Әдебиет туралы жалпы түсінік әдебиет – араб сөзі, ол «үлгілі сөз»
жүктеу/скачать 462,66 Kb.
|
Әдебиет.Шың кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- ДОСПАМБЕТ ЖЫРАУ (XVI ғ.) Туған жері
- Бізге жеткен жырлары
- Екі арыстан жау шапса, Оқ қылқандай шаншылса... Бетегелі Сарыарқаның бойында Соғысып өлген өкінбес! (...)
- АЙНАЛАЙЫН АҚ ЖАЙЫҚ ЖИЕМБЕТ ЖЫРАУ БОРТОҒАШҰЛЫ (XVII ғ.) Қызметі
| «Би Темірге айтқаны»
«Би Темірді қажы сапарынан тоқтатуға айтқан» «Шағырмақ бұлт жай тастар». «Асқар, асқар, асқар тау...» «Арғымақ ару аттар...» «Ор, ор қоян, ор қоян...» «Алаштан байтақ озбасы...» «Жапырағы жасыл жаутерек» «Ер шобан» «Ғизмет иәм би Темір» «Бәйтерек» «Арық хан» «Қатынасы биік көлдерден» «Боз үстінде от жаққан» «Мен иемнің күнінде» Оның шығармалары 19 ғасырдан бері қарай қағаз бетіне түсе бастады. 1875 жылы орыс және қазақ тілдерінде «Императорлық орыс географиялық қоғамы Орынбор бөлімінің жазбалары» жинағында жарияланды6. ДОСПАМБЕТ ЖЫРАУ (XVI ғ.) Туған жері: Дон өзені бойындағы Азау қаласы. Қайтыс болған жері: Астрахан қаласының маңы. Қызметі: жырау, әскери қолбасшы, батыр. Дешті Қыпшақты көп аралаған, Бақшасарай мен Ыстамбұлда болған. Жырларының негізгі тақырыбы – Отан қорғау, туған жерге деген сүйіспеншілік. Жырларында түркілік тұтастық идеясы бар. Қырым хандығы, Ноғай ұлысы және қазақ халқын бірлікке, іргесі бүтін, ешкімге бас имейтін ел болуға шақырады. Тайпааралық ұрыстардың бірінде 1523 жылы Астрахань маңында қаза тапты. Бізге жеткен жырлары: «Айнала бұлақ басы Тең» «Азау, Азау дегенің» «Тоғай, тоғай, тоғай су» «Арғымаққа оқ тиді» «Айналайын, Ақ Жайық» т.б. Екі арыстан жау шапса, Оқ қылқандай шаншылса... Бетегелі Сарыарқаның бойында Соғысып өлген өкінбес! (...) Тәңірінің өзі берген күнінде Хан ұлынан артық еді менің несібем! Азаулыда аға болған ерлер көп еді, Әйтсе де алмаға ат байлағаны жоқ еді! (...) АЙНАЛАЙЫН АҚ ЖАЙЫҚ ЖИЕМБЕТ ЖЫРАУ БОРТОҒАШҰЛЫ (XVII ғ.) Қызметі: жырау, әйгілі ақын, әскербасы, қазақ тарихындағы ел бастаған көсем деңгейіне көтерілген елеулі тұлғалардың бірі, Еңсегей бойлы Ер Есімнің Кіші жүздегі ел басқарушы биі, батыр. Кіші жүздегі Байұлы тайпасының бір руы Танадан шыққан. Жиембет жырау өз заманында бүкіл Алшынға әмірін жүргізді. Еңсегей бойлы ер Есім ханның ұлы жорықтарында асқан ерлік көрсетті. 1620 жылы Ойраттармен болған ірі соғыста Кіші жүз қолын басқарып, қазақтардың жеңіске жетуіне ықпал етті. 1627 жылы Қазақ хандығы құрамынан бөлініп шығып, дербес билік құрғысы келген Қатағанның ханы Тұрсынның бүлігін басқан Есім ханның қасында болып, ел тұтастығын сақтау жолында қажырлы қайрат көрсетті. Кіші жүзге сөзі өтіп тұрған Жиембет жыраудың билігінен сескенген Есім хан, оны інісі Жолымбетпен бірге жер аударып жіберді. Иесіз аралға айдалып бара жатқан Жиембет жырау: Еңсегей бойлы ер Есім, Есім сені есірткен, Есіл де менің кеңесім... деп Есім ханға айбат шеге, ойындағысын тайсалмай айтып кетеді. Ел аузындағы деректерге қарағанда, Жиембет жырау сол айдауда жүріп, қайтыс болған, бір деректерде, Есім хан дүниеден өткеннен кейін туған жұртына қайтып оралады. Бірақ Жиембет жыраудың Есім хан қайтыс болған 1643 жылдардан кейінгі ғұмыры белгісіз. Бізге жеткен жырлары: «Есім ханға толғау» «Басы саудың түгел-дүр...» «Қол аяғым бұғауда» т.б.7 жүктеу/скачать 462,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|