналар: оқушыны тәрбиелеу үшін оны жан-жақты зерттеп білу арқылы олардың дамуына көмектесу; оқушылардың ата-аналарымен қарым-қатынас жасап, баланың тәлім-тәрбиесіне кәсіби маман ретінде бағдар беру; сыныпта сабак беретін пән мұғалімдерімен тығыз байланыс жасап оқушылардың үлгерімі және тәрбие талаптарын жүзеге асыру жөнінде бірлесе қимылдап, бір мақсатта әрекеттенуге ұйтқы болу; оқушынын сабақ үлгеріміц мінез-құлқын бақылап, соған орай тиісті міндеттерді шешуге ынталы кірісу; сыныптағы оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруды жүзеге асыру т.б.

Сынып жетекшісі болу мүғалімнің кәсіби мамандығына байланысты басты міндеті, атқаратын қызметі болып табылады. Демек, тек белгілі пәнді оқытушы ғана емес, оқушыларды тәрбиелейтін тәлімгер ұстаз. Сондықтан мына мәселелерге назар аударуы талап етіледі:

1. Сыныптағы әрбір оқушының, ұжымнын өзіне тән ерекшелігі мен өзгешелігін біліп, мына жағдайларды айқындау керек: денсаулығы, педагогикалық-психологиялық жағдайы семьясы, әлеуметтік-материалдық тұрмысы, рухани даму деңгейі, дербсс ерекшелігі, бейімділігі.
2. Тәрбие міндеттерін белгілеуде сыныптағы барлық оқушылардың, топтың және жеке оқушылардың дербес ерекшеліктері мен оқу саласындағы өзгешеліктерін ескеру керек.

3. Тәрбие жұмысын жоспарлағанда ресми құжаттарды басшылыққа алып, педагогикалық міндеттерге байланысты оқушылармен, ата-аналармен, мұғалімдермен жүргізілетін жұмыстардың мазмұнын және күтілетін нәтижені де белгілеу керек.

4. Ұйымдастыру мәселесіне байланысты сыныпта өткізілетін сынып сағаты, саяхат, кештер мен кездесулер, ата-аналар жиналысы және оның тақырыптарын мүмкіндігіне қарай дәлді көрсету ескерілуге тиіс. Сынып сағатының мезгілін сабақ кестесінде көрсету - тәрбие жұмысының тиімділігіне ықпал ететіндігі ойда болғаны жөн.

5. Тәрбие жұмысының нәтижесін талдау, бағалауда қойылған міндетті орындау барысында қол жеткен табыстар және соған орай келешекте істелетін істерді белгілеп, онын нақты әдістемелерін ақылдасу арқылы жаңа міндеттерді көрсетудің мәні зор екендігі ескерілуге тиіс.

. Сынып жетекшісі қызметінің негізгі тармақтарына мыналарды жатқызуға болады:

1.Мектептің ертеңгілік тамағының тәртібі мен асхананың тазалық ережесін қамтамасыз ету.

2.Оқушының көзінің көруі, құлағының естуі, оныңбойын ескеріп, әрбіреуінің қабілеті мен белсенділігіне қарай оқу бөлмесіне санитарлық-гигиеналық талаптарға сай қамтамасыз ету.

3.Сыртқы киім мен аяқ киім қоятын орынның болуы.

4.Оқушыны қажетті оқулықтармен және әдістемелік құралдармен қамтамасыз ету.

5.Оқушының барлық сынып бөлмелерінің неге арналғанын оларды пайдалану ережелерінен (директор кабинетінен бастап, ойын бөлмесі мен медициналық бөлмеге дейін) түсінік беру.

6.Оқушының қоршаған заттармен жоғары мәдени деңгейде, тазалықты, әдемілік пен тәртіпті сақтай отырып пайдалана білуін үйрету.

7.Топтың пәндік іс-әрекетін ұйымдастыру.

Сынып жетекшісі мына бір тұжырым ережелерді ұғынып, түсінген жағдайда ғана тәрбие міндеттерініңшешімі нәтижелі болмақ:

1. Тәрбиенің жеке тұлғаға бағыттауы.

2. Тәрбие жүйелік сипатта болу.

3. Тәрбие іс-әрекетінің мақсаттарының бірлігі, оқушылармен жұмыс істейтін мұғалімдердің өзара әрекеттестігі тәрбие жүйесінің кепілі.

Сынып жетекшісінің іс-әрекетінде басқару теориясының да маңызы бар. Педагогтің негізгі жұмысы – оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру, ал ұйымдастыру басқару теориясының құрамды бөлігі болып табылады. Оның заңдылықтарын білу педагогтар мен оқушылар арасындағы қатынасты, сыныптағы тәрбие жүйесін басқаруға мүмкіндік береді. Тәрбие жүйесінің қызметіндегі маңыздысы оқушылардың іс-әрекетінің түрлерін тиімді таңдау (тәрбиелік шаралар) және оларды өткізу.