Мәдениеттану ан ы қтай д ы . М ы салы : (Ф .И . Шаляпиннің*

Мәдениеттану
ан ы қтай д ы . М ы салы : (Ф .И . Шаляпиннің* белгілі 
сымбаттары. В.А. Серов — әншіні үлкен ақылдылықты, 
жүқалықты, руханилықты және инабаттылықты ретінде 
бейнелейді.)
Графиканың ең негізділі жанрларының бірі — бүл 
сымбат. Кез келген сымбатқа жекелікті, үқсастылықты 
жеткізіп, көрсетіп беру ең керектілі талабы болып келеді.
Сымбатта суретші өзінділікті әңгімеш іл қызметі 
ж ағы нан сөйлейді. Суретш і сы м батты лы қ сы ртқы
келбеттің, ізбасарлықты қайта көрсетіп қана қоймай, 
оның ішкі әлемін бейнелеуіндегі, жүздің психологиялық* 
талдау арқылы, оның мінезінің мәнін жеткізеді. Әр 
сымбат өзінде субъектілі-түлғалық түсіндірмені ғана 
жеткізіп қоймай, сонымен қатар өзінің әлеуметтік орта- 
сының, уақытының ерекшеліктерін көрсетеді.
Сымбаттың тарихы — бүл графиканың тәжірибелікті 
тарихы. Сымбаттылық өнері бірнеше мың жылдар бүрын 
дүниеге келген. Бірінші сымбаттарды мысырлықтар 
салған.
Сымбаттар Мысырда діни-сиқырлық қызметті атқар- 
ған. Мысырлықтардың ойы бойынша - “Өлгеннің жаны
— денені тастап кетуі керектілі болған. К ейіннен 
Қүдайлардың сотынан кейін, өзінің иесінің мумиясына 
қайтып оралып, мумияда мәңгілікті орналасады”. Жасал- 
ған үлылық мүсіндерде ол өзін тыныштылы сезінді. Жан 
өзі ш ы қ қ ан денені іздеп табу үш ін сы мбатты лы қ 
үқсастылықты мүқияттылы қадағалау қажеттілі болды.
Ренессанс* дәуірі — бүл сымбаттылық дәуіріде болды. 
Бүл дәуірде, біз адамдардың сымбаттарын көріп қана 
қойм ай, жануарлардың, өсімдіктердің сымбаттарын 
көреміз.
Альбрехт Дюрер* (1471—1528) табиғатқа, өсімдіктер 
әлеміне, жануарлар әлеміне өте зейінділікті көз аударып,
72

Мәдениеттану
олардың жүқалықты реңктерін сымбаттарда жеткізіп 
көрсетті.
Бүл жағынан ол әсемділікті анималист* болды. Оның 
көпшілікгі суреттері Краков к. кітапханасында сақталады.
Ж оғары д а г р а ф и к а н ы ң к ө р к е м д іл ік тү р л ік тісі 
ретіндегі плакат туралы жазылды. Плакаттың түрлік- 
тісінде сы қакты лы қ жанр орын алады. Сынақтылық 
плакатта күлкілікті-мысқылды кореміз. Бүнда суретші 
коркем ділік әдістерді ж әне қүралдарды пайдалана 
отырып, әлеуметтік болмыстың қарам а-қайш ы лы қ- 
тарын, жетіспеушіліктерін, кемшіліктерін түсініп, біл- 
мейтін кылықтарды .қүрыту сынағына жетеді.
Бүның өзі көбінесе котеріңкі, аса назарлы түрде, 
кейде гротескалықты* түрде жасалады. Әр дәуірде 
сы қақты ң ны саны , өнердің ерекш е жанры ретінде 
қоғамдылық қүбылыстардың негативтік*-жамандылық 
жақтары болып келеді.
Сықақтылык плакаттың мазмүны әр түрлі болады. 
Бүнда — саясаттылық, ақылақтық, дінлік мазмүндар 
және т. б. қамтылады. Сынақ әрқашанда анықталған 
идеал*-бағыт жағынан жүргізіледі. Ертелікте, Антика- 
лык* дәуірде сықақты тақпактармен-прозаның қосын- 
дысы деп айтқан. Ертедегі Римде сы қақ бөлек, озімен- 
озі болған жанрға қалыптасады. Сықақтылык онердің 
коріністерін Гораций*, Ювенал* және т.б. шығарған. 
К оркем ділік граф икада с ы қ а қ т ы л ы қ бейнелеулер 
копшілікті тарауын алады. Өткен Реформация* дәуірінде 
като л и к ал ы қ ш іркеу қ ы зм етш іл ер ін ің коп ш ілікті 
карикатуралар* және салттардың әзіл-оспақтық бейне­
леулер! шыға бастады. Бүрынғы дәуірдің алдыңғы 
саптағы суретш ілерінің қолы нда сы қақ әрқаш анда 
әділетсіздікпен, қоғамның кемістіктеріне қарсы күрес

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: