Еңбек өнімділігі және оны арттыру жолдары

Еңбек өнімділігі және оны арттыру жолдары

1. 
   Уақыт бірлігіндегі өнімділік (тікелей көрсеткіш).
   
2. 
   Өнімді дайындаудың еңбек сыйымдылығы (кері көрсеткіш).Тікелей көрсеткіш мына формуламен көрсетіледі:
   

Еө= Q/EШ

1. 
   Технологиялық – негізгі жұмысшылар мен келісімді жұмысшылардың шығындарын қамтиды.
   
2. 
   Өндіріске қызмет көрсету еңбек сыйымдылығы – қосалқы жұмысшылардың еңбек шығындарын қамтиды.
   
3. 
   Өндірістік еңбек сыйымдылығы – барлық жұмысшылардың еңбек шығындары жатады.
   
4. 
   Өндірісті басқарудың еңбек сыйымдылығы – инженерлік – техникалық қызметкерлер, кіші қызмет көрсетуші персонал мен күзет орындарының жұмысшыларының еңбек шығындарын қамтиды.
   
5. 
   Толық еңбек сиымдылығы - өндірістік персоналының барлық категорияларының еңбек шығындарын қамтиды.
   

• 
  өнім көлемі өсіп, ал шығындар төмендеген кезде (классикалық жағдай);
  
• 
  өнім көлемі шығындарға қарағанда тез өссе;
  
• 
  өнім көлемі сол қалпында, ал шығындар төмендеген кезде;
  
• 
  өнім көлемі шығындарға қарағанда аз темппен төмендеген кезде.
  

• 
  өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату, соның ішінде жаңа техникалық үрдістерді, өнімділігі жоғары машиналар мен құрал-жабдықтарды енгізу, қол еңбегін механизациялау;
  
• 
  басқаруды, өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру, соның ішінде өндірісті басқаруды жетілдіру, еңбекті ғылыми ұйымдастыруды ендіру, жұмыс уақытын жоғалуын қысқарту;
  
• 
  өндірістің құрылымы мен көлемінің өзгеруі, соның ішінде өндіріс көлемінің өсуімен байланысты ӨӨП санының қатысты азаюы;
  
• 
  жалпы өнім көлеміндегі өндірістің немесе өнімнің жеке түрлерінің үлес салмағының өзгеруі;
  
• 
  салалық факторлар, соның ішінде шикізат сапасының және өнім шығуының жоғарылауы;
  
• 
  жаңа цехтер мен учаскілерді енгізу және меңгеру.
  

1. 
   кәсіпорынның өндірістік қуатын толық пайдалану есебінен өнім шығаруын көбейту, өйткені өндіріс көлемін көбейту арқылы жұмыс уақытысы шығындарының тек өзгермелі бөлігі ғана көбейеді, ал тұрақтысы өзгеріссіз қалады. Нәтижесінде өнім бірлігі шығаруға кеткен уақыт шығыны азаяды.
   
2. 
   интенсификациялау жолымен өндіріс үшін еңбек шығындарын қысқарту, өнім сапасын көтеру, өндірісті кешенді механикаландыру мен автоматтандыруды енгізу, жетілдірілген өндіріс техникасы мен технологиясын енгізу, өндірісті жақсы ұйымдастыру арқылы жұмыс уақытының жоғалуын төмендету.[41, 69б]
   

• 
  Орта есеппен бір адамға келетін ұлттық табыстың өсуі. бұл мақсатқа жетуді ұлттық табыстың жан басына шаққанда келетін өсу шапшандығы көрсетеді.
  
• 
  Бос уақыттың көбеюі. Бұл елдің нақты жалпы ұлттық өнім немесе ұлттық табыс көрсеткіштерінде орын алмаған. Сондықтан, осы мақсатқа жету дәрежесін бағалағанда, байқалып отырған мерзімде жұмыс аптасы мен жұмыс жылы қысқарғанына, жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек әрекеттерінің жалпы ұзақтығына назар аудары керек. Ұлттық табыстың халықтың әр топтараның арасында бөлінуін жақсарту. Шығарылған тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсартып, түрлерін көбейту.
  

1. 
   Нақты жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) өсуі. Бұл әдіс экономикалық мүмкіншілігінің молаю шапшандығын бағалау үшін қолданылады.
   
2. 
   Жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) бір адамға шаққандағы өсуі. Халықтың әл-ауқатының дамуын талдағанда, немесе елдер мен аймақтардағы тұрмыс дәрежесін салыстырғанда қолданылады.
   

1. 
   Интенсивті типі - техника мен технологияның жетілдірілуі арқылы ұлттық өнімнің өсуі. Тиімді экономика экономикалық өсудің интенсивті типін қолдануға тырысады. Экономикалық өсудің интенсивтік факторлары:
   

• 
  қолданылатын ресурстар сапасының өсуі (жұмыс күшінің сапасын өсіру және заттық капиталдың сапасын жақсарту);
  
• 
  ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту (технологияны жетілдіру, өндірісті және өткізуді ұйымдастыру мен басқаруды жетілдіру).
  

2. 
   Экстенсивті типі – қосымша өндіріс факторларын тарту арқылы ұлттық өнімінің өсуі. Экономикалық өсудің экстенсивтік факторлары:
   

• 
  жұмыс күшінің санының өсуі;
  
• 
  капиталдың көлемі өсуі.
  

3. 
   Аралас типі - факторлардың өсуімен қатар техникамен технологияның жетілдірілуі арқылы ұлттық өнімнің өсуі.
   

• 
  тауарлар мен қызметтердің сапасының жақсаруы, олардың отандық және әлемдік нарықта бәсекелік қабілетінің жоғарылауы;
  
• 
  бұрын қанағаттандырылмаған қажеттерді қамтуға мүмкіндік беретін, немесе оларды тым жақсы қамтуға мүмкіндік әкелетін жаңа тауарлар өндірісін игеру;
  
• 
  халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі елдің территориялық артықшылығымен есептесе отырып, өндірістің мамандану мен кооперациялануын жетілдіру;
  
• 
  басқару шеберлігін жоғарылату арқылы және фирманың ішіндегі еңбек өнімділігін ынталандыру үшін тиімді мотивация қолдану арқылы, «Х-тиімді еместігін» жою;
  
• 
  өндірістік ресурстардың салалық және елдің аймақтары бойынша аллокациясын жақсарту;
  
• 
  жаңа технологиялар игеру.
  

• 
  халықтың материалдық әл-ауқатының жақсаруы;
  
• 
  адамның гармониялық даму негізі деп қаралатын бос уақыттың көбеюі;
  
• 
  әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму дәрежесінің жоғарылауы;
  
• 
  адам капиталына инвестицияны өсіру;
  
• 
  адамдардың еңбек және өмір жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
  
• 
  жұмыссыздар мен жұмысқа қабілеті жоқтарды әлеуметтік қорғау;
  
• 
  еңбек нарығында ұсыныс көлемінің өсуі жағдайында жұмыспен толық қамтуды қолдау.