Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
|
( At the Fishhouses ) өлеңінен байқағанымыздай, Бишоп Уордсуорт пейзажын тек өзіндік қалыбына лайықтап қана, кесіп-пішіп келтіре алады. Құлпырған мəңгі осы шақ қайталанбалы өткен шақ есімшелеріне һəм о дүниелік көріністі жалпыға ортақ фəнилік тəжірибеге айналдыратын шартты рай легіне орын береді. Мұндағы фəнилік тəжірибе «тарихи, өтіп жатқан жəне зулаған» біліммен шектелген. Бишоптың эпифанияға келетін мысалдары оның саяхат туралы өлеңдерінде жиі кездеседі. Таңдап алған яки беймəлім саяхатшысы лажсыз мəжбүрлікпен, тіс жармаған қалпы өз жоспарымен аттанып кетеді, алайда қайда барып ат басын тірейтіні беймəлім. Өлеңдердің соңында ешқандай өзгеріс болмағанымен, өн бойынан да айтарлықтай жаңалықты байқау мүмкін емес. «Бретон мүйісі» , «Риверман» ( The Riverman ) жəне «Бұлан» ( The Moose ) өлеңдерінен Бишоптың табиғат көріністерін жетік білгенін байқауға болады. Тек қана, оларды эпифанияға ұштастыру арқылы ұлғаятын жеңіл əсершілдікке жүгінбестен ұсынғаны қиындық тудырды. «Бретон мүйісі» шығармасында пейзажды эпифанияға тереңдемей, тек мағыналық тұрғыдан тануға мүмкіндік туады. Онда о дүниенің кейбір көріністерін дайындап, қалыптастырып жəне шығарып алу арқылы оқырманның көзсіз сенімі мен сезіміне қарсы шығады. Бишоп өз оқырмандарынан «Лабазда» поэмасындағы түсініктерін естеріне түсіріп 2 , сол білімді осы жерде, осы жағдайда қолданады деп үміт етеді. «Сибу мен Хертфорд» ( Ciboux and Hertford ) өлеңіндегі «құстар аралының биігінде» оқырман адамзаттан алыс болса да, оның сүреңсіз əлеміне енеді. «Тынымсыз гагара мен ақымақ балтатұмсық» «арқаларын құрлыққа қаратып», жартастардың шетінде салтанатты күзетшілердей қасқайып тұрады. Алайда адамзаттың ізі барлық жерде – «жайылып жүрген қойларда», оларды гүрілімен үркітіп ұшқан ұшақтарда, «су бетінде жүйткіген моторлы қайықтарда» сайрап жатыр. Адамзаттың «жасанды дамуы», ( unnatural presence ) тойымсыздығы шетсіз-шексіз Мелвилл 3 теңізімен қоршалған аралға қауіп төндіреді; тып-тыныш мұхит ең қорқынышты нəрсеге айналады. Бишоп табиғаттың алаңсыз тұрақсыздығына жəне теңіздің барынша үрейлі айнымалы мінезіне еш қиындықсыз назар аударады: Сырыл қағып, толқиды кеп, толқиды, Тұмандардың тасасынан толқындар. Біз де еріксіз тыңдаймыз кеп ол күйді, Сусылдайды бейне ирең жыландар. [СР, 67] (А.Ə.) Уақыт пен теңіз толқыны арқылы Бишоп өз тағдырын суреттегендей болады. Бишоп мұндай құпия əсер қалдыру үшін тек теңізге ғана жүгінбейді. Тұман түрлі табиғи өткелдер мен құрлықтан жалға алған жерлерді, «құрлықтың алқаптары мен жартастарын» оқшаулап тастайды. Бұл аралға тəн оқшауланудың қаншалықты күрделі екенін тағы бір рет көрсетеді. Ақын бізді қызықтыру үшін өлеңнің шегіндегі қалыптасқан əлемге емес, рухани, тылсым дүниеге жетелейді. Аралдың мұндай тылсым əлемі оның сүреңсіз көрінісімен астасып кеткендей. Шыршалы жартастарда терек пен хакматак – сүреңсіз, солғын, түсі алуан, біріне-бірі ұқсамай, сірə, құралған жырымдалған жартасқа жармасады, кеңістік те көрініп көзге мұнардан… (М.С.) Бишоп оқиғаны «сүреңсіз, солғын, түсі алуан» деп сипаттап келеді де, оны табан астында қарапайым қалыпқа түсіреді. Мурдың «Мола» ( A Grave ) 4 өлеңінде «Шыршалар шеруде тұрғандай, əрқайсысы зүбəржат түске еніп» деп сипаттаса, Стивенстің «Қараның өктемдігі» ( Domination of Black ) 5 өлеңінің əр шумағында жаңғырық бар. Стивенстің өлеңіндегі «ауыр убалдырғанның» «адымдап келе жатқан» кейпі жəне «тауыстың айқайы» санада қорқыныштың кенеттен пайда болғанын білдіреді. Бишоптың тілі Стивенстің құбылтуларына (троптарына) параллель болып келеді. Ол бұл дүние мен о дүниенің шындығы жəне құпиясы арасындағы байланысты мойындайды. Стивенстің тауыстың сұңқылынан қорыққаны – өз білімсіздігінен ыңғайсыздануы. Ал Бишоп болса, көріністі сипаттайтын күдіктен туындаған ретсіздік арқылы бұл қорқынышты басқандай болады. жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|