Доспамбет жыраудың өмірбаяны
Шалкиіз, Бұқар, Ақтамберді жырау шығармаларында тәлім – тәрбиелік тағылымдардың желілері
жүктеу/скачать 151,72 Kb.
|
Доспамбет жырауды? ?мірбаяны
| Шалкиіз, Бұқар, Ақтамберді жырау шығармаларында тәлім – тәрбиелік тағылымдардың желілері.
Ақын – жыраулардың көрнекті өкілдері Доспамбет пен Шалкиіз. Доспамбет Азау теңізі мен Еділ Жайық арасын жайлаған көшпелі қыпшақ тайпаларының көснемі болғанға ұқсайды. Оны жыраудың : Азудың ер Доспамбет ағасы Азудың бір бұрышындай нарты екен – деген өлең жолдарынан байқауға болады. 15 ғ екінші жартысы мен 16 ғ бірінші жартысы аралығында өмір сүрген қазақтың жыраулық поэзиясының алабы Шалкиіз Тіленшіұлы (1465 — 1560жылы). Жыраудың әкесі дала феодалдарының бірі. Әке – шешесінен жастай айырылғанШалкиіз Жайық өзенінің бойындағы Дешті қыпшақ жерін жайлаған нағашы жұртының қолында өсіп мұсылманша хат таниды. Шалкиіз “Құдай бір,пайғамбар хақ” дей отырып “Алла тағаланың қарамағындағы халыққа рахымды болындар, әділетті тату өмір сүріңдер” деп өсиет айтты. “Жығылғанда тұрғызсаң, қисайғанда тұзейсің”, “Мекеге барып, қажы болмай – ақ жұрттың қамын ойласаң, халық сыйлар беделге ие боласын” дейді. Жиембет пен Ақтамберді жырау 17-ғ бірінші жартысында өмір сүрген кіші жүздің Алшын.ірі феодал тұқымынан шыққан, Есім ханның ел билеуші биі, қолбасшы батыры болған қалмвқтарға қарсы 1920-1627 жылдардағы жорықтарға қаиынасып, ұйымдастырушылық қабілетімен, ерлігімен көзге түскен Жиембет жыраумен 17-ғ . екінші жартысымен 18-ғ бірінші жартысында өмір сүрген Ақтанберді (1675-1768) өмір жолы, ой –арманы бір- біріне ұқсас болып келеді. Жиембет жырау ойына келгенін жасаған Есім ханның екі жүзділігін әшкерелеп: Қайырып қайыр қылуға Қылығың жоқ ұнаған… деп айыбын бетіне басады. Елі үшін еңіреген ерлердің бірі-Ақтамберді жырау(1675-1768) жөнінде Қазақ энциклопедиясының 1-ші томында: “ Қазақ тарихындағы аласапыран кезеңде өмір сүрген дәулетті шаруаның отбасында туған Ақтанберді 17 жасынан бастап Орта Азия халықтарымен, қалмақ шапқыншылармен соғыста қолбасшылық қабілетімен көзге түскен, Ақтабан шұбырынды оқиғаларының куәгері болған. Жырау шығармалары негізінен нақыл, афоризмдік толғауларға толы келеді. Халқымыздың тіршілік тынысы мен кәсіби, мінез- құлық ерекшелігі, ақынның жастарға айтар өсиеті, өмірге деген көзқарасы оның толғауларынан айқын көрінеді. жүктеу/скачать 151,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|