ӨСжАҚІ-2214
08.04.2023
Джанабаев Болат
Қоршаған ортаға бейімделу
Менің ойымша адамның қоршаған ортасы – оны қоршап тұрған және оған өмір сүруге мүмкіндік беретін барлық нәрсені қамтитын күрделі және сыйымды ұғым, оған климатымен, температурасымен, өсімдіктері мен фаунасымен табиғатты, адам жасаған дүниені және оны жасайтын адамдардың өздері кіреді. Қоғамды және адамзат иеленген барлық рухани мұраны. Бұл орта әрі тұрақты, әрі өзгермелі, адам осы ортада өмір сүруі керек. Сондықтан адам өзі қаласа да, қаламаса да қоршаған ортаға бейімделуі керек. Сондықтан әлеуметтік экологияда бұл мәселенің маңызы зор. Сонымен бірге бейімделу адам мінез-құлқының креактивті формалары басым болатын бастапқы кезең ғана. Бұл кезеңде адам тоқтап қалмайды.
Соған қарамастан, бейімделу мәселесі айтарлықтай күрделі болып қала береді және айтарлықтай зерттеулерге қарамастан, әлеуметтік экологияда әлі де аз зерттелген.
Бейімделу – адамның сыртқы және ішкі ортаның өзгермелі жағдайларына бейімделу реакцияларының кешені. Кейбір бейімделу механизмдері генотиптік түрде бекітілген. Мысалы, санасынан тыс адам қараңғылық пен жарық жарыққа, белгілі бір температура айырмашылығына, тағамның дәміне және т.б. Басқа жағдайларда, мысалы, белгілі бір еңбек жағдайларына, адамдар командасына, мінез-құлық нормалары мен ережелеріне және т.б. бейімделу үшін сананы, адамның жеке қасиеттерін қосу қажет. Соған қарамастан, адамның жануарлардан айырмашылығы, бейімделу мүмкіндіктерінің сарқылмас кең ауқымы бар екенін мойындау керек, бұл оның биологиялық түр ретінде және саналы адам ретінде өмір сүруін анықтайды.
Менің ойымша адам барша тіршіліктің ішіндегі ойлау кабәлеті жоғары болғандықтан кез келген ортаға бейімделіп кетеді. Адам баласы жер бетінде көптеген жылдар өмір сүріп келеді. Алайда көптеген климаттық, табиғи апаттар болсада осы күнге дейін барлық ортаға қалыптасқан.