Әйелдің саясаттағы рөлінің халықаралық тәжірибесі

18

Барлық  уақытта  ерлер  ауыр  дене  еңбегімен,  қаражат 

табумен,  саясатпен  айналысты.  Әйелдер  бала  тәрбиесімен, 

тұрмыспен,  үй  шаруаларымен  айналысты.  Ерлердің  бейнесі 

табыскер, ал әйелдердің бейнесі отбасы ошағының қорғаушы-

сы ретінде әлемдік тарихтан қызыл жіппен өтті. Адамзат жа-

ратылысы  сондай,  әрқашан  басқаша  ойлайтын  адамдар  табы-

лады  және  қоғамды  мәжбүрлейтін  кейбір  іс-әрекеттер  оларға 

жақпайды.

Адамзаттың әйелдер қауымы, барлығы есептейтін XVIII  

жүзжылдықтан  емес,ерте  заманнан  өздерінің  құқығын  қорғау 

мақсатында күрес жүргізіп келеді. Адамзатқа белгілі ең алғашқы 

феминистік хат XIV  ғасырдың екінші жартысында өмір сүрген 

француздық Кристина де Пизанның  қылқаламына тиесілі. XVII 

ғасырдан бері британдық феминистері Афра Бенн, Мэри Эстел-

лдің хаттары сақталған.

Әйелдердің  іс-әрекеті  (феминизм)    бастапқыда  тәуел-

сіздік үшін күресте Солтүстік Америкада (1775-1783 жж.), Ұлы 

француз революциясының кезеңінде Францияда XVIII ғасырда 

пайда болды. 

XIX  ғасырдың  екінші  жартысында  –  XX  ғасырдың  ба-

сында бірқатар феминистік ұйымдар пайда болды: 1888 жылы 

Халықаралық әйелдер кеңесі құрылды, 1904 жылы Бүкілресей-

лік әйелдердің Одағы (1905 жылы құрылған), қосылған Әйел-

дердің сайлау құқығы туралы Халықаралық альянс (заманауи 

аты – Халықаралық тең құқық пен міндеттерді жақтаушы әйел-

дер альянсы) құрылды.

1-ші  дүниежүзілік  соғыс  кезеңінде  (1914-18жж.)  феми-

нистер  барлық  жерлерде  соғыстан  кейін  қайта  жаңартқан  өз-

дерінің қызметін тоқтатты. 1925 жылы Халықаралық әйелдер 

ұйымдарының тұрақты біріккен комитеті (1934 жылдан бері ха-

лықаралық әйелдер байланысы комитеті) құрылды. Әйелдердің 

тең құқығы үшін күрес 1920 жылдарыАзия мемлекеттерінде де 

(Түркия, Қытай және т.б.) өріс алды.

19

2-ші дүниежүзілік соғыста (1939-45жж.) көптеген феми-

нистік ұйымдар қайтадан өздерінің әрекеттерін тоқтатып және 

тек 1946 жылы қайта калпына келе бастады. Соғыстан соң ұлт-

тық ұйымдар Африкада да бастау алды.

Жалпы,  әлемдік  қауымдастықтың  саяси  дамуының 

тәжірибесі көрсеткендей ерлер мен әйелдер арасында болатын 

саяси күресте  ерлердің әйелдерге қарағанда көбірек табысты 

болатынына байланысты айтарлықтай мүмкіндіктер бар. Вен-

грияда болған 1998 жылғы сайлауда кандидаттардың 14% әйел-

дер болды, бірақ олардың тек 8% ғана парламенттен орын алды. 

Бұл  төмен  көрсеткіш  әйелдерді  сайлауға  қатысудан,  ал  саяси  

жағынан олардың жоғарылауын тежеп тұрды.

Осындай көрініс Оңтүстік-шығыс Еуропада да бар. Мы-

салы, Болгарияда 1990 жылы ұлттық жиынға сайланған канди-

даттардың12% әйелдер, ал олар құрамында 9% болды. Осыдан 

сұрақ туындайды: әйелдерге саяси өсуде не кедергі келтіреді? 

Ерлердің  басымдылығы,  үлестіру  принципінің  болмауы  және 

әйелдерге орын сақтау,әйел кандидаттарға дауыс берушілердің 

сенімсіздігі, сонымен қатар әйелдердің партия көлемінде алға 

жылжуында бөгет болуы сайлау жүйесінің түрі болып табыла-

ды.

Аз  ғана  гендерлік-прогресивтік  партия  әйелдер  өкілді-

гінің көбеюіне жеке шаралар қолдануда. Мысалы, Латын Амери-

касында азаматтық одақ пен әділеттілік партиясы (Аргентина), 

Ұлттық  ар-намыс  (Боливия)  және  революциялық-демократи-

ялық  партия  (Мексика).  Формалды  емес  бекітілген  квотаны 

пайдалана  отырып  сайлауда  бірнеше  әйелдерді  өткізді.  Басқа 

мемлекеттер әйелдерді позитивтік кемсітуде қиындықтарға тап 

болады.

Өркениетті мемлекеттерде биліктегі негізгі позицияның 

көбін  әйелдер  иеленеді.  Жақында  Израильдің  58-жылдық  та-

рихында мемлекет парламентін әйел қолына алды. Кнессет де-

путаттығының спикеріне билеуші «Кадима» партиясынан Да-

лия Ицик сайланды.

20

Кувейт  тарихында  парламент  депутаттығына  тарихта 

алғаш рет 32 әйел тіркелген. Украина парламентінде патриар-

халдық славяндардың өз-өзін жариялауы бос сөз болса да 8% 

әйелдер, ал араб мемлекетінде мұсылман мемлекеттерінде әй-

елдер  рөлінің  қиындығын  есептегенде  де  бұл  көрсеткіш  8% 

құрады. 

Есте  қаларлығы,  парламенттегі  әйелдердің  ең  көп  өкіл-

дігін қазіргі уақытта, әр уақытта көш бастаған Швеция немесе 

Эстонияда емес, 48,8% парламенттік орны бар Руандада байқа-

лады.

Мемлекеттердің  рейтінгінде  парламенттегі  әйелдердің 

саны көрсеткішін Руанда (49%) бастады,  артынан Швеция 45% 

әйелдер мандатымен, және нәзік жандылардың 40% Дания пар-

ламентінде қызмет етеді. 

Әйелдер парламенттері

№ Мемлекет 

%

1

Руанда

49

2

Швеция

45

3

Дания

38

4

Финляндия

38

5

Нидерланды

37

6

Куба

36

7

Норвегия

36

8

Бельгия

35

9

Коста-Рика

35

10 Австрия

34

Әйелдердің  саясаттағы  қазіргі  уақытқа  дейін  жеткен 

әлемдік  тарихы  біздің  заманымызға  дейінгі  он  бесінші  жүз-

жылдыққа жатады. Ең алғаш саясаткер әйел египет ханшайыма 

Хатшепсут болған, бұл нәзік жанды әйел мемлекет саясатында 

үлкен маңызды рөл ойнады, бірақ ол үшін жеке өмірін құрбан-

дыққа шалды.

21

Біздің ғасырдың әйелдері баяғы заманғы басқарушы әй-

елдерге қарағанда мемлекет басқаруға қатысуы үшін көп күш 

жұмсау қажет емес. Егерде баяғы заманда Хатшепсутке өзінің 

жынысын  жасыру қажет болса, қазіргі қоғамда әйел депутат-

тар, әкімдер, премьер министрлер және президенттерді сирек 

кездестіруге болады.

Ерлермен  теңдей  құқық  үшін  күрес  пен  демократияға 

қарамастан, замануи саясаткер әйелдерге оңай соқпайды. Көп 

әйелдерге саясатта сенімсіздік артады. Сондықтан әйелдер қа-

уымына өзінің құзіреті мен мүмкіндігін дәлелдеу үшін көп күш 

жұмсауы қажет болады.

Содан  бері  көптеген  мемлекеттерде  саяси  реформалар 

жүрді, енді әйелдер өркениетті елдердің көбінде мемлекет ап-

паратында 10% орын алады.

22

XX-XXI ғғ. Әлемдегі саясаткер әйелдердің тізімі 

http://womanadvice.ru/zhenshchiny-politiki

Саяси  қызметі

Қызметі 

Мем- 

лекет 

Қызметі 

Сиримаво

Бандаранаике

Премьер минист

р

Шри-Ланк

а

1960 жыл.  Мемлекет басқарған 

жылдары  ауқымды  әлеумет-

тік-экономикалық  реформалар 

жүргізді.  Бұл  саясаткер  әйел 

билікке көп рет келді және 2000 

жылы  84  жасында  отставкаға 

біржола кетті.

Кондолиза Райс

М

емлек

еттік 

ха

тшы

АҚШ

«Түрлендірілген  дипломатия» 

атты маңызды реформа жүргізді.

Вигдис 

Финнбога-   

доттир

Пре

зидент 

Исландия

1980  жыл  –  билік  құрған  жыл-

дары  бұрын  соңды  болмаған 

экономикалық, әлеуметтік және 

мәдени  өсумен сипатталады.

Эстела 

Мартинес де 

Перрон

Пре

зидент

Арг

ентина

Эстела  Мартинес  де  Перрон 

1974 

жылы 

Аргентинада 

сайлауда  жеңіске  жетті.  Бұл 

жеңіс  өз  мемлекетінің  саяси 

өміріне  қатысқысы  келген 

көптеген    әйедер  үшін  ерекше 

«даңғыл жол» болды.

Маргарет 

Тэтчер

Премьер-  минист

р

Анг

лия

  1979-1990жж.  Демократияны 

жасау  және  қолдау;  британдық 

экономиканы    қайта  рефор-

малау;  Мальвин  аралдарына 

бақылауды бекіту.

23

Тарья Халонен

Президент

Финляндии

Феминист  және  пацифист, 

құқықтың  қорғаушысы,  ол  57 

жасында  өзінің  туған  жерінде  

мемлекет  басына  сайланған 

тұңғыш әйел болды.

Мэри Макэлис

Пре

зидент

Ир

ландия

  46  жасында  президент  болып 

сайланды  және  бұл  қызмет-

те  14  жыл  болды.  Ол  ашынған 

католик,  сондықтан  абортқа, 

бала  түсіруге  қарсы  дәрілерге 

және ажырасуға белсенді түрде 

қарсы  шықты.  Өзінің  билік 

құрған  жылдары  мемлекетте 

айтарлықтай  әлеуметтік-эконо-

микалыө реформалар жүргізді.

Либерии-Элен 

Джонсон-

Серлиф

Пре

зидент

А

фрик

а

Африка 

континентінде 

сайланған  тұңғыш  президент 

әйел.  Элен  Гарвардта  ғылыми 

дәреже  алды,  одан  соң  қаржы 

министрінің  көмекшісі  болып 

еңбек  етті,  одан  соң  министр 

болды. Тәртіпті қатаң сынағаны 

үшін  оны  10  жылға  соттады, 

бірақ  тез  босатып  Либериядан 

қуып  жіберді.  Қуғында  жүріп 

Элен  африкалық  «Сити-банк» 

бөлімшесінің  вице-президенті 

болып сайланды.

Эдит Крессон

Премьер-  минист

р

Франция

Бюджет  қаражатын  «мақсатсыз 

шығындау»;  Ішкі  және  сыртқы 

саясаттағы сәтсіздік.

24

Индира Ганди

Премьер- минист

р

Үндіст

ан 

1966-1977  жж.  Өз  елінің  та-

рихында  әскери  блоктарға  қо-

сылмау  Қозғалысының  көш-

басшысының бірі бола отырып, 

мемлекеттің 

халықаралық 

абыройының  күшеюіне  ықпал 

жасады.  1971ж.  кедейлікпен 

күресу  ұранымен  парламент 

сайлауында  жеңіске  жетті. 

«Жасыл  ревлюцияны»  жүргізу. 

Дінаралық соғысты болдырмау. 

Экономика  мен  өндірістің  да-

муы.14 ірі банкті мемлекет мен-

шігіне  айналдырды.  Вьетнам 

мен  Израиль,  АҚШтағы  араб 

мемлекеттеріне  қарсы  басқын-

шылыққа қарсы сөз сөйледі.

Гру Харлем 

Брундтланд

Премьер- минист

р

Норв

егия

1998-2003жж. 

Бүкіләлемдік 

денсаулық  сақтау  ұйымын 

басқарды.Ол 

халықаралық 

деңгей-дегі  Норвегиядағы    ең 

жо-ғарықызметті  өкіл  болды. 

Бірінші  күні-ақ  Брунтланд 

безгекпен  күрес  және  темекіні 

жарнамалауға  қарсы  шешімін 

айтты.Норвегияда  ол  үлкен 

танымалдылыққа  ие,  оның  ел 

премьер министрі қызметіндегі 

және  Норвегияның  жұмысшы 

партиясының 

төрайымы 

қызметтеріндегі 

көпжылдық 

жұмысы туралы халық әлі күнге 

дейін айтады.

Голда Меир

Премьер-  минист

р 

Израиль

Еврейлік мемлекеттің құрылуы. 

Оның қауіпсіз-дігінің сақталуы. 

Қиямет 

күнгі 

соғыстағы 

сәтсіздігі.

25

Беназир Бхутто

Премьер-  минист

р 

Пәкіст

ан

Мемлекеттің 

ауылдық 

аймақтарын 

электрлендіру 

жұмысын  жүргізді.  Денсау-

лық  сақтау  мен  білім  алуға 

шығындар  артты.

Вайра Вике- 

Фрейберга

Пре

зидент

Ла

твия

Латвичның  ЕО  пен  НАТО-

ға  кіруі.  Иракқа  әскери 

контингентті  жіберу.  Кеңестік 

коммунистік  тәртіп  қылмысқа 

үкім  шығарушылық  үшін  сөз 

сөйледі.

Аннели 

Яаттеенмяки

Премьер-минист

р

Финляндия

Жақындағы  сайлаудағы  жеңіс. 

«Ирак  құжаттары»  туралы 

шындықты  жасыру.  Латвия 

ғылым  академиясының  үлкен 

медалін  және  көптеген  басқа 

академиялардың марапатын алу.

Юлия 

Тимошенко

Премьер-минист

р

Украина

«Сарғылт» 

билік 

коали-

циясын  қайта  жаңғыртуға 

талпыну.  Мұнай  мен  мұнайдан 

өндірілетін  заттарға  қатаң 

бақылау  қою  әрекеті.  Жеке 

меншік 

кепілдемесі 

мен 

оларды  жүзеге  асыруда  заңмен 

қамтамасыз ету меморандумына 

қол қоюы.

Ангела 

Меркель

Фе

дера

льды 

канцлер

Гер

мания 

Фе

дера

лды

 

Ре

спу

блик

асы 

Әлеуметтік 

жәрдемақыны 

азайта  отырып  экономиканы 

қолдау және жұмыс орындарын 

құру.  Еңбек  заңнамасының 

өзгеруі.

26

Мадлен 

Олбрайт

М

емлек

еттік х

атшы

АҚШ

АҚШ-тың бұрынғы мемлекеттік 

хатшысы,американың 

саяси 

сатылы 

лауа-зымында 

президент, 

вице-президент 

және 

палата 

өкілдігінің 

спикеры,  конгрестың  төменгі 

палатасынан  соң  төртінші 

орынды иеленді. Саяси қызметін 

демократиялық 

партияның 

белсендісі  ретінде  бастады. 

1972 жылы ол сенатор Эдмунда 

Маскидің  командасына  кірді, 

кейінірек  оның  заңнамалық 

сұрақтар  жөніндегі  көмекшісі 

болды.  1978  жылы  ол  прези-

дент  Джимми  Картер  жанын-

дағы қоғаммен байланысқа жа-

уап  беретін  ұлттық  қауіпсіздік 

кеңесінің мүшесі болды.

Хиллори 

Клинтон

М

емлек

еттік х

атшы 

АҚШ

АҚШ-тың 

бұрынғы 

мем-

лекеттік  хатшысы.  2000  жылы 

Клинтон  Нью-Йорк  штатына 

сенатор  болып  сайланады. 

2006  жылдың  қарашасында 

Сенатқа 

қайта 

сайлануда 

жеңіске  жетеді,2001  мен  2009 

жылдар  аралығында  Нью-

Йорк  штатынан  америкалық 

Сенаттың мүшесі болады. 2009 

жылы  оның  кандидатурасы 

Сенатпен бекітіледі.

27

Мери Робинсон

Ир

ландия Пре

зиденті

Ир

ландия

Қазір  ол  БҰҰ  адам  құқығы 

жөніндегі  Жоғары  комиссар 

болып  сайланды.1990  жылы 

сайлауда  жеңіске  жетіп,  Ир-

ландия  тарихында  тұңғыш 

әйел-президент  болып,  осы 

қызметте  бүкіл  әлемнің  құр-

метіне  ие  болды.  Ол  сонымен 

қатар  70-80  жылдардағы  Ир-

ландиядағы 

демократиялық 

еркіндікті  қорғауға  арналған 

сөз сөйлеуімен де кең танымал. 

Президент  бола  жүріп  бірегей 

қайсар  әйел  адам  Солтүстік 

Ирландия,  Африка  және  т.б. 

шиеленіскен 

аймақтардағы 

құқық  жөніндегі  күресін  кең 

көлемде жалғастырды.

Кэролин 

Моррис

АҚШ-тың Фе

дера

лды  

терг

еу Бюро

сы

АҚШ

АҚШ-тың  Федералды  тергеу 

Бюросы  тарихындағы  жоғары 

қызметтегі  афроамерикандық. 

Ол  Федералды  тергеу  Бюросы 

директорының 

ақпараттық 

ресурстар  жөніндегі  көмекшісі 

болып 

тағайындалды.1980 

жылдан бері Федералды тергеу  

Бюросында қызмет істейді.

Моно Алин 

Вице-премьер 

Шв

еция

Ол  теңқұқықтық  жөнін-дегі 

министр  қызметінде  жұмыс 

істейді.  1986-1987  жылдары 

шведтік 

жастар 

ұйымын 

басқарады,  8  жыл  қатарынан 

парламент    депутаты  болған. 

80-жылдардың 

басында 

министрлер 

кабинетіне 

кіреді,  Швецияның  социал-

демократиялық    партиясының 

хатшысы болады.

28

Отынбаева Роза 

Иссакқызы

Пре

зидент

Кырғызст

ан

2010  жылдың  мамыр  айынан 

өтпелі  кезеңде  Қырғыз  ре-

спубликасының 

Президенті, 

2010  жылдың  сәуір  айынан 

бастап  ел  үкіметінің  уақытша 

басшысы.  Бұрын  –  республи-

ка  парламентінің  депутаты, 

2009-2010  жылдары-  Қырғы-

зстанның  социал-демократи-

ялық  партиясы  фракциясының 

көшбасшысы.  Қырғызстанның 

бұрынғы сыртқы істер министрі 

(1986-1989,  1992,  1994-1997), 

1989-1992  жылдары  КСРО 

Сыртқы  істер  министрлігінде 

жұмыс  істеді.  Қырғызстандағы 

«қызғалдақ» төңкерісінің басты 

тұлғасы (2005 ж.).



Саясатқа әйел адамдар қажет па?

Әйелдерге  саясатпен  айналысу  қажет  па?  Әйелдердің  са-

ясатқа  айналысуы  туралы  сұрақтар  қаашан  пайда  болды? 

Мерзімін дұрыс анықтауға болады. 1791 жылы Француз рево-

люцияның қызған шағында аса танымал емес жазушы Олим-

пия де Гуж «Егер әйелдің эшафотқа шығу құқығы бар болса, 

онда оның мінберге де шығуға құқығы болуы керек» деп айтқан 

екен. Жазушының абайсыздан айтылған бұл сөзі оның өміріне 

татыды, бірақ ол оған мәңгі ғұмыр сыйлады.

Қазіргі уақытта ерлер мен әйелдердің шынайы тең құқығы 

мемлекеттік  саясат,  мемлекет  тарихын  толығымен  басым-

дылықтарын  өзгертсе  де  әйелдердің  билікке  ұмтылуы  қоғам-

ның  баянды,  адами  және  тұрақты  дамуының  құралы  ретінде 

қаралады. Статисика дәлелдегендей өздерінің парламенті мен 

үкіметінде  25-30% -дан кем әйел адамдар болса, ол мемлекета-

29

налар мен балаларды қорғау, бала құқығын, әлеуметтік қорғау 

мәселелерімен  нашар айналысады деген сөз.

Ал, бұл адам құқықтарының қамтамасыз етілуі – негізгіде-

мократиялық  талаптарға  сай  толық  орындалмауын  көрсетеді. 

Сондықтан  шынайы  демократия  үшін  күрес  өзіне  ең  басты 

құраушы – қоғамдағы әлеуметтік шындық пен тұрақтылықты 

қамтамасыз  ететін  билікте,  парламентте  және  мемлекеттің 

барлық  институттарында  әйелдердің  ерлермен  толықтай  те-

пе-теңдік болуы таң қаларлық емес. 

«Әйелдерде  үлкен  адамгершілік  күш  бар,  олардың  этни-

калық  нормасы  мен  адамдармен  жақсы  қарым-қатынас  ұстай 

алып және қолдайтын, яғни нағыз саяси тұлғаның ерекше қа-

білеті бар».

Парламентаризмнің халықаралық тәжірибесі көрсеткендей, 

егер заң шығарушы органда әйелдердің саны 10%-дан кем бол-

са, ол балаларды қорғаудағы заңды қабылдауда қиындық туғы-

зады. Әртүрлі халқаралық орталықтар мен институттар жүргіз-

ген зерттеулер әйелдердің басқаруға қатысуы барлық деңгейде 

тұрақты  ықпал  екендігін  көрсетеді.  Билік  құрылымдарының 

30-40% әйел адамдар болса, ол әлеуметтік бағытталып,  қоғам 

тұрақты дамиды.

Сондықтан  билікке  әйелдер  қажет,  себебі  олар  объективті 

түрде өзгерістерді шапшаңдатады. Басқа сөзбен айтқанда, әй-

елдер  билік  құрылымына  баруы  тиіс  –  себебі  олардың  келуі 

қоғамдағы әрбір әйел адамның статусын жақсартуға объективті 

қажетті жағдай туғызады.

Бүгін қазақ мемлекеті мен қоғамның алдында мемлекеттің 

әлеуметтік-экономикалық  және  саяси-құқықтық  жүйесін  ре-

формалау  және  жаңғырту  арқылы  әйелдердің  Қазақстанның 

саяси өміріне қатысуын дамыту туралы тапсырма тұр. Қазіргі 

таңда Қазақстанның саяси өмірінде әйелдердің қатысуы туралы 

мерзімі  жеткен  мәселесінің  шешімі  толығымен  қазақстандық 

қоғамның  ынтымақты  отбасы  болуға,  демократиялық,  мықты 

30

және тұрақты мемлекетке  жұмылдыру мен біріктіруге ықпал 

жасауы  өте  маңызды.  Әйелдердің  олардың  президент  және 

премьер  болғанға  дейінгі  саясаттағы  рөлінің  артуы  келе-келе 

уақыттың символына айналады. Бұл үрдіс халықтың өмір сапа-

сы мен қоғамның өзінің дамуының жаңа сатысына – «білім эко-

номикасына»  негізделген  ақпарттық  қоғамға  қадам  басуымен 

сипатталады. Дамыған мемлекеттердің  ең алдымен білім, ден-

саулық сақтау, арнайы қамтамасыз ету, ғылым сияқты саясатпен 

байланысты мемлекеттің жаңа, заманауи қызметіне ауысуында 

үрдіс байқалады.

Әйелдер баяғыша сайланбалы лауазымда аз ұсынылған, ал 

көп мемлекеттерде  1995 жылы Пекиндік іс-әрекет тұғырнамас-

нда ұсынылған әйелдердің шекті саны 30 пайызға да жетпейді.

Саяси  институттарға    -  саяси  партиядан  сайлау  комиссия-

ларына  дейін  –  әйелдердің  мүддесін  тұжырымдау  үшін  және 

мемлекеттік  саясатта  ескерілуін  қамтамасыз  ету  үшін  көбіне 

потенциал жетіспейді. Жауапты институттар биліктің әйелдер 

алдында олардың құқығын қорғау немесе олардың қажеттілік-

терін қанағаттандыруда жауапкершілік артуын жүзеге асыруда 

тиянақсыз.

Қазақстанның саясатындағы маңызды рөл ойнайтын әй-

елдер: 

Гүлшара Әбдіхалықова – мемлекеттік хатшы, сонымен 

қатар әйелдер істері және отбасы-демографиялық саясат жөнін-

дегі Ұлттық комиссияның төрайымы.

Балиева Зағипа Яхияқызы – Қазақстан Республикасы 

Парламенті Мәжілісінің V шақырылымдағы депутаты;

Назарбаева  Дариға  Нұрсұлтанқызы  –  Қазақстан  Ре-

спубликасы Премьер-министрінің орынбасары;

Самақова  Айткүл  Байғазықызы  –  Қазақстан  Респу-

бликасы Парламенті Мәжілісінің V шақырылымдағы депутаты;

31

Соловьева Айгүл Сағадыбекқызы – Қазақстан Респу-

бликасы Парламенті Мәжілісінің V шақырылымдағы депутаты;

Майра  Айсина  –  Қазақстан  Республикасы  Парламенті 

Мәжілісінің V шақырылымдағы депутаты;

жүктеу/скачать 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: