Э. А. Абдыкеримова



Pdf көрінісі
бет26/85
Дата03.02.2023
өлшемі1,31 Mb.
#65038
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   85
Байланысты:
Э.А.Абдыкеримова.ИНФОРМАТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

 
5.6 Сегіздік санау жҥйесі 
Сегіздік санау жҥйесі, яғни 8 негіздеуші санау жҥйесі, сегіз цифрдың 
кӛмегімен санды кӛрсетеді: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Мысалы, 357
8
=3*8
2
+5*8
1
+7*8
0

мҧнда 357 санының индексі ―8‖ санау жҥйесін білдіреді. Жазылған қосындыда 
ондық жҥйенің ережесі бойынша арифметикалық әрекеттерді орындай отырып, 
357
8
=239
10
аламыз, яғни 357 сегіздік саны 239 ондық санға сәйкес келеді. 
124,537
8
= 1 * 8
2
+ 2* 8
1
+4* 8
0
+ 5* 8
-1 
+ 3* 8
-2
+ 7* 8
-3

 
5.7 Он алтылық санау жҥйесі 
 
Екілік санау жҥйесін компьютерден тыс жерде қолдану ӛте қолайсыз. 
Мысалы, 895128
10
=11011010100010011000
2

Екілік санды жазуды қысқарту ҥшін 16 негіздеуші бар санау жҥйесі 
қолданылады. Бҧл жҥйені он алтылық деп атайды. 
Он алтылық позициялық санау жҥйесінде санды жазу ҥшін ондық санау 
жҥйесінің цифрлары 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 және жетпейтін алты цифрды 
белгілеу ҥшін ондық сандарының мәні 10, 11, 12, 13, 14 және 15 болатын сәйкес 
латын алфавитінің алғашқы ҥлкен әріптері: A, B, C, D, E, F қолданылады. 
Осылайша ондық жҥйенің барлық цифрлары және сонымен қатар латынның 
алты әріптері он алтылық жҥйенің ―цифрлары‖ болып табылады.
Он алтылық санау жҥйесінде ондық жҥйеде 15+1=16 дегенге сәйкес F 
санынан кейін F+1 саны келеді. 
Сондықтан он алтылық сандарда, мысалы, 3Е5А1 тҥрі болуы мҥмкін. Осы 
санды негіздеуіші 16 қосындысы тҥрінде есептеп жазсақ, мынаны аламыз: 
3Е5А1
16
=3*16
4
+Е*16
3
+5*16
2
+А*16
1
+1*16
0
Ондық жҥйенің ережесі бойынша арифметикалық операцияларды орындай 
және А=10, E=14 ескере отырып, 3Е5А1
16
=255393
10
аламыз.
2-кесте. Ондық цифрлардың әр тҥрлі санау жҥйесіндегі эквиваленті 
Ондық 
цифр 
Басқа санау жҥйелеріндегі эквиваленттері 
q=2 
q=3 
q=5 
q=8 
q=16 

0000 
000 
00 
00 


0001 
001 
01 
01 


0010 
002 
02 
02 


0011 
010 
03 
03 


0100 
011 
04 
04 


0101 
012 
10 
05 


0110 
020 
11 
06 


0111 
021 
12 
07 



44 

1000 
022 
13 
10 


1001 
030 
14 
11 

10 
1010 
031 
20 
12 

11 
1011 
032 
21 
13 

12 
1100 
040 
22 
14 

13 
1101 
041 
23 
15 

14 
1110 
042 
24 
16 

15 
1111 
050 
30 
17 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет