Э. А. Абдыкеримова



Pdf көрінісі
бет24/85
Дата03.02.2023
өлшемі1,31 Mb.
#65038
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   85
Байланысты:
Э.А.Абдыкеримова.ИНФОРМАТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

 
5.4 Ондық санау жҥйесі 
Бҧл жҥйенің тҥп тӛркінінде он негізі жатыр. Бҧл жҥйеде санды жазу ҥшін 
он цифр қолданылады - 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ,8 ,9. 
Ондық жҥйе позициялық болып табылады, ӛйткені ондық санды жазуда 
цифрдың мәні оның позициясына немесе санда орналасқан орнына 
байланысты. 
Санның цифрына бӛлінетін позицияны разряд деп атайды.
Мысалы, 425 жазуы 4 жҥздіктен, 2 ондықтан және 5 бірліктен тҧратын сан 
екенін білдіреді. 5 цифры - бірліктер разрядында, 2 - ондықтар разрядында, 4 - 
жҥздіктер разрядында тҧрады. 
Егер осы цифрларды басқа ретте жазатын болсақ, мысалы, 524, онда сан 5 
жҥздіктен, 2 ондықтан және 4 бірліктен тҧрады. 
Бҧл кезде 5 ҥлкендеу салмақты болады және санның үлкен цифры деп 
аталады, ал 4 цифры кішкене салмақты болады да, осы санның кішкентай 
цифры деп аталады. Егер 524 санын қосынды тҥрінде жазатын болсақ: 
5*10
2
+2*10
1
+4*10

Бҧл жазбадағы 10-саны санау жҥйесін негіздеуші. Санның әрбір цифры 
ҥшін 10 негіздеуші цифрдың орнына байланысты дәрежеленеді және осы 
цифрға кӛбейтіледі. Бірліктер ҥшін негіздеуші дәреже - нӛлге, ондықтар ҥшін – 
бірге, жҥздіктер ҥшін екіге тең және т.с.с. 


42 
Егер ондық сан бӛлшек болса, онда ол да қосынды тҥрінде оңай жазылады. 
Әрбір цифрдың бӛлшек бӛлігі ҥшін негіздеуші дәреже теріс және -1-ге тең - бҧл 
бӛлшек бӛліктің ҥлкен цифры ҥшін, ал бӛлшек бӛліктің келесі цифры ҥшін -2-
ге тең және т.с.с. 
Мысалы, 384,9506 ондық саны мынадай қосындымен белгіленеді: 
384,9506=3*10
2
+8*10
1
+4*10
0
+9*10
-1
+5*10
-2
+0*10
-3
+6*10
-4
856,25=8*10
2
+5*10
1
+6*10
0
+2*10
-1
+5*10
-2
12937,1=1*10
4
+2*10
3
+9*10
2
+3*10
1
+7*10
0
+1*10
-1
Осылайша, ондық санның кез келген цифрының салмағы - онның белгілі 
бір бҥтін дәрежесі, ал дәреженің мәнін сәйкес цифрдың позициясы бекітеді. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет