Еуразия технологиялық университетінің Хабаршысы. 2021. №2
32
МҒТАТ 31.01.07
Н.Е.Құмарбек
1
, М.А.Ермаханова
1
1
Еуразия технологиялық университеті, Алматы қ., Қазақстан
ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯ
Түйін
Химия-бұл заттың құрылымы мен өзгеруін зерттеу. Аристотель б.з. д. 4
ғасырда химия туралы алғашқы жүйелі трактаттар жазған кезде, оның материяның
табиғаты туралы тұжырымдамалық түсінігі байқалған құбылыстардың
салыстырмалы түрде қарапайым диапазонына бейімделді. 21 ғасырда химия
тікелей эмпирикалық зерттеулерден бастап маңызды теориялық жұмыстарға дейін
жылына жарты миллионнан астам басылым шығаратын
ең ірі ғылыми пәнге
айналды. Алайда, химияда туындайтын тұжырымдамалық мәселелерге (бұдан әрі-
химия философиясы) мамандандырылған қызығушылық ғылым философиясына
салыстырмалы түрде жақында қосымша болып табылады.
Химия философиясы екі негізгі бөліктен тұрады. Бірінші жағдайда химияда
туындайтын тұжырымдамалық мәселелер мұқият тұжырымдалады және
талданады. Химияға арналған ішкі мәселелерге заттың табиғаты, атомизм,
химиялық байланыс және синтез жатады.
Екінші жағдайда, ғылым
философиясының дәстүрлі тақырыптары, мысалы, реализм, редукция, түсіндіру,
растау және модельдеу химия контекстінде қарастырылады.
Түйінді сөздер: философия ғылымы, даму, химия,
мәдениет, технология,
элементтер.
Химия тарихындағы кейбір эпизодтар философтарды үнемі қызықтырды.
Оларға 18 ғасырдың аяғындағы химиялық революция және 19-шы және 20-шы
ғасырдың басындағы атомизмге біртіндеп көшу жатады. Сонымен қатар, ғылым
философиясындағы
Тарихи өзгерісті ескере отырып, таңқаларлық емес, химия
тарихына деген жалпы қызығушылық пен қызығушылық осы саладағы көптеген
философиялық еңбектерде айқын көрінеді. Химия
философиясы тәуелсіз пән
ретінде салыстырмалы түрде қысқа тарихқа ие. Бастапқыда бұл жаңа салаға деген
қызығушылық ғылымдардың азаюы мен бірлігі мәселелеріне, атап айтқанда химия
мен физика арасындағы қатынастарға назар аударды. Кейіннен осы салада жұмыс
істейтін философтар зерттеген сұрақтар ауқымы едәуір кеңейді. [1] Кеңейту
жолдарының бірі химиялық заттарды жіктеуге қатысты мәселелерді, атап айтқанда
химиялық түрлердің микроскопиялық және макроскопиялық сипаттамалары
арасындағы қатынастарды зерттеу болды. Бұл сұрақтар тіл философиясы мен
метафизикадағы кең тақырыптармен байланысты, онда
кейбіреулер табиғи жыныс
терминдерінің
мәнін
құрайтын
микроқұрылымға
жүгінді.
Ғылым
философиясындағы кең тенденцияларға сүйене отырып, химиялық зерттеудің
ерекше сипатына да, онда қолданылатын бірқатар танымдық құралдарға да