Әдебиет теориясы. 1-том

Осыған ұқсас, Майкл Уорнер де былай деп сұрақ қояды: «Неліктен жыныс
біздің өзгешелікке бастайтын жалғыз жолымыз болып саналады?» (200).
«Жыныстық айырмашылықтың феноменологиясы дейтін ұйғарым...
таңғаларлықтай қарабайыр шатасу ретінде көрінеді» (200). 
«Анамның
түсінде» 
Манро да Фрейдтің сексуалды бірегейлікті сипаттайтын əңгімесін
қайта баяндайды. Бірақ 
«Анамның түсі» 
əйелдік қасиетті 
жоғалтумен
байланыстыра отырып, сонымен бірге «əйелдің» жоғалту мен кемшілікті
«таңдауы» өмір жолына, тіршілік етуге жақын таңдау деген түйін жасайды.
Бір жағынан, жойылу жəне, екінші жағынан, триумф əлдеқайда «еркекке»
тəн таңдауларды білдіреді.
18
Əйелді өліммен астастыратын ең ескі
мисогинист (
misogynist – əйелді жек көру. – Ред.
)
 
түсінік, шынымен де,
«Басқаның» анық кемшін субъект ретінде өмір сүру қабілетіне төзімсіздікті
білдіруі мүмкін. 
«Анамның түсінің» 
мүмкін болмайтын позициядан
баяндалатынын тілге тиек етуім кездейсоқ емес. Баяндаушы «оның»
құрсақтағы тіршілігін һəм «оның» субъектіге айналмаған тілсіз кезіндегі
өмірін баяндайды, тым құрығанда, сол жайында біледі. Шындығында,
əңгіме өз баяндаушысының өлі сəби болуы əбден мүмкін деп топшылайды.
Бірақ Манро дəл осы əңгімеде осы мүмкін емес жағдайдан субъектінің
(
sexed
) тууы мен адам байланысының шығуын (
этикалық
) жандандыра
алады деп үміттенемін.
Түстегі əңгімеден бастайық. Түс көруші Джилл қар басқан («қар жаздың
ғажап түнінде жауған» (293) биік, кең үйінен тысқа қарап тұрады. Ол бір
нəрсені ұмытып қалғанын сезеді. Сыртқа шығады, сəлден соң есіне
түсіреді: «Қар жаумай тұрып, ол баланы бір жерге тастап кеткен» (294).
Оның бойын үрей билейді. Сонымен бірге «бейне бір» түстің ішіндегі
түстен оянғандай болады. Бұл жолы «өзінің жауапкершілігі мен қателігін
біліп» оянады (294). Ол түс көріп жатып, екінші рет оянады (шын мəнінде,
ояу һəм ұйқыдағы халі басынан бастап бұлыңғыр күйде берілген). Баланың
тірі екенін, өз төсегінде ұйықтап жатқанын байқайды. Бала «оның» өз
баласына айналады: «Өзі мүлдем қаперсіз, кінəсіз, алаңсыз бейғам күйде.
Құдай-ау, сəбидің жирен шаштарына дейін өз шашынан аумайды, айна-
қатесіз өз көшірмесі» (295). Түс дегеніміз – бір мезетте арман-қалаудың
орындалуы (біреудің ешқандай талабын алмау, ешбір жауапкершіліктің
болмауы, баламен ешқандай байланыстың болмауы) жəне Джиллдің
сұрапыл үрейінің сезілуі; ол баланы өлтіреді; осылайша оның өмірі үшін
жауапкершіліктен біржолата əрі мəңгіге құтылады. Фрейд біз өзіміз сүйетін
жандардың өлімі туралы түстерді егжей-тегжейлі жазады, бірақ Манроның

əңгімесінде бұл өлім тілегі «махаббатқа» жол ашады. Бұл анасының
бірінші рет өз баласын жоғалтып алу жағдайымен жүзбе-жүз келгенде
көрінеді. Фрейд баланың дамуы мен махаббат объектісі туралы: «Объектіні
табу, шын мəнінде, оны қайта табу деген сөз», – деп жазады («Үш эссе»
(
Three Essays
)
 
145). Манро баланың дамуымен байланысты емес осы
парадоксті зерттеді деуге болады. Екінші жағынан, біреудің «иелене»
алатын жалғыз объектісі – «жоғалған» жан.
19
Шын мəнінде, əңгіме қасақана
түрде қос балама жолмен өрбиді, бала өледі. Содан соң əңгіме оқиғаны
өлген баланың аузымен баяндайды. Бұл – қиял (жəне жанның ар жағынан
келетін үннің түбегейлі түрленуі), мұны əңгіменің аяғы біресе елемейді,
біресе қолдайды; соңында баяндаушы өзін «елес» деп атайды. Осы балама
нұсқада ананың түс ішіндегі бірінші «оянуы» шынайы болады. Аналардың
арасындағы ең қалыпты саналатын осы ана кейін жендетке айналады.
Манрода түстер осылайша «Басқа» үшін жауапкершілікті меңзей алады
(Фрейд айтқандай, альтруистік түске ұқсайтын нəрсе жоқ екенін ескеру
керек; балаға ұқсайтын түстер толығымен эгоистік сарында). Бұл – жекелей
алғандағы кейіп, өйткені олар «сырттағы» бейсананы зерттейді. Альмеда
Рот «Перл-Стриттегі» шудан «оянып кетсе», Джилл кейін өзінің жеңгесіне
«түстің қате бөлігіне түскенін» (329) білдіреді. Манроның түстері, басқаша
айтқанда, этикалық парадокстарды қайталайды. Түстің эгоистік түрде
аяқталуы бір мезетте «Басқаны» кездестіруге болатын кеңістікті ашуы
мүмкін.

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: