Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| «Анамның түсі»
ана мен нəресте арасындағы тартысты арқау етеді; түстің өзі – тартыстың шырқау шегі. Манроның əңгімесінің баяндаушысы былай дейді: «Біз бір-бірімізге құбыжық болдық. Джилл жəне Мен» (321). «Менің құбыжығым/Менің өзімде». Барбара Джонсон пікірін білдіреді: «Ана өзінің сəбиін жек көруі, одан қорқуы һəм бас тартуы мүмкін деген идея таяуға дейін тапталған психоаналитикалық тұжырымдардың бірі болып келді; өйткені ол Эдип жайындағы əңгімеде айтылып қойған. Онда, ата-аналары сəби туа салысымен, оны өлімге қияды» (149–50). Манроның əңгімесінде ана мен бала «Басқаны» табу үшін фантастикалық құдіреттен бас тартуы тиіс; өлім (таңғаларлығы, əлдеқайда радикал байланыс – «Басқа» үшін абсолютті жауапкершілік) – жалғыз ғана таңдау. Осылайша Фрейд бізге мұны сексуалды айырмашылықтың шығуымен бірге жеткізу қажет деп санаса, Манро бізге «тек табиғи» сипаттағы шығу төркінін, яғни аналық қасиетті ұсынады. «Анамның түсі» – Манроның ана тілегінің табиғилығын жоққа шығарып, сынға алатын əңгімелерінің бірі. 20 Бірақ Джилли қандай ана? Тіпті ана емес те шығар, əлде тұмса ( pre-mother ) əйел ме? Əрине, оның қалаулары бар жəне олар жүзеге асатын қалаулар емес (əйел өмірінің дəстүрлі патриархалды гетеросексуалды жолында). Джилл тұрмыс құрғаннан кейін құймақтар мен шошқаның сүр еті жайында қиялдайды. Күйеуіне ұқсап гамбургер мен майонезді армандайды. Манро оральды ( orality ) қасиетті ( Фрейдтің психоанализіндегі маңызды ұғымдардың бірі. Сəби 0–2 жас аралығында «Оралды кезеңді» бастан кешіреді. Яғни осы кезеңде ана сүтін емгендей, барлық нəрсені аузына салып көруге тырысады. – Ред. ) əйелге бейімдейді жəне əдетте тамақты ана мен қыз арасындағы эротикалық айырбас құралы ретінде көрсетеді (ертеректе жазылған «Корольдің жазасы» ( «Royal Beatings» ) əңгімесінде орын алған сөзбен азғыру көрінісіне көз жүгіртуге болар еді). Бірақ Манро, мен ойлағандай, «Əйел нені қалайды?» деген дəріптеуші сұрақты қайта қоюмен бірге сөзді ойнатып тұр. Егер əйел классикалық түрде жұмбақ болса («Сан ғасыр бойы адамдар əйел табиғатының құпиясын ойлап бас қатырған, – деп жазады Фрейд ( «Үш эссе, 146), Манро бізді Джиллдің жай ғана «басқатырғыш» екеніне жəне ол жайында мазасыздана ойлайтындарды оның «топас» біреу екеніне сендіріп бағады. Джиллдің басқа бір қалауы – өзінің скрипкасы. Оның сəбимен емес, скрипкамен айқын табиғи байланысы бар» («Ол өзі мен скрипканың табиғи тағдырмен байланысқанына əрі ешкімнің көмегінсіз бірге жүретініне сенді» (310). Сəби бірінші болып анасын тəрк еткен кезде («Мен анамның омырауын емуден бас тарттым. Мен құлақты жара шыңғырдым. Үлкен қатты емшек бетімді жұлып түсетін жирен жыртқышқа айналып кетуі де мүмкін еді» (314) анасы да қарсылық білдірмеді. Шын мəнінде, оның нөмірде қабылдаған «жауапкершілік» кейпіндегі сəбиден ерекшелігі – өзінің скрипкасына деген қатынасты сезінуі. Сəби өзінің анасын табанды түрде терістеп жатқан кезде, оның аспабына да таңғажайып қарсылық көрсетіп жатыр (анасының тілегі мен меншігінің белгісі немесе үні). Бұл бала оның тортын алып, жегісі келеді. Ол əрі анасынан бас тартып, əрі оған абсолютті талап қойғысы келеді. Нəресте дүниеге келгеннен кейін Джилл скрипканы қайтадан ойнауға тырысады: «Мен еш қыңқылсыз ояндым. Ешқандай ескертусіз, тез-ақ тұрып кеттім… Бұрын-соңды естімеген ерекше шиқыл үйге жетті. Дүниені тас-топанымен, азаптау камераларының терезелерінен атылған шер тасқынымен жазалаған тосын қайғы мен қасіреттің жаңа ағынынан құтылып шықты» (317–18). Сөйтіп, сəби баяндаушы өзінің тілі шықпай тұрған кездегі ниетін білдіреді: «Менің іңгəм – оның өмірінен пайдасыз нəрсенің бəрін кесіп тастайтын пышақ. Иə, маған пайдасыз нəрсені» (319). Сонымен бірге, қыздың баяндап жатқанын Джиллмен үйлестіру қиын. Сəбидің талабы шексіз (барша сəбилердің талабы секілді); олар «жою» үшін жасалатын «шабуыл» сияқты көрінеді («Жауапкершілік, – деп жазады Джилл Роббинс, – егер этика болмаса, қуғын сияқты сезіледі» (16). Ешқандай əсірелеусіз бұл мəтіндегі сəби балтасы бар психопат жендет ретінде, сонымен бірге көбелек бейнелі комбинезон шалбар киген, əлжуаз, тілі тəтті, шашы үлпілдеген кейіпте суреттеледі. 21 Əңгіменің соңы сəби мен скрипканың бір жерде, диван астында жатуымен аяқталады. Джилл қайтадан скрипкамен кəсіби жəне өте табысты түрде өнер көрсете алатынына қарамастан, алдымен сəбиді құтқаруға бел байлайды. Джилл, менің білуімше, өзінің сəбиін қалайды жəне түсінде баланы жоғалтып, азап тартқаннан кейін ғана мейірімді анаға айналады. Джиллдің күйеуін жоғалтуы (үйлене салысымен майданға кетіп, Екінші дүниежүзілік соғыста ажал құшқан) «таңғажайып керемет əшекейлерге толы шұғылалы бөлменің жалғасын» жоғалту секілді сипатталады. Баланы жоғалту Джиллдің ішкі құрылымдық кеңістігіне қауіп төндіреді: «Баланың орнын толтыра алар, басқа нəрсе үшін оның көңілінде ешқандай орын жоқ» (306, 295). 22 Оның үстіне, анасы сəби жайында (оның анасы өзі екенін де білмейтіндіктен) қатты қасірет шегеді: «Менің анама келген уайым баланы күту қайғысы еді. Ол өзінің сəбиді күтіп жүргенін де білмейтін еді. Бұл – осының бəрін ұмытқан кездегі жалғыз ғана үміті болатын. Тіпті көзін қарықтырған ақшағыл қардан да теріс айнала алмайтын, сондай қорғансыз кішкентай ғана жас сəби. Анасының қайғысынан солықтай демалуы да мүмкін» (293–94). Нəресте – қанішер мен құрбандық арасында тұрған субъект. Алайда бұл – сəбидің өзінің жеке/ басқа айырмашылығын қалыптастырғандығынан емес, дұрысы, айырмашылықтың абсолютті қауіпті екендігінен. Оның іңгəсі немесе кемшін сезінуі – адамға тəн қасиет емес. Бланшоның Левинастың жауапкершілігі жайында айтқан пікірі анаға жəне жекелей алғанда жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|