Ежелгі дәуір әдебиеті бес кезеңнен тұрады
Қалижан Бекхожин (1913-1990)
жүктеу/скачать 0,56 Mb.
|
Åæåëã³ ä?ó³ð ?äåáèåò³ áåñ êåçå?íåí ò?ðàäû
- Бұл бет үшін навигация:
- (Бүгінгі ақындық пен кешегі балалықтың үзілмейтін іңкәрлігін түйсіну)
- ("Сағындым мен Тәттімбеттің жазығын") «Ақсақ құлан», «Сұңқар туралы аңыз» шығармаларының авторы: (Қ. Бекхожин)
- (Әміршінің рақымшылығы, ақынның бостандыққа шығуы)
- ("Жеңіс жырлары"1949)
- (Ж. Молдағалиев)
- ("Мен - қазақпын")
- ("Аққулар ұйықтағанда")
- (Зейнолла Қабдолов 1927-2006 ж.)
| Қалижан Бекхожин (1913-1990)
•Туған жері: Баянауыл өлкесі. Қызыл тау. •Еңбектері: 40-тан астам өлеңдер мен поэмалар жинақтары шыққан. 20-ға тарта поэма жазған: "Жусан", "Мариям Жагор қызы", "Әппақ-наме", "Дала комиссары","Ақсақ құлан" т. б. •Драмасы: "Егер жүрек шын берілсе", "Ұлан асу", "Нөсерден кейін", "Гималай сарыны" т. б. •Аудармалары: Гете, Байрон, Пушкин, Лермонтов, Некрасов, Горький, Маяковский, Симонов, Науаи, F. Ғұламның т. б. еңбектерін қазақ тіліне аударды. • Қалижан Бекхожиннің туған жылы мен туған жері: (1913 жылы Павлодар атырабында) (1990 ж. қайтыс болды) *** Қалижан Бекхожиннің өлеңдер жинағы: (*«Шеру» (1)44); *«Көктем» (1948) • Қ. Бекхожиннің өрен ұрпақты отансүйгіштікке баулитын поэмасы: ("Жусан") • Қалижан Бекхожиннің "Сағындым мен Тәттімбеттің жазығын" өлеңінен алынған: "Кеттім сенен жүйрік жылдар өтті деп, Тауға тарттым, миуалары тәтті деп. Ақбас ақын атандым да, не пайда, Балалығым қалды сенде, Тәттімбет!" - деген үзіндінің мәні: (Бүгінгі ақындық пен кешегі балалықтың үзілмейтін іңкәрлігін түйсіну) •Қалижан Бекхожиннің: "Көк майсада көбелектей ойнадым, Жалғыз ғана бір бақытты ойладым, Сол бақытым - өткен сенде ойыным, Жалғыз ғана сол қызыққа тоймадым," - деген өлең шумағы алынған шығармасы: ("Сағындым мен Тәттімбеттің жазығын") «Ақсақ құлан», «Сұңқар туралы аңыз» шығармаларының авторы: (Қ. Бекхожин) **** Қалижан Бекхожиннің поэмалары: (*«Ақсақ құлан»; *«Сұңқар туралы жыр») *** Қ. Бекхожиннің шығармалары: (*" Ақсақ құлан"; *"Ақсақ Темір мен ақын!"; *"Мәриям Жагорқызы") "Теңіздей тебіренді Жейхун бүгін…" деп басталатын "Ақсақ Темір мен ақын" шығармасының авторы: (Қ. Бекхожин) Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" шығармасы лириканың қай түріне жатады? (Баллада) • "Әмірдің ақын шықты шырмауынан, Жыртқыштың құтылғандай тырнағынан, " - үзінді Қ. Бекхожиннің қандай шығармасынан алынған? ("Ақсақ Темір мен ақын") "Әмірдің ақын шықты шырмауынан, • Жыртқыштың құтылғандай тырнағынан. " Жыртқыш бейнесіндегі Қ. Бекхожин кейіпкері: (Ақсақ Темір) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасындағы ақынның негізгі мақсаты: (Ақындықтың құдіретін таныту) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" атты балладасының кейіпкері - ақын жігіттің есімі: (Хафиз) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасындағы Әмір Темірге тән қатар: (Қожа Ахмет Йасауи кесенесін салдырған, Азия барысы) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасындағы қолбасшы, мемлекет қайраткері, еуропалықтарға әйгілі әмі Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" өлеңіндегі Ақсақ Темірден аман құтылған ақынның туған қаласының аты: (Шираз) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасында Ақсақ Темірдің бәрінен артық санайтын қаласы: (Самарқан) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасында Хафиз ақын қай қалаларды сүйген қызының жолында садақа деп айтқаны үшін Әмір Темірдің алдына барған? (Самарқан мен Бұхара) • *** Қалижан Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» шығармасында кездесетін қала атаулары: (*Самарқан; *Бұқара; *Шираз) Хафиздің Ақсақ Темірге берген бағасы: (25 теңге) • Хафиз ақынның Ақсақ Темірге "Бағаңыз - жиырма бес теңге ғана" деген сөзінің мәні: ("Темір" атты есімін алтын мен салыстыра суреттеуі) • Ақын Хафиз Ақсақ Темірден қандай сөздер арқылы бостандық алды: (Қасиетті Құранның да өлеңмен жазылғанын есіне түсірді) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасындағы Хафиз қайда асығатынын табыңыз: (Ширазға) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасындағы "Қаф тауы" деген ұғымның мәні: (Кавказ таулары) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасының соңы: (Ақын ғашығына асығып, Ширазына тартады) • Қ. Бекхожиннің "Ақсақ Темір мен ақын" балладасының шешімі: (Әміршінің рақымшылығы, ақынның бостандыққа шығуы) "Қалижан Бекжолсин талантының қыры ғал. Ол - лирик, әдебиеттік" пікірінің авторы: (Мұзафар Әлімбай) эпик, ол - сыны, "Қалижан Бекхожин талантының қыры кап, "Ақсақ құлан", "Сұнқар туралы аңыз» т. б. поэмалары мен қазақ әдебиетінде баллада, сонет түрлерін жазу арқылы осы нсанрларды туған топырақта биікке котерді" пікірінің авторы: (Мұзафар Әлімбай) Хамит Ергалиев (1916 1999 эк.) • 1. Жансүгіровтің дәстүрін жалғастырған туынды: (Хамит Ерғалиев "Құрманғазы" поэмасы) • Хамит Ерғалиевтің күйші туралы поэмасының басты кейіпкері: (Құрманғазы) Хамит Ерғалиевтің "Құрманғазы" поэмасында сөз болатын оркестр: (Құрманғазы атындағы мемлекеттік ұлпантары оркестрі) Хамит Ерғалиевтің "Құрманғазы" поэмасындағы күйші мұрасын оркестрге түсіріп, жаңа заманға жеткізуші музыка танушы ғалым, академик кейіпкер: (Ахмет Жұбанов) • Ж.Саинның соғыс кезіндегі өлеңдерінің тақырыптары: (Партизандар ерлігі) Н. Байғаниннің "Ер туралы жыр" поэмасының кейіпкері: (Нарсұтбай) Жұбан Молдағалиев (1920-1988) Туған жері: Батыс Қазақстан облысы, Тайпақ ауданы, Жыланды ауылы. Тұңғыш жинағы: "Жеңіс жырлары" (1949); содан бері 60-тан астам кітабы жарық көрді. Тұңғыш поэмасы: "Қызыл галстук" (1947); Поэмалары: "Нұрлы жол" (1950), "Жыр туралы жыр" (1958). "Қиял қанаты". "Дала дастарқаны". "Жесір тағдыры", "Кек", "Айттым сәлем". "Байқоңыр баспалдақтары", "Мен - қазақпын!", "Ғашық көзбен" (нР Мемлекеттік сыйлығы берілді), "Кісен ашқан" (1970 жылы Абай атындағы Мемлекеттік сыйлығы), "Қыран дала" және "Сел" (1978 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді). т. б. • Жұбан Молдағалиевтің туған жылы мен туған жері: (1920 жылы Батыс Қазақстан облысы, Тайпақ ауданы, Жыланды ауылы) (1988 ж. қайтыс болды) •Yлы Отан соғысына қатысқан жауынгер ақын: (Ж.,олдағалиев) * Жұбан Молдағалиевтің анасы Зеріпке арнаған туындысы. («Жесір тағдыры») •Ақындық қабілеті менің қаныма ана сүтімен сіңсе керек. Апам жас кезінде қазақтың батырлар жырының небір әдемілерін ұзақты күн жатқа айтатын, ақындар айтысынан қалмайтын, " - деген ой иесі: (Ж. Молдағалиев) •Ж. Молдағалиевтің тұңғыш өлеңдер жинағы: ("Жеңіс жырлары"1949) • Ж. Молдағалиевтің алғашқы жырларында жырланған тақырыптар: (Жеңіске деген сенім) Берілген өлең жолдарының авторы, Ұлы Отан соғысына қатысқан қаламгер: Ұятпен адамдық өлшенді Ұят" деп жұбатты жыласақ, Ұятпен надандық өлшенді " Кет" деп тоқтатты шуласақ Ұятпен адалдық өлшенді, Тіл қатпай тістендік құласақ, Ұятпен арамдық өлшенді, Сол сөзден тыншыдық, туласақ, - деген өлең жолдарының авторы: (Ж. Молдағалиев) • Ж. Молдағалиевтің "Ар-ұят туралы" өлеңінің композициясы басталатын әрекет: (Шал мен жігіт шатағы) • Ж. Молдағалиевтің "Ар-ұят туралы" өлеңінің негізгі идеясы: (Адамның намыс, борыш, парыз сияқты ізгі қасиеттерін қастерлеу) • Ж. Молдағалиев "Мен қазақ әйеліне қайран қалам" атты өлеңінде Ананы немен теңестіреді: (Жүрек ханшасы мен) "Сарадай ақын болған, би де болған, Динадай дана, дарқан күй де болған. Найза алып қой бастаған, жауға шапқан, Бал-бұл ғүл, бақта бұлбұл, түзде балуан, " - дег авторы: (Жұбан Молдағалиев "Мен қазақ әйеліне қайран қалам") • Ж. Молдағалиевтің бір-біріне демеу болған екі мүгедек музыканттың өмірі суреттелетін өлеңі: ("Махаббат ерлігі") *** Ж. Молдағалиевтің мүгедек музыканттардың өмірі туралы жазған өлеңі: (*«Махаббат ерлігі») * *** Ж. Молдағалиевтің жасөспірім ұрпақ өмірі туралы жазылған поэмалары: (*«Нұрлы жол»; *"Қиял қанаты Қызыл галстук") … *** Ж.Молдағалиевтің соғыстан кейінгі жылдары жазған шығармалары: (***Өлкем жайлы ойласам"; ***Қанат туралы толғау") • Ж. Молдағалиевтің ел өміріндегі өзгерістерді ескі дәуір суреттерімен салыстыра отырып суреттеген өлеңі: ("Қанат туралы толғау") • "Мен - қазақпын, биікпін, байтақ елмін" деп жырлаған ақын: (Ж. Молдағалиев) • "Мен - қазақпын" поэмасының авторы: (Ж. Молдағалиев) • Ж. Молдағалиевтің "Мен - қазақпын" шығармасы арқылы байқалатын ерекшелігі: (Патриот ақын) • "Мен - қазақпын, мың өліп, мың тірілген, Жөргегімде таныстым мұң тілімен, " тармақтары қай ақынның шығармасынан? (Ж. Молдағалиев) • Бас қаһарманы - қазақ халқы, сюжеті - халық тарихы, формасы ақындық толғауға негізделген халық монологы түрінде жазылған Ж. Молдағалиевтің поэмасы: ("Мен - қазақпын") Ж Моллағалиевтің акындық даңкын көтеріп, есімін әлемге мойындатҡан шығармасы: ("Мен - қазақпын") Молдағалиевтің "Мен - қазақпын" цығармасындағы лирикалық кейіпкердің сөйлеу жолы. (Халық атынан) Ж. Молдагалиевтін "Мен - қазақпын" туындысы қандай шығарма? (Поэма) Мен - қазақпын, биікпін, байтақ елмін, Қайта тудым, өмірге қайта келдім Мен мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске, диета бергім келеді, айта бергім. Үзінділегі ақынның әдеби көркем бейнесіне тән катар: (Лирикалық кейіпкер) "Қазақпын деп досқа аштам угысатын, Мақтан етсін атақты туыс атын Қазақпын деп жауға айтам қасақана, Біліп қойсын болса ойы жұғысатын," - деген үзінді алынған Ж. Молдагалиевтің шығармасы: ("Мен - казақнын") Ж. Молдағалиевтің "Мен - қазақпын" поэмасының басты кейіпкері етіп қазақты алу себебі: (Халық тарихының түрлі кезендерінде оның тұтас табиғатын таныту үшін) • Ж. Молдағалиевтің "Мен - қазақпын" дастанындағы "Мені" сәйкес келеді: (Азаматтық ар-ождан, қоғамдық сыр-сипат) • Ж.Молдағалиевке Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы берілген кітабы: (" Ғашық көзбен")) Ж. Молдағалиевтің қай поэмасы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлығы берілген? ("Кісен ашқан" 1970 ж.) Молдағалиевтің "Кісен ашқан" поэмасы кім туралы? (Құрманғазы туралы) *** Ж.Молдағалиевтің поэмалары: (*«Нұрлы жол»; *«Жыр туралы жыр»; *«Мен - қазақпын») "Қыран дала", "Байқоңыр баспалдақтары" поэмаларының авторы: (Ж. Молдағалиев) **** Ж.Молдағалиевтің"Байқоңыр баспалдақтары" поэмасының көтерген мәселесі: (*Ғылыми-техникалық прогрестің орнығуы; *Жаңа адамдардың еңбегін бағалау) •Жұбан Молдағалиевтің жыр жинағы: ("Қыран дала") •Адал еңбекпен өз бақытын тапқан Тыңбай атты кейіпкер •Ж. Молдағалиевтің қай туындысының кейіпкері: ("Қыран дала") •Мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі комитеттің құжаттарында Ж. Молдағалиевтің "адам ерлігінің поэзиясы"деп аталған шығармалары: ("Қыран дала", "Сел") **** Ж. Молдағалиевтің 1970 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлығына ие болған поэмалары: (*«Қыран дала"; *«Сел») •1973 жылы Алматыда Медеу шатқалында болған оқиға Ж. Молдағалиевтің Қай шығармасының мазмұнына арқау болған? ("Сел") *** Ж. Молдағалиевтің "Сел" поэмасының негізгі тақырыбы: (*1973 жылғы Медеу апаты; *Табиғаттың дүлей күші; *Тау мен бөгет гұрғызған адам күші) Сүйрелеңдеп, Мәңгі мұздан. Әңгі құздан Лықсыған. Туйықсудан Күркіреп құлап келеді… Үзінді Ж.Молдағалиевтің қай шығармасынан? («Сел») Ж. Молдағалиевтің "Жыр туралы жыр" поэмасының кейіпкері: (Жас ақын Мұса Жәлел (1906-1944) Ж. Молдағалиевтің "Жыр туралы жыр" поэмасына арқау болған тақырып: (Татар халқының ақыны Мұса Жәлел дін фашистер тұтқынындағы тағдыры) Дұрысы күмістей дер шашын адам, Ақ жүзі әлдеқайда ашқан одан. Күмісте салқын сәуле дірілдесе, Анадан айнала күн шашыраған, - Ж. Молдағалиевтің қай шығармасынан алынған? ("Жесір тағдыры") Ж. Молдағалиевтің қай поэмасының мазмұнына Алматыда салынған балалар темір жол құрылысы арқау болған? ("Қиял қанатында") • «Жұбан шығармашылығынан қазақтың нағыз ұлттық поэзиясын көреміз, » деген пікірдің авторы: (Мүсілім Базарбаев) Сырбай Мәуленов (1922-1993) Туган жері: Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Торғай кенті. 1937 жылы тұңғыш өлеңі "Колхозшы" газетінде жарияланды. 1948 жылы "Өлеңдер" атты тұңғыш жинағы жарық көрді. 1970 жылы ҚР Мемлекеттік сыйлығын иеленді. • С. Мәуленовтің алғашқы өлеңдер жинағы: («Өлеңдер»» 1948) • С. Мәуленовтің өлеңдер жинағы: («Шаңқай түс", 1966) "Мынау аспан, ай, жұлдыздар тұрғанда, Қасым оты еш уақытта сөнбейді. Жалынын ол бөліп беріп жылдарға, Тек Қасымша алға құлаш сермейді…" - деген өлең жолдарын Қасым Аманжоловқа арнаған: (Сырбай Мәуленов) *** С. Мәуленовтің майдан жолын кешкен жерлері: (*Волхов; *Санкт- Петербург (Ленинград) *** С. Мәуленовтің жылқының төлін өмірдің символы ретінде бейнелейтін шығармасы: (*«Құлын») *** С. Мәуленовтің туған жеріне арнаған өлеңі: (*«Шөңге») *** С. Мәуленовтің өлеңі: (*"Ақ түн") С. Мәуленовтің патриот ердің образын жасаған өлең(дер)і: (*«Мың *** колдар сау болсын») Мұқағали Мақатаев (1931-1976) "Мұқағали Мақатаев біздің заманымыздағы ғажайып ақындардың бірі. "(Ә. Тәжібаев) "Мұқағали Мақатаев - қазақ тарихындағы ең оқырманы көп, қалың халық басты жанашыры болган суреткер. Ол ең алдымен ақын. Қазақ жырының құдіреті. "(Ф. Оңғарсынова) "Мұқағали поэзиясы - ең құдіретті поэзия. " (Р. Сейсенбаев) Туған жері: Алматы облысы, Нарынқол ауданы, Қарасаз ауылы. Жинақтары: "Аппассионата", "Ильич"(1964), "Армысыңдар, достар" (1966), "Қарлығашым, келдің бе?" (1968), "Мавр" (1970), "Дариға-жүрек" (1972), "Аққулар үйықтағанда" (1973), "Чили - шуағым менің" (1975), "Омірдастан" (1976), т. б. Поэмалары: "Ару ана", "Бала шақтан болашаққа", "Райымбек, Райымбек!", "Мұзбалақ", "Ақ қайың әні", "Аққулар үйықтағанда", "Дарига-жүрек", "Моцарт. Жан азасы" т. б. Прозалық шыгармалары: «Құлпытас», «Әже»,«Марусяның тауы», «Өзгермепті» әңгімелері. "Қос қарлығаш", «Жыл құстары» повестері. Аудармалары: У.Уитмен өлеңдері, "Шөл жапырақтары" деген атпен шығарды, Шекспирдің сонеттері, Данте "Құдіретті комедия", Драмасы: "Қош, махаббат!" "Аманат" (1999) жыр кітабы үшін ҚР Мемлекеттік сыйлығы берілді. • Мұқағали Мақатаевтың өмір сүрген жылдары: (1931--976 ж.ж.) • Алматы облысының Райымбек ауданында дүниеге келген ақын: (М. Мақатаев) • М. Мақатаевтың балалық шағы өткен кезең: (Үлы Отан соғысы кезінде) • М. Мақатаевтың қызмет еткен қаласы: (Алматы қаласы) *** М.Мақатаевтың өлеңдер жинағы: (*«Жырлайды жүрек»; *«Дариға- жүрек»; *«Өмір-дастан») • М. Мақатаевтың ақындыққа азаматтық тұрғыдан сипаттама берген өлеңі. ("Толғау") • М. Мақатаевтың өлеңі: ("Қара өлең") "Қалқам, мен Лермонтов, Пушкин де емен, Есенинмін демедім ешкімге мен. Қазақтың қара өлеңі - құдіретім, Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген, " - деген үзінді алынған Мұқағалидың өлеңі: ("Қара өлең") "Ақынмын деп мен қалай айта аламын, Халқымның өзі айтқанын қайталадым. Күпі киген қазақтың қара өлеңін, Шекпен жауып өзіне қайтарамын, " - деген үзінді авторы: (М. Мақатаев) қайтаучамын, деген Мұқағали ақынның өлең жолларындағы көп нүктенің орнына керекті. дұрыс сөз: (Шекпен) От тура алмас алайда өлеңді стакан." - деген өлең тармақтарының авторы: (М. Мақатаев) Сен мені селесії бе? Несе подедім? (патыртқан тандардан сені іздедім, Қарауытқан таулардан сені іздедім" - деген үзінді алынған Мұқағалидың өлеңі: ("Поэзия") • "Іздеймін тағат бар ма? Сені іздедім, маған егіз ғып жаратқан ба? " деп Мұқағали ақынның іздейтіні: (Поэзияны) • М Мақатаев поэзияны байланыстырған: (Адалдық асыл сезіммен) "Сыр ашпайды сенің қала тұздерің, Сыр ашпайды тау-тастағы іздерің Сенің бүкіл балмысыңның тағдырын Домбыраның пернесі нен іздедім " - деген өлең жолдары алынған Мұқағалидың өлеңі: ("Поэзия") "Жасырмай ойымды айттым талай-талай, Қайтейін кетті бәрі қарайламай" деген тармақтар алынған: (М. Мақатаев) "Ұят болды-ау" өлеңінің авторы: (М. Мақатаев) "Момын жұрттың, арқа сүйер Азаматы біз едік Татарлардан, түгырлардан, Қалған бір-бір із едік;" - деген үзінді алынған М. Мақатаевтың өлеңі: ("Үят болды-ау") • "Үш бақытым" өлеңінің авторы: (М. Мақатаев) "Ми бірдей бақытым бар алақанда, Мені мұндай бақытты жаратар ма?" Үзінді авторы: (М. Мақатаев) • М. Мақатаевтың өлеңі: ("Қайырлы түн") • "Елім барда", "Анау- аспан, мынау - бақ" өлеңдерінің авторы: (М. Мақатаев) "Аспан, жердің арасын Дәрігер-қыс алуда, Табиғаттың жарасын Ақ дәкемен таңуда", - деген үзінді кімнің қай шығармасынан? (М. Мақатаев "Анау - аспан, мынау - бақ") • М. Мақатаевтың өлеңі: ("Жаңбырда") • М. Мақатаевтың туған жеріне арнап жазған өлеңі: ("Қайран, Қарасазым- ай") Не сыйлайды, не береді қалар күн?! Не де болая, тира түрсам көрермін. қозвасымын мен елдің, - деген Мұқағалидың өлең жолдарындағы көп нүктенің орнына керекті сөздер: (*1, Желідегі; *2, Көгендегі) Мен - татулықтың", "Фантазия" өлендерінің авторы: (М. Мақатаев) м Мақатаевтың өлеңі: (""фантазия") Бабамның қиялымен қанаттанып, буын мен dйла қанат, аңсайды үстағам…" өлеңі: ("Фантазия") М. Мақатаевтың өлеңі: ("Ғашықпын") "Қызым болсаң, қырымда Құралайсың, Куним болсан, улы бур мүрадайсың. Естисің де, есі жоқ, ей, дүние, - деген үзінді алынған Мұқағалидың Менен неге сүйінші сұрамайсың?!! деген өлең жолдарының авторы: М. Мақатаев) "Қалақтай едің, Қабірінде қалақ тұр, " - деген өлең жолдарының авторы: (М. Мақатаев) Төмендегі үзіндінің авторын табыңыз. Қызым менің, Гүлім менің, Аяулым! Жатыр молаң жотасындай қоянның… (М.Мақатаев) • Поэзия қыраны "Төлегенге" деп өлең арнаған ақын: (М. Мақатаев) • Төлеген Айбергеновке жыр арнаған ақиық ақын есімі: (М. Мақатаев) Төлеген Айбергенов туралы: Тұңғыш көрдім шын ақынның өлгенін, Қызарып батты ертеңгі шығатын күн. Торғай-өлең шырылдап бара жатты, Аузында ажал дейтін сұрапылдың,» - деген үзінді алынған өлеңнің аты мен авторы: (М. Мақатаев "Төлегенге") "… Мен бақытсыз бола қойман, сірә да, Туған елім болса екен бақытты!…". -- деген өлең жолдары алынған Мұқағали ақынның өлеңі: ("Елім барда") • Мына өлең жолдарының авторы және өлеңнің аты: "Іздедім де сәттерімде түңілген, Тастап кеткен аңызына жүгінем. Жүгінем де, қайта туғам, тірілгем Тарихымды жазудамын бүгін мен, Бабаларым, сенің ана тіліңмен!" (М. Мақатаев "Бабаларым, рахмет сендерге!") "Қуат алып Абайдың тіл күшімен, Жыр жазамын Абайдың үлгісімен, " - деген өлең жолдарының авторы: (М. Мақатаев) "Көрер едің, Шаламын ба, шақтың ба, Білередің Ақынмын ба, жоқпын ба?" … деген шумақтың авторы: (М.Мақатаев) "Дәуірлердің қателігін түзетіп, Дана уақыт өтіп мсатыр сырғанап…!!- деп айтқан: (М.Мақатаев) "Айтарын ашып айтқан, абайламай, Дарига-ай, Махамбеттер, Абайлар-ан!" - деп тебіренген ақын: (М. Мақатаев) • Мұқағали Мақатаевтың "Автограф" өлеңінде қандай тарихи тұлғаның есімі аталады? ( Махамбет) • "Адалдық, ақиқаттан сомдап соққан, Тасқа салсам мұқалмас қаруым бар " (М. Мақатаев) - деген өлең тармақтарында ақынның танытатыны: (Қайсарлық) "Қуанта, бірақ алмады, Сонау бір үйді шеттегі. … көктемі," - деп Мұқағали жырлаған көктем: (Соғыстың соңғы көктемі) • "Аққулар үйықтағанда", "Дариға-жүрек"" "Қош, махаббат!", "Өмірдастан" шығармаларының авторы: (М. Мақатаев) *** М. Мақатаевтың қапыда қолға түскен қыран өмірі туралы поэмасы: (*«Мұзбалак») • М. Мақатаевтың поэмалары: ("Бала шақтан болашаққа", "Аруана") • М. Мақатаевтың өз өмірінің бел-белесте ретінде айрықша сақталған сәттерді суреттейтін поэмасы: ("Бала шақтан болашаққа")) • М. Мақатаевтың "Ару ана" поэмасындағы қарақшы атанып, елден жырақ кеткен кейіпкер: (Құрман) • Құрман, Жамалдар кездесетін М. Мақатаевтың шығармасы: ("Аруана") • М. Мақатаевтың поэмасы: ("Райымбек, Райымбек") М. Мақатаевтың "Райымбек, Райымбек!" поэмасы неше бөлімнен тұрады? (3) • М. Мақатаевтың "Райымбек, Райымбек!" поэмасындағы жыраудың есімі: (Қабай жырау) • М. Мақатаевтың соғыс жылдары жесір қалған келіншектің тағдыр-талайы арқылы заман сұмдығына, болмыс тұңғиығына бойлаған поэмасы: («Дариға-жүрек») • «Аққудай еді», «Жалған», «Намыс пен муза» атты бөлімдер М. Мақатаевтың қай поэмасында кездеседі? («Дариға-жүрек») М. Мақатаевтың: Құзар жартастан орамал көрдім бұлғаған… Көк көйлек көрдім қалықтап құздан құлаған… - деп аяқталатын поэмасы: («Дараға-жүрек») • М. Мақатаевтың поэмасы: ("Аққулар ұйықтағанда") ** мі Мақатаев өшән поэмасын бір күнде жалып, еутеніне Г Мұсіреновке келін, оқып феррите! F Мүсірепов поэманы мұқият тыңдап, Мүкигәлильән арқасынан кагып: «Әте жақсы,» … деп бағасын берішті, ақынға алтын қалам сыйлапты. Бүл де поэма («Аккулар ұйықтағанда") Қазақтың аққуды киелі санап, тіпті аққу конган судың өзін қасиетті деп, сырқаттарын емдеуге колданатынын жырға қосқан ақын: (М. Мақатаев) 1973 жылы "Жалын" альманахында жарияланган М. Мақатаевтың шығармасы: (" Аққулар ұйықтағанда") Аккулар, ана, спрубала, жылқышы қарт қатысатын М. Мақатаев туындысы: ("Аққулар ұйықтағанда") Аққулар ұйықтағанда" поэмасындағы оқиғаның өтетін жері: (Жетімкөл) • Алатау аясындағы Жетімкөл туралы бейнелеген М. Мақатаевтың шығармасы: (" Аққулар ұйықтағанда") • "Бала жатыр төсекте, албыраған, Әке жатыр еденде, қалжыраған, " - деген өлең жолдары алынған Мұқағалидың шығармасы: ("Аққулар ұйықтағанда") , М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасындағы: Аққуменен баланы аластаңдар, - деген жолдарды айтқан кейіпкер: (Тәуіп шал) • М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасындағы аққуды атудың себебі: (Ананың жалғыз ұлына деген махаббаты) • М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасында анаға аққуларға оқ аткызған күш: (Аналық махаббат) • М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасындағы: Өз қолыммен өлтірдім, аттым жаңа …еген жолдарды айтқан: (Ана) • М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" шығармасындағы аққуды атқан ананың ұшыраған жағдайы: (Ана қайғыдан жынданып кетеді) • Ана мен жылқышының диалогі кездесетін М. Мақатаевтың шығармасы: ("Аққулар ұйықтағанда" ) "Білмеймін сор аттың ба, бақ аттың ба? Аққуға кезенерде ырым жасап, Тым құрыса саусағыңды қанаттың ба?" - деген өлең жолдарын айтқан кейіпкер: (Жылқышы қарт) Орнында екен Жетімкөл, жоғалмапты… Қасиетті аққулар оралмапты… Туынды авторы: (М.Мақатаев) • М. Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасындағы: "…, Сол кеткеннен мол кеттім, оралмадым Жерді аңсаймын… Жалғыз-ақ сол - арманым, " - деген жолдар жазылған поэманың бөлімі: (Эпилог, шығарманың соңы) "Мөлдіреген Жетімкө, көкке қарап, Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр. " (М. Мақатаев) Троптың түрі: (Кейіптеу) "Кек дүние, төсіңді ана, мен келемін, Алынбаған ақым бар сенде менің Бұйрат құмдар бунытып шолдегонем, Бура бұлттар - бусанып терлегенім " Үзінді қай ақынның өлеңінен? (М. Мақатаевтың өлеңінен, бунақ саны - 3 ) • "Ақынның өмірді перттелені - алдымен очн зерттеген Ақын құдіреті - өмірден өзін, өзінен өмір жасай білуінде, " деген түйінді айтқан адам, (М.Макатлев) "Муҳалази біздің заманымыздың авяжанын ақындарының бірі еді," - дегей сөзлік авторы: (Ә.Тәжібаев) "А/уҳалали поэмаларының ең асылы, ең бингі деп мен "Моцарт", "Жан аласы" мен "Аққулар ұйықтағанда" деген дуниесін айтамын, " деген пікірдің иесі: (Т.Молдағалиев) • Т.Молдағалиевқа: "Тұмаш, осы поэманы Ғабит ағаға апарып оқыдым, Ролі болып, мына алтын қаламды сыйлады, " - деп айтқан адам: (М. Мақатаев) "Мұнайшы да Мұқағали әнін салады, балықшы да, мал шыда Мұқағали жырларымен айта алмай жүрген ойлары жүртқа естіртеді". Берілген пікір авторы: (Ф. Оңғарсынова) • "Атырауға барсаң да, Арқа мен Алтайға барсаң да алдыңнан Мұқағали шығады… Мұндай ақыны болған халық - бақытты халық. " - деген сөздің авторы: (Ф. Оңғарсынова) қаламгер: (Жұмекен Нәжімеденов) Жұмекен Нәжімеденов(1935-1983) 1935 жылы Атырау облысы Теңіз ауданының Қошалақ ауылында туған • Жұмекен Нәжімеденовтің қай жерде білім алған? (Мәскеуде, М. Горький атындағы Әдебиет институтында) • "Ақ шағыл", "Кішкентай", "Даңқ пен дақпырт" романдарының авторы: (Ж. Нәжімеденов) • Ж. Нәжімеденовтің романы: ("Даңқ пен дақпырт") • Ж. Нәжімеденовтің өлеңі: ("Менің Қазақстаным") • Сағындым ғой! Құлағымда, құлағымда тұр міне: "Қарашығым тамағыңды іш, деміңді алшы!" - деген үн Осы бір сәт отыр ма екен, отыр ма екен ине алып, Жіңішке ине, жіңішке жіп - откізе алмай қиналып, - денең үзінді алынған Ж. Нәжімеденовтің өлеңі: ("Әжеме") • Жұмекен Нәжімеденовтің қазақтардың жан дүниесі мен болмыс табиғатын тап басып сипаттай алған өлеңі: ("Қоңыр түс") • Ж. Нәжімеденовтің "Жаманыңды көрмесем" өлеңіне арқау болған тілек: (Әке тілегі) Ж. Нәжімеденовтің әке тілегінен тұратын өлеңі: ("Жаманыңды көрмесем'') • "Сен ақылды болсаң екен" өлеңінің авторы: (Ж. Нәжімеденов) Жақсы неашның ұнатқаны - Қоуіптенем меамандарла унаудан, - леген тармақтар алынған Жұмекен Нәжімеденовтін олені; ("Сен ақылды болсаң екен") … Нәжімеденовтің әнұранға алынған елінің: (*"Менің Қазақстаным") Қадыр Мырза Әли (1935-2011) туган сері: Батыс Қазақстан облысыа. Жымпиты ауданы Тұңғыш кітабы: "Көктем" (1959) Балаларға арналған кітаптары: "Жаңғалақтар", «Тақпақ айтып, ән шырқайық», Кішкене Комсанасырлари «Ноян қоян», «Алуан палуан», «Омар мен Құмар», Сабақи, "Мешін ән және адам», ". Күміс қоңырау". «Шымыр жаңғақ», т. б. Жыр кітаптарыг "Ой орманы», "Дала дидары", "Бұлбұл бағы", "Ақ отау», "Домбыра" "Көше, "Жерұйық", «Алақан», "Қорамсақ", "Көкпар", «Қызыл кітат», т. б. • "Алғашқы өлеңімді мен б класта оқып жүргенімде, 1948 жылы жаздым…" деген кім? (Қадыр Мырза Әли) • "Мешін және адам" атты кітаптың авторы: (Қ. Мырза Әли) "Домбыра" және "Жерұйық" атты жыр жинақтарының авторы: (Қ. Мырза Әли) • Неге орынсыз ояттым мен жатқанды? Неге босқа дурліктірдім шатқалды? Жақсы жырды жамандаган кезде жұрт Неге, неге үндемедім, шет қалдым? Үзінді авторы: (Қ. Мырза Әли) "Балалар ақынын" табыңыз: (Қадыр Мырза Әли) "Жеті" саны мен соған қатысты ұғымдар жайлы өлең жазған ақын: (Қ. Мырза Әли) • Қадыр Мырза Әлидің алғашқы туындысы қай журналда жарияланған? ("Пионер" журналында, 1954 ж.) Қадыр Мырза Әли еңбек жолын алғаш бастаған: («Балдырған» журналында, 1958 ж.) • "Сабақ", "Жаңғалақтар" атты шығармалардың авторы: (Қ. Мырза Әли) *** Қадыр Мырза Әлидің балаларға арналған өлен жинактары: (*"Күміс қоңырау"; **Шымыр жаңғақ"; *"Ақыл аспанда") (және "Жаңғалақтар". "Тақпақ айтып, ән шырқайық", "Алуан палуан". "Кішкене Қожанасырлар", "Омар мен Құмар", "Сабақ", "Мешін және адам", "Ноян қоян", "Биік баспалдақ". "Жоғарыла, жасқанба", т. б. кітаптары) "Өткелдер" поэмасының авторы: (Қ. Мырза Әли) • Қ. Мырза Әли өлеңін "Қызыл кітап" деп атауының себебі: (Тірі жан тимесін деп, жоғалуға айналған хайуанатқа берілген қызыл мандат бар екенін көрсету үшін) • "Қызыл кітап" поэмасының авторы: (Қ. Мырза Әли) "Қызыл кітап" поэмасының негізгі тақырыбы: (Табиғаттың байлығын қорғау) Жоғалуға бет алған аң-құс, өсімдік, жәндіктерді қорғауға арналған өлең авторы: (Қ. Мырза Әли) "Жақсылықтың алдында бас иетін Бабалардың не істейміз өсиетін?! Жер могалтса не болмақ перзенттерін? Ер жоғалтса не болмақ қасиетін?" Үзінді алынған поэма: (Қ. Мырза Әли «Қызыл кітап») "Мылтық көрсем төрлерден іліп қойған, Менің мазам кетеді күдікті ойдан, " деген жолдарда Қ. Мырза Әлидің айтпақ ойы: (Мылтықтың аң-құсқа өлім себелейтінінен тітіркенеді) • "Қазақтарды шетелдік қонақтарға таныстыру" өлеңінің авторы (Қ. Мырза Әли) • Қазақ халқының мінез-құлқын, тыныс-тіршілігін суреттеген Қ. Мырза Әлидің өлеңі: ("Қазақтарды шетелдік қонақтарға таныстыру") • Қ. Мырза Әлидің бүркіттің тектілігін суреттеген өлеңі: ("Кәрі қыран") Қ. Мырза Әлидің шығармасы: ("Кәрі қыран") "Қыранша өмір сүргенің - Қандай бақыт! Қандай бақыт Қыранша өле білген!" Үзінді алынған шығарма авторы: (Қадыр Мырза Әли) • Бұл сөзіме сенбе мейлің, сен мейлің, Отан барда сембеймін де, сөнбеймін. Туған жерден таба алмасаң қасиет, Басқа татқан қасиетіңе сенбеймін. Үзіндінің авторы: (Қ. Мырза Әли) • "Дала дидары", "Қорамсақ", "Жерұйық" т. б. өлең жинақтарының авторы: (Қ. Мырзалиев) *** «Домбырасы» қолында, «Көшпен» шексіз даласын аралап, «Жерұйықты» жырлаған ақын: (Қадыр Мырза Әли) Қ. Мырза Әли 1980 жылы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын қай жыр кітабы үшін алған? ("Жерұйық") • Қадыр Мырза Әли әдеби еңбек жолындағы жетістіктері үшін қай жылы "Тарлан" сыйлығын алған? (2001 жылы) • Қ. Мырза Әли қай қаламгердің шығармаларын қазақ тіліне аударған? (Расул Ғамзатовтың) • Қадыр Мырза Әли Олжас Сүлейменовтің қай батырға арнаған өлеңін қазақшаға аударған? (Махамбетке) *** Қадыр Мырза Әли шетел жазушыларынан кімдердің шығармаларын аударған? (*А.Чехов; *Ж.Руми; *В.Гюго). (және П.Овидий, Гейне, М. Лермонтов, Д.Родари шығармаларын) • "… Өзіне тән өзгеше пішінін тапқан шын мәніндегі шынайы талант екеу болса - бірі, біреу болса - өзі - Қадыр Мырзалиев, " - деген пікірдің иесі: (Зейнолла Қабдолов 1927-2006 ж.) Тұманбай Молдағалиев (1935-2011) Туған әсері: Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Жарсу ауылы Тұңғыш өлеңдер әсинагы: «Студент дәптері" (1957) Жыр кітаптары: «Кәмилам, «Құралай», «Алатау қызы», «Зулайды күндер», «Жаңа дәптерім, "Көктем таңы, "Жүрегім менің сайларда", «Шақырады көктем", Ескерткінк», т. б. Т. Молдағалиевтің тұңғыш өлеңдер жинағы: ("Студент дәптері"(1957) "Көктем таңы", "Жаңа дәптер", "Ескерткіш" жыр кітаптарының авторы: Т. Молдағалиев) *** Т. Молдағалиевтің жыр жинақтары: (*«Студент дәптері»; *«Жаңа дәптер»; "«Зулайды күндер») *** Г. Молдағалиевтің жыр кітаптары: (*«Жүрегім менің санарда», «Көктем таңы"; *"Алатау қызы", «Жаңа дәптер») • Тұманбай Молдағалиевтің 1992 жылы Алматы қаласында өткен Дүниежүзі қазақтарының құрылтайына орай жазған шығармасы: ("Бауырлар") • "Бауырлар" атты өлеңнің авторы: (Т. Молдағалиев) • Тұманбай Молдағалиевтің: "Кел, бауырым, несіне жүрсің жырақ, Сыртың да ұнап тұр маған, ішің де ұнап. Сендердің де бір салған әндеріне, Бар таулары қазақтың түрейн құлақ, " - деген өлең жолдарында айтылған негізгі ой. (Жырақта жүрген қандас бауырлардың атамекенге оралуын аңсау) • Т. Молдағалиевтің туындысы: ("Өмір, қымбаттым менің") Т. Молдағалиевтің өлеңі: ("Құстар қайтып барады") "Өмір, қымбаттым менің", "Құстар қайтып барады" жырларының авторы: (Т.Молдағалнев) • Т. Молдағалиевтің ән мәтініне айналған өлеңі: ("Жаздың түні барқыт еді эдемі") • Т. Молдағалиевтің "Мен қазақтың баласымын" өлеңінен алынған: Қазақ деген қазақтың баласымын, баласына беретін бар асылын Мінін көрсе қиналып інісінің, Пин алып өсетін анасының, - деген өлең жолдарында айтылатын негізгі ой: (Халқымыздың ұлттық тәлім-тәрбиесінің жарқын көріністері) Шимай-шимай әжімнен қорқам, Ветіме менің көшеді-ау деп. Күлімдеген қөзімнен қорқам, Оның да оты өшеді-ау деп, Заманым менің көшеді-ау деп, Т. Молдағалиевтің толғануының өзектілігі: (Өмірді ерекше бағалауы) "Адам рухын көтерер, оның ойын марқайтып, жырына азық беретін - өмір десек, тұманбай жырлары сол өмірдің алуан түрлі сырын, ондағы өзгерістерді шынайы бейнелейді…" деген Т.Молдағалиев туралы пікірдің авторы: (Серік Қирабаев) Т.Молдағалневка: "Тұмаш сы поэманы Рабит агага апарып оқыдым, Разы болып, мына алтын қаламды сыйлады, " - деп айтқан адам: (М. Мақатаев) Олжас Сүлейменов (1936 ж.) • Олжас Сүлейменовтің туған жылы мен туған жері- (1936 жылы Алматы қаласында) • "Невада-Семей" халықаралық қозғалысына жетекшілік еткен ақын: (Олжас Сүлейменов) • Жалынды поэзиясына әлем жұртшылығы құлақ түрген ақын: (О. Сүлейменов) • Олжас Сүлейменов қай жерде білім алған? (Мәскеуде, М. Горький атындағы Әдебиет институтында) • "Адамға табын, Жер, енді" поэмасының авторы: (Олжас Сүлейменов) • "Аз и Я" атты зерттеу еңбегінің авторы: (О… Сүлейменов) • "Асқардан асу", "Арғымақтар" жинақтарының авторы: (О. Сүлейменов) • "Арғымақ", "Қыз қуу" өлендерінің авторы: (О. Сүлейменов) • О. Сүлейменовтің психологиялық параллелизм үлгісінде жазылған өлеңі: ("Арғымақ") • О. Сүлейменовтің оқулыққа енген, ұлттық мінезге тәнті өлеңі: ("Арғымақ") • Мына өлең жолдары алынған О. Сүлейменовтің өлеңі: Дала қандай! Даладағы ат қандай! Нөсер шөпке белшесінен батқандай. ("Арғымақ"") • О. Сүлейменовтің "Арғымақ" өлеңінің тақырыбы: (Ұлттық мінездің асқақтығы) • Олжас Сүлейменовтің ұлттық дүниетаным мен салт-дәстүрді сипаттайтын шығармасы: ("Қыз қуу") • Ұлттық ойынға байланысты Олжас Сүлейменовтің өлеңі: ("Қыз қуу") • О. Сүлейменов "Қыз қуу" өлеңінде шебер қолданған айшықтаудың түрі: (Қайталау) "Көндім-ау бұл азапқа, Көндім-ау бұл мазаққа. Мұндай мазақ-азаптан Жеңіл шығар тозақ та!"- деген өлең шумағы алынған О. Сүлейменовтің өлеңі: ("Қыз қуу") • Олжас Сүлейменовтің шетелдік қазақтар туралы жазған өлеңі: ("Ришад- қыр қазағының баласы") Мен сыйлаған тақияны Төсіне Басып тұрып, Қарады-ау бір тесіле. Унейя-түнсіз кетті әкесі бұрылып, Туган жери ту стиме скен есіне, Тапты деп отр туысқанын баласы, Мәз болып жүр анасы, - деген үзінді алынған О. Сүлейменовтің өлеңі: ("Ришад - қыр қазағының баласы") "Қыш кітап" атты поэманың авторы: (О. Сүлейменов) Магазин О.Сүлейменовтің қай шығармасына қатысты пікір айтқан? («Қыш кітап») Олжас Сүлейменов туралы: "Қыш кітап" - Отанға сүйіспеншілік, туған халыққа адалдық, азаматтық борыш туралы шығарма … Поэмада көне скиф дәviрiнiң шынайы көрiнiстерi бар … Ең баєтысы - ақын өткен күннің сауалын бүгінгі күн талабымен үндестірген», - деген пікірдің авторы: (М. Мағауин) Олжас «Қыш кітап» поэмасында өткен күннің саусыын бүгінгі күн талабымен ундестірген», - деген пікірдің иесі: (М. Мағауин) "Кәғілдір маршрут", "Бабалар жері" кинофильмдері қай ақынның шығармасы бойынша түсірілген? (О. Сүлейменовтың) *** О. Сүлейменовтің өлеңдері: (*«Арғымақ»; *«Махамбеткен; *"Қыз куу») *** О. Сүлейменовтің тарихи тұлғаға арнаған өлеңі: (**Махамбетке») • Олжас Сүлейменовтің "Махамбетке" атты өлеңіндегі ақын мақсаты: (Өрлікті, ерлікті, намысты мадақтаған биік мақсат) О, даланың жолбарысы, Көкжаты, Өзіңнен бе, Сөзіңнен бе, Əlimeyip, Сенен кепті дейді ханның ажалы, - деп Махамбетке жыр арнаған ақын: (0. Сүлейменов) • 0. Сүлейменовтің "Арғымақ", "Махамбетке" атты өлеңдерін қазақ тіліне аударған ақын: (Қадыр Мырза Әли) • Қадыр Мырза Әли Олжас Сүлейменовтің қай батыра арнаған өлеңін қазақшаға аударған? (Махамбетке) Төлеген. Айбергенов (1937-1967) Туған жері: Қарақалпақ елінің Қоңырат деген жерінде. Алғашқы бір топ өлеңдері «Жас дәурен» (1961) жинағына енді. Жыр кітаптары: «Арман сапары", "Өмірге саяхат" (1963), «Құмдағы карталар", «Мен саған ғашық едім», "Аманір тойым бар», «Бақшаға саяхат» т. б. * Қарақалпақ жерінде туған қазақ ақыны: (Төлеген Айбергенов) Т. Айбергеновтің өмір сүрген жасы: (30 жас) • Ташкенттің Низами атындағы мемлекеттік педагогика институтын бітірген ақын: (Төлеген Айбергенов) • "Арман сапары", "Құмдағы мұнаралар" жинақтарының авторы: (Т. Айбергенов) *** Т. Айбергеновтің алғашқы өлеңдер жинағы: (*"Арман сапары») (Алғаш рет "Жас даурен" атты жинақта бір топ өлеңдері жарияланған) • Т. Айбергеновтің өлеңдер жинағы: ("Мен саған ғашық едім"") • Т.Айбергеновтің"Ана" өлеңіндегі «Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту күшінен" деген өлең жолындағы ақын ойы: (Ана құдіретінің тендесі жоқ өлшемі) • Төлеген Айбергеновтің "Ана" өлеңінде жасаған ақындық ой қорытындысы: ("Даналықтың қажеті жоқ сыйлау үшін ананы"") *** Төлеген Айбергеновтің "Даналық қажеті жоқ сыйлау үшін ананы" деп аяқталатын шығармасы: (-«Ана») Арманыңды ақтармын ба жүрегімде тербесем, Айға сіңлі, қарындассың қасиетті Жерге сен. Мен өзіңді теңдесі жоқ құдірет деп түсінем, Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту құтиінен. - үзіндісі алынған Төлеген Айбергеновтің өлеңі: ("Ана") • Сұлу әлем, әлем сұлу сен жаратқан адаммен, Көк жолының қарсылығын қағып тастап барам мен. Т. Айбергеновтің қай шығармасынан? ("Ана") Т. Айбергеновтің "Ана" өлеңі неше бөлімнен тұрады? (Екі) • Төлеген Айбергеновтің өлеңі: ("Бір тойым бар"") • Т. Айбергеновтің болашақ өмірінің мақсаты мен арманын көрсететін өлеңі: ("Бір тойым бар") • "Бір тойым болатыны сөзсіз менің" деп армандап өткен талантты қазақ ақыны: (Т. Айбергенов) • Бір тойы болатынын сөзсіз дәлелдеп, күнін белгілей алмай кеткен дарын иесі: (Т. Айбергенов) .Кім білсін, талай күнгі арманым ед, Мәңгілік тарқамауы да мүмкін оның. Бұл өлең жолдары алынған Т. Айбергеновтің шығармасы: («Бір тойым бар») "Қыз қуатын жігітке ат беремін, Жанам деген жігітке от беремін, Мен әйтеуір бар жиған-терген тиімді, Бір тамаша той қылып өткеремін." Үзінді қай ақынның өлеңінен? (Т. Айбергенов) • Өлең құрылысына жаңалық әкелген, 18, 19 буынды өлеңдер жазған, «Аруана - бауыр дүние», «Ана» өлеңдерінің авторы: (Т. Айбергенов) • Аруананың туған жерге махаббатын сөз еткен ақын: (Т. Айбергенов) • Т. Айбергеновтің "Аруана - бауыр дүние" өлеңінің мақсатын ашуда қолданылған аңыз: (Ару ана туралы белгілі аңыз) «Тауға да керек астана, Тасқа да керек астана» - жолдарының авторы: (Т.Айбергенов «Аруана - бауыр дүние») • Төлеген Айбергеновтің өлеңі: ("Аруана - бауыр дүние") Т. Айбергеновтің "Аруана - бауыр дүние" өлеңінде: "Сен мұны менен бетер үк- Түктрімдегі дір ете қалғыш осынау қуйттай экурекпен Келем мен бүгін қасиетті байтақ Қазақстанымды көтеріп!" - деген өлең жолдарындағы ақынның айтар ойы: (Туған жерге деген махаббатын көрсететін ақындық қуаттың өлшемі) Төлеген Айбергеновтің қазақ өлеңінің құрылысына енгізген жаңалығы: (18-19 буынды өлеңдер) Төлеген Айбергеновтің "Оралам үйге кейде мен" өлеңіндегі ақын көңіл күйі: (Күнделікті тіршілік күйбеңін өмірлік мақсат-мұраттармен астастыру) • Төлеген Айбергеновке жыр арнаған ақиық ақын есімі: (М. Мақатаев) • Төлеген Айбергенов туралы: "Гүңгыш көрдім шын ақынның өлгенін, Қызарып батты ертеңгі шығатын күн. Торғай-өлең шырылдап бара жатты, Аузында ажал дейтін сұрапылдың." - деген үзінді алынған өлеңнің аты мен авторы: (М. Мақатаев "Төлегенге") Фариза Оңгарсынова (1939-2014) Туған жері: Атырау облысы Манаш ауылы • 1939 жылы Атырау өңіріндегі Манаш ауылында туған ақын: (Ф. Оңғарсынова) Ф. Оңғарсынованың тұңғыш жыр кітабы: ("Бұлбұл", 1967) Берілген үзіндінің авторын көрсетіңіз. Түрін-ай текеметтің! Асыл қандай! Үңілдім үнсіз ғана басымды алмай. "Келе гой, қошақаным, өзіме!" деп, Әжем кеп сипағандай шашымнан жай. (Ф. Оңғарсынова) • Елестеп көз алдымда сән шақтарым, Келгендей құлағыма аңсатқан үн. Түрінен текеметтің көріп тұрмын, Әжемнің тарамысты саусақтарын. Үзінді алынған: (Ф. Оңғарсынова "Оюлар") Болардай басқұр, өрнек маған медет, Белгісі балғын шақтың қарар жебеп, Сүйеніп тұскиізге тұрып қаппын, Көз жазып оюлардан қалам ба деп, Мөлдір шық жасырынды жанарға кеп… Фариза өлеңінің соңғы екі жолындағы айтар ойы: (Ұлттық қолөнердің айырылып қалу қаупін ойлап толғануы) • Аңсаумен күнім өтті қанша менің, Желбанда, баскурда ма андаг елім, Таба алмай бала келіп шарниан едім. Үзінді авторы: (Ф.Оңғарсынова) Фариза Оңғарсынованың халқымыздың мәдени ұлттық құндылықтарын қастерлеуге арналған өлеңі: ("Оюлар") • ФОнгарсынованың "Оюлар" олеңіндегі өзекті ой: (Қазақтың сан ғасырлық тарихы бар ұлттық қолонеріне деген сүйіспеншілік) в Ф. Оңғарсынованың "Оюлар" өлеңіндегі өзекті ой: (Халқымыздың жүріп откен жолындағы тарихи оқиғаларды зерделеу) Ф. Оңғарсыноваға қатысты ақпараттар реті: 1. «Бұлбұл» атты тұңғыш жыр кітабы жарық көрді. 2. 1939 жылы Атырау өңіріндегі Манаш ауылында дүниеге келді. 3. 1969-1990 жылдары отты жырлары қазақ поэзиясын жаңа өріске бастады. (2. 3. 1) Фариза Оңғарсынованың "Отан деген не? - дейсің, ұлым, маған, Ол - сенің ауырлық анаң, Жөргегіңнен жаныңа сіңіп қалған, Әмің мен жырың, балам?" - деген шумақ алынған өзеңі: ("Жас ананың әндері") Ф. Оңғарсынованың: Дара күндерімнің, Нала түндерімнің Серігі болғаның үшін, Сенімі болғаның үшін Мен сені аялаймын… Тағдырым болып, О баста көріскенің үшін, Өлең, мен сені аялап өтем, - деген өлең жолдарындағы ақын ойының өзегі: (Өлең құдіретін бағалау, мәңгі бас иіп өту) Мұхтар Шаханов (1942 ж.) • Туған жері: (Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар ауданы, Шілік ауылы) • Мұхтар Шахановтың танылған талант-қабілеті: (Ақын, драматург, сазгер, қоғам қайраткері) • "Желтоқсан жаңғырығы", "Түсінісу теоремасы"өлендерінің авторы: (Мұхтар Шаханов) • М. Шахановтың "Арман" өлеңінде бала Әбу өзінің мақсатын дана қарияға қалай түсіндірген: (Ғылым мен өнердің шамын жағу) • М. Шахановтың "Арман" өлеңінің оқиғасы өтетін жер: (Отырар) • М. Шахановтың Әбу Насыр әл-Фараби өмірінен алынған өлеңі: ("Арман") М. Шахановтың тарихи шындыққа негізделіп жазылған шығармасы: ("Отырар") м. Шахановтың отансүйгіштік, ерлік, батырлық қасиеттерге тәрбиелейтін шығармасы: ("Отырар") Шыңғыс хан, Шағатай Мұхтар Шахановтың қай шығармасының кейіпкерлері? ("Отырар"") 1219 жылдың қыркүйек айындағы Шыңғыс хан жасағының шабуылы М. Шахановтың қай шығармасында суреттелетіні: ("Отырар") Мұхтар Шахановтың "Отырар" балладасындағы: "Мысқыл күлкің салды маған қаншама ой! Шіркін, сендей бес қолбасшым болса ғой, Қалып қолым ұқсап дүлей тасқынға, Болып дархан күйге мені, Бүкіл алем билер еді Аяғымның астында, " - деген өлең жолдарындағы Шыңғысхан сөзін арнаған: (Қайыр ханға) Шаханов "Отырар" дастанында мадақтап жырлайды: (Қайырханды) • "Егер буклей баяндасам шындықты, Рухы - өр, Тәні - бекем, Бұл бір қайсар халық екен, Тірліктен де артық қойған бірлікті, " - деген шумақ арқылы қазақ халқының өмірлік мұраты мен мақсатын айқындап беретін ой айтылатын шығарма мен оның авторы: (М. Шаханов "Отырар") • М. Шахановтың "Достық - ұғым, достық - мәселе, достық - қажеттілік, достық - өмірлік принцип…" тақырыбында жазған шығармасы: ("Танакөз" поэмасы) М. Шахановтың «Нарынқұм зауалы» атты тарихи шығармасы кімге арналған? (Махамбетке) • М. Шахановқа қатысты ақпараттардың реті: I. Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар өңірінде 1942 жылы дүниеге келген. 2. Қазақстан Жазушылар Одағы басқармасының хатшысы болды. 3. «Өркениеттің адасуы», «Жаңа қазақтар» жинақтары жарияланды. (1. 2. 3) • Махамбет жайлы арнау өлең жазған қаламгер: (М. Шаханов) • "Шыңғыс ханның пенделік құпиясы" драмалық шығармасының авторы: (М. Шаханов) • Үзінді М. Шахановтың қай өлеңінен алынғанын анықтаңыз. … Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала! Әр адамда өз анасынан басқа да Жебеп жүрер, демеп жүрер арқада, Болу керек құдіретті төрт ана… ("Құдіретті төрт ана") Туған жері - түп қазығы, айбыны, Туған тілі - сатылмайтын байлығы, Туған дәстүр, салт-санасы - тірегі, Қадамына шуақ шашар үнемі Және туған тарихы, еске алуға қаншама Ауыр әрі қасіретті болса да, - деген үзінді алынған М.Шаҳановтың өлені: ("Төрт ана") • Өсер елдің қай сәтте де бірлік болмақ қалауы. Лаула, лахла, желтоқсанның мұзға жанған алауы! Өздеріңдей өр намысты жас өркені бар елдің Ешқашан да енкеюге тиісті емес жалауы! - деген шумақпен аяқталатын М. Шахановтың өлеңі: ("Желтоқсан алауы") М. Шахановтың: Темір қолдар қуатты еді алқымыңды қаусырған, Намысынды жықпай өттің нәубет, дүлей маусымнан Жалғыз қалған шақтарымда жігер алдым бойыма, Түрме торын жарып шыққан сенің қайсар даусыңнан, - деген өлең жолдары арналған тарихи оқиға: (1986 жылғы желтоқсан көтерілісі) Қазіргі заман әдебиеті, XX ғ. П жартысы, Проза Бауыржан Момышулы (1910-1982) Туган жері: Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Көлбастау ауылы Шығармалары: «Бір түннің оқиғасы», «Москва үшін шайқас», «Генерал Панфилов», «Куба әсерлері», «Ғиқан үя», «Қанмен жазылған кітап», т. б. 1975 жылы Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын иеленді. • "Москва үшін шайқас" шығармасының авторы: (Бауыржан Момышұлы, 1910-1982 ж.) • Ұлы Отан соғысының аты аңызға айналған қаһарманы, "Ұшқан ұя" шығармасының авторы: (Б. Момышұлы) • «Қанмен жазылған кітап» жинағының авторы: (Б. Момышұлы) «Жауынгер тұлғасы» шығармасының авторы: (Б. Момышұлы) • Б. Момышұлының шығармасы: ("Жонарқа") • "Жонарқа" шығармасын жазған әскери жазушы: (Б.Момышұлы) • Зәресі зәр түбіне кетіп, үрейленген кейіпкердің ала-шапын көңіл-күйін шыншыл суреттеген Б. Момышұлының шығармасы: ("Жонарқа") • Жауынгер-жазушы Б. Момышұлы сомдаған тартымды тұлғаның шоқтығы: (Генерал Панфилов) • "Үстеріне шинель киген солдаттар арқылы барлық халықтардың жанын ұқтым, " - деп жазған жауынгер жазушы: (Б. Момышұлы) • "Қырағының өзі де батыр, көзі де батыр, " - деген нақыл сөзді айтушы: (Б. Момышұлы) • "Сен жаудан қашсаң, өмір сенен қашады, " - деген нақыл сөздің иесі: (Бауыржан Момышұлы) "Мен өзге үлттарды құрметтеуші, өз ұлтын сүюші адаммын, " - деген пікірдің несі: (Б. Момышұлы) "Өз елінің бағасын білген адам ғана басқа елді қадірлей алады, " - деген пікірдің авторы: (Б. Момышулы) • "Өз халқын құрметтеп, сүймеген адам - опасыз, оңбаған адам, " - деген пікірдің авторы: (Б. Момышұлы) "Командир деген әскери педагог қой. Осы әр ұлт адамдарымен қызметтес болғанымды өзіме ерекше мектеп деп бағалаймын" пікірінің авторы: (Б. Момышұлы) *** Б. Момышұлының шығармалары: (*«Куба әсерлері»; *«Жауынгердің тұлғасы»: *«Офицер күнделігі») *** Қазақстанда құрылып, Мәскеуді қорғауда ерлік танытқан панфилов дивизиясының майдандағы жолы баяндалып, Отан соғысы дәуірінің шындығына арналған шығарма(лар): (*Б. Момышұлы «Артымызда Москва»; *Т. Ахтанов «Қаһарлы күндер») Хамза Есенжанов (1908-1974) Туған жері: Батыс Қазақстан облысының бұрынғы Чапаев ауданы Тұңғыш шығармалары: «Өлеңтінің жағасында», "Қызыл құмақ», «Күшке - күш» әңгімелері. Романдары: "Ақ Жайық» трилогиясы (1957, 1959, 1965 ж.), «Көп жыл өткен соң» (1963), «Ағайынды Жүнісовтер» (1970). Аудармалары: И. Тургенев "Рудин", М. Шолохов "Тынық Дон" (бірінші, төртінші кітап), К.Гольдони "Екі мырзаға бір қызметші" пьесасы. *** Хамза Есенжановтың 30-жылдары жазылған алғашқы әңгімелері: (*"Күшке күш"; "«Өлеңтінің жағасында»; *«Қызыл құмақ») *** Хамза Есенжановтың трилогиясы: (*«Ақ Жайық») *** Хамза Есенжановтың "Ақ Жайық" трилогиясындағы ағайындылар: (*Жаһанша; *Халел) • «Ақ Жайық» трилогиясы үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілген берілген жазушы: (Х. Есенжанов, 1967 ж.) • Төрт кітаптан тұратын "Ақ Жайық" романының авторы: (Х. Есенжанов) • Хамза Есенжановтың Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілген трилогиясы: ("Ақ Жайық") • Хамза Есенжановтың көптомдық романының алғашкы кітаптары басылған жылдар: ("Ақ Жайық" 1957-1962 жылдар) • "Ақ Жайық" романының кейіпкерлері: (Әбдірахман, Хакім) • Хамза Есенжановтың «Ақ Жайықтың» үш кітабына да ортақ кейіпкер: (Хакім Жүнісов) • Қазақ жазушысының Үлы Отан соғысынан кейін жазылған шығармасы: ("Ақ Жайық") *** Хамза Есенжановтың "Иганынды Жүнісовтер" романының шыққан жылы: (*1971 жыл) • К.Гольдонидің "Екі мырзаға бір қызметші" пьесасын аударған жазушы: (Хамза Есенжанов) • Х. Есенжановтың аудармасы: ("Тынық Дон" М. Шолохов) *** Хамза Есенжановтың И. Тургеневтен аудармасы: ("Рудин") Ильяс Есенберлин (1915-1983) Туган меері: Ақмола облысы, Атбасар қаласы Тұңғыш шығармалары: «Сұлтан», элиша" дастандары (1945), "Адамгершілік туралы жыр» өлеңдер жинағы (1949) Дастандары: "Большевик туралы поэма", "Біржан сал трагедиясы", Повестері: «Өзен жағасында», «Толқиды Есіл», «Адам туралы ән». Рамандары: "Айқас", «Қатерлі өткел», «Ғашықтар», "Ананың есть, "Көлеңкеңмен қорғай жүрм, «Көшпенділер» трилогиясы, «Алтын Орда » трилогиясы, т. б. Ең көп роман жазған жазушылардың бірі. 40-тан астам өлеңдеріне ән шығарылған. 1968 жылы Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын иеленді. • Тарихи романдары арқылы әлемге танылған қазақ жазушысы: (1. Есенберлин, 1915-1983 ж.) *** LEceнберлиннің кино болып шығарылған туындасы: (*"Көшпенділер") 1. Есенберлиннің «Қаһар» романындағы басты кейіпкер(лер): ("Кенесары) *** I. Есенберлиннің трилогиясында қазақ елінің қай ғасырлардағы тәуелсіздік үшін күресі суреттеледі? (*XV-XIX ғасырлар) • *** I. Есенберлиннің прозалық шығармалары: ("«Көшпенділер»; ««Айқас»; *«Аманат») ел басына туған күннің тым қатерлі, қазақ жеріне қызыққан көршілерінің қауіпті екенін ойлағандар да табылды» деген пікірдің авторы, үш кітаптан тұратын трилогия жазған жазушы: (І. Есенберлин) • Әлділер әулеті мен Қияқ, Тұяқ батырлар тұқымдарынын арасындағы араздық баяндалатын І. Есенберлиннің шығармасы: ("Көшіенділер") • L. Есенберлиннің тарихи тақырыпқа жазылған трилогиясы: ("Көшпенділер") • "Көшпенділер" трилогиясының бас қаһарманы: (Халын) • «Көшпенділер» атты тариҳи трилогияның бірінші бөлімі: ("Алмас қылыш") (Екінші бөлімі: "Жанталас". Үшінші бөлімі: "Қаһар") «Алмас қылып»)-XV ғ. оқиғалары. Басты идеясы - қазақ руларының бірлесу, бір хандықта ынтымақ құру мәселелері. Басты қаһарман - Әбілқайыр хан, сонымен қатар Керей мен Жәнібек, Мұхаммед Шайбани, Бұрындық, Асан қайғы, Қобыланды, Қазтуған, Саян, Орақ, т. б. « «Жанталас»- XVIII ғ. Алғашқы жартысындағы Әбілқайыр ханның орыс патшалығымен жақындасу себептері. Кейіпкерлері: Әбілқайыр, Барақ сұлтан, Нұралы, Абылай хан, Бұқар жырау, т. б. "Қаһар" - ХІХ г. 30-40-жылдарындағы Кенесары Қасымов бастаған Ресей отаршылдығына қарсы козгальнетың жай-күйі. Кейіпкерлері: Кенесары, Саржан, Есенгелді, құшбегі Бегдербек, батырлар. Ағыбай, Иман, Толебай, Басықара, Жанайдар, Бұқарбай, аға сұлтан Қоңырқұлжа Кулаймендин, б. "Алмас қылыш", "Жанталас", "Қаһар" кітаптарының авторы: (1. Есенберлин) І. Есенберлиннің Әбілқайырдың, Жәнібектің, Қазтуғанның бейнелерін жасаған шығармасы: ("Алмас қылыш") 1.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясының қай бөлімінде XVШ ғасырда жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресімен бірге Хақназар, Тәуекел, Есім хандар кезіндегі оқиғаларды Бұқар жырау әңгімесі арқылы баяндайлы? («Жанталас») • 1. Есенберлиннің алғашқы тарихи романы: ("Қаһар") • І. Есенберлиннің қай кітабында XIX ғ. 30-40-жылдарындағы Ресей отаршылдығына қарсы Кенесары Қасымұлы қозғалысы суреттеледі? ("Қаһар") ". Кенесарының абыройы да, қадірі де артты. Бірақ, жан аямас қаталдығы көп елді өзінен үркітті." Үзіндінің авторы: (L. Есенберлин) • "Бұл Абылай ханның немересі Қасым төренің ортаншы ұлы Кенесары еді, … қисса етіп айтып берген". Үзінді І. Есенберлиннің қай шығармасынан? ("Қаһар") • І. Есенберлиннің қазақ халқының азаттық жолындағы күрес шежіресіне қосылған, оның Кенесары қозғалысы сияқты аса ірі кезеңінің ішкі сырларын көркем түсінуге көмектесетін елеулі тарихи шығармасы: («Қаһар») Бұл Абылай ханның немересі. Қасым төренің ортаншы ұлы Кенесары еді… Ел аралаған әрі сыншы, әрі жыршы Нысанбай ақын ақ киізге малдасын құрып отырып ап, Қасым төренің алдында Шыңғыс шежіресінің біраз жерін қисса етіп айтып берген». Үзінді І. Есенберлиннің қай шығармасынан? («Қаһар») • І.Есенберлин трилогиясының қай кітабында XIXырдың 30-40- жылдарындағы Кенесары Қасымұлы бастаған Ресей отаршылдығына қарсы қозғалыстың жай-күйі әңгімеленеді? («Қаһар») • Ілияс Есенберлиннің "Үш ақын, үти әлемді" таныстыру алтын романы: ("Қатерлі өткел") 1. Есенберлиннің тың игерушілер жайлы романы: ("Көлеңкеңмен қорғай жүр") • І. Есенберлиннің алғашқы он бес жыл ішінде жазған шығармасы: ("Адамгершілік туралы поэма" ) • І. Есенберлиннің повесі: ("Адам туралы жыр") "Айқас", "Алтын құс" романдарының авторы: (І.Есенберлин) *** І.Есенберлиннің романдары: (*«Айқас»; *«Ғашықтар»; *«Алтын құс») *** I. Есенберлиннің роман(дар)ы: (*«Аманат») *** Есенберлиннің Абай атындағы мемлекеттік сыйлық, алған туындысы: (*"Айқас" (1975 ж.) • "Біржан сал трагедиясын" жазған жазушы: (I. Есенберлин) Мұқан Иманжанов (1916 - 1958) Туған әсері: Қарағанды облысы, Жезлі ауданы. Әңгімелері, очерктері "Жастық" (1948), "Тындағылар" (1956), "Таныс қыз" (1957) җинақтарында жарық көрді. "Сонген шала" (сатиралык комедия, 1957), "Менін махаббатым" (пьесалар, 1960), "Кок белес" (аяқталмаган роман, 1960) кітаптары басылды. "Алғашқы айлар" повесі 1950 жылы жарық көрді, Жамбыл атындағы республикалық бірінші жүлдеге ие болды. Повестің бас кейіпкері Жақыпбек Әділбеков. Тәкен Әлімқұлов (1918-1987) Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы Көптеген өлеңдер мен поэмалардың, әңгімелер ("Қараой" т.б.) мен повестердің («Сейтек сарыны», «Кертолгау» т.б.) авторы. Романдары: «Ақ боз ат", "Тұлпарлар тағдыры», "Елмен жер", «Замана екпіні" т. б. Жұмбақ жан» (Абай туралы) зерттеу еңбегі. *** Тәкен Әлімқұловтың шығармалары: (***Қараой";* "Саржайлау"; *"Қаралы қобыз") "Қараой" шығармасының авторы: (Т.Әлімқұлұлы) • Т.Әлімқұлұлының "Қараой" шығармасында Махамбет өміріне қатысты қай кезеңді суреттейтіні: (Махамбет өмірінің соңғы кезеңін) Махамбет өмірінің ең қайғылы тұсын суреттеген шығарма: («Қараой») • Т.Әлімқұлұлының Махамбет туралы шығармасындағы "Қараой" ненің аты? (Жердің) • Тәкен Әлімқұлұлы "Қараойға ертеде ат шалдыртапты-мыс," - деп, Махамбеттен басқа қай батырдың атын атайды? (Ер Тарғынның) • Т.Әлімқұлұлы "Қараой" туындысында "Ақырап" деп атаған ай: (Қазан) • Әуес, Нұрсұлтан, Ықылас, Жаңаберген атты кейіпкерлер бар Т.Әлімқұлұлының туындысы: ("Қараой") • Тәкен Әлімқұловтың шығармашылығында ерекше орын алатын тақырып: (Өнер тақырыбы) • Тәкен Әлімқұловтың өнер тақырыбындағы шығармалары мен кейіпкерлері: ("Телқоңыр" - күйші Сейтек, "Сейтек сарыны" - Сейтек, "Саржайлау" - Тәттімбет, "Қаралы қобыз" - Ықыл--- *** Тәкен Әлімқұловтың күй тақырыбындағы шығармаларында кездесетін кейіпкер(лер): (*Сейтек; *Ықылас; *Сүгір; *Тәттімбет) • Тәкен Әлімқұловтың аудармалары: (М. Горький "Зеріктірген дүние", "П. Павленко "Бақыт". Г. Николаева "Орақ үстінде" романдары, Сент- Экзюпери "Кішкентай шаһзада"ертегісі, А. С. Пушкиннің, М.Ю.Лермонтовтың, В. В. Маяковскийдің, Низамидің өлеңдері) Тахауи Ахтанов (1923-1994) Туган жері: Ақтөбе облысының Қарабұтақ селосы Тұңғыш жарық көрген шығармасы: "Күй аңызы» әңгімесі. Романдары: «Қаһарлы күндер», «Боран», «Шырағың сөнбесін». Драмалары: "Сәуле", "Боран". «Күтпеген кездесу", "Махаббат мұны", "Әке мен балан, "Лит", "Күшік күйеу", "Жоғалған досм, т. б. *** Т. Ахтановтың алғаш жарық көрген шығармасы: (*«Күй аңызы») • "Қаһарлы күндер", "Боран", "Шырағың сөнбесін" романдарының авторы: (Тахауи Ахтанов, 1923-1994 ж.) • Т.Ахтановқа қай еңбегі үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық берілген? ("Дала сыры" повесі, кейінгі аты "Боран" романы, 1966 ж.) *** Т. Ахтановтың Абай атындағы мемлекеттік сыйлық алған еңбегі: (*«Боран») *** Т. Ахтановтың "Боран" романының кейіпкерлері: (*Қоспан; *Қасболат; "Жаңыл, Қаламұш) *** Т. Ахтановтың "Боран" романындағы басты кейіпкер: (*Қоспан) *** Т. Ахтановтың "Боран" романындағы Қоспанның кызметі: (*Қойшы) *** Т.Ахтановтың«Боран» романының алғашқы атауы: (*«Дала сыры») *** Ұлы Отан соғысы тақырыбындағы Т. Ахтановтың роман(дар)ы: (*«Қаһарлы күндер»; *«Шырағың сөнбесін») *** Т. Ахтановтың "Қаһарлы күндер" романының кейіпкерлері: (*Ержан; *Көжек; *Кәрібай) • Екінші дүниежүзілік соғыстың көркем шежіресі болып табылатын туынды: ("Қаһарлы күндер" Т. Ахтанов) • 1941 жылғы қанды қырғын шайқасқа арналған еңбек, ("Қаһарлы күндер" Т. Ахтанов) • Т. Ахтановтың "Қаһарлы күндер" шығармасында солдаттар мен офицерлердің ауыр сынды абыроймен атқарған шайқас орны: (Москва түбіндегі шайқас) • 1941 жылы Москваны қорғауда көзге түскен генерал Панфилов басқарған атқыштар дивизиясының әскери өмірі негіз болған Т. Ахтановтың романы: ("Қаһарлы күндер") • Негізгі кейіпкері кеңес армиясының офицері Қасымбек пен Нәзира туралы баяндалатын Т. Ахтановтың туындысы: ("Шырағың сөнбесін") *** Т.Ахтановтың Үлы Отан соғысына арнаған соңғы туындысы: (*"Шырағың сөнбесін") • *** Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін"туындысына тән жауаптар: (*Соңғы туындысы; *Роман; *Үлы Отан соғысы туралы) "Мына қараңғы түнде, қараңғы көлеңке бөлмеде тағы да бір әлсіз шырақ тұтанып онсылты канал келеді. " - деген Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" романынан алынған үзіндідегі сөз арналып тұр: (Бойға біткен балаға) Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романында Қамқа "Шырағың сөнбесін"деген сөзді кімге арнап айтқан? (Нәзираға) "Шырағың сөнбесін" романындағы қазақ әйелі: (H)зира) *** Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" романының кейіпкері: (*Нәзира) "Шырағың сөнбесін" романындағы Надяның қазақша аты: (Нәзира) • Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романындағы Нәзираның тұрмысқа шыққан жігітінің есімі: (Қасымбек) Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романында Нәзираның әжесінің есімі мен оның бойындағы қасиеттері: (Көріпкелі бар Қамқа) "Сенің түрін бөлек, бірден көзге түсесің, - деп Света мені ылғи тасаға жасырып, деревняга өзі кететін, содан үркек болып жаман үйреніп қалыптың…" Үзінді Т. Ахтановтың қай шығармасынан? («Шырағың сөнбесін») • М. Шолоховтың "Адам тағдыры", Ш. Айтматовтың "Қош бол, Гүлсары" атты шығармаларымен үндес Т. Ахтановтың романы: ("Боран"1) • Т. Ахтановтың қарапайым еңбек иесі Қоспан тағдыры бейнеленген шығармасы: ("Боран") • Т. Ахтановтың драмалық шығармасы: ("Махаббат мұны") • Т. Ахтановтың аудармасы: ("Азапты сапарда", А. Н. Толстой) • С.Бабаевскийдің "Жер үстіндегі нұр", "Алтын жұлдызды жігіт" романдарын аударған жазушы: (Т. Ахтанов) • Т. Ахтановтың "Күй аңызы" әнгімесіндегі "Екі күйші өзерлеріңді бірдей салыңдар" деген сөздің иесі: (Жаңыл) • Т.Ахтановқа қатысты ақпараттардың ретін көрсетіңіз: 1. А. Н. Толстойдың «Азапты сапарда» трилогиясын аударды. 2. Ақтөбе облысында дүниеге келген. 3. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтына түседі. (2. 3. 1) Бердібек Соқпақбаев (1924-1991) Туған жері: Алматы облысы Нарынқол ауданы , Қостөбе ауылы. Тұңғыш кітабы: «Бұлақ» өлеңдер жинағы: (1950). Повестері: «Он алты жасар чемпион» («Жекпе-жек»), «Бақыт жолы», «Алыстағы ауылда», «Менің атым Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Дала жұлдызы», «Аяжан», «Қайдасың, Гауһар?» және әңгәмелері. Романдары: «Өлгендер қайтып келмейді». • Қазақ әдебиетіндегі балалықтан арыла қоймаған, азаматтыққа жете қоймаған арманды жастар әлемін суреттеген шығарма: ("Менің атым Қожа") Бірсөзбен ситčам: озін жазатын жазушымын. Мінез-құлық жағынан Қожа өзге снес, взіме ұқсайды". Пікір авторы: (Б. Соқпақбаев) Автордың айтуынша, өзге емес, өзіне ұқсайтын, өз есіміне көңілі толмайтын кейіпкері бар шығарма: (" Менің атым Қожа") Б. Соқпақбаевтың "Өзім туралы повесть" шығармасының кейін өзгертілген атауы: ("Менің атым Қожа") Б Соқпақбаевтың "Азаттық аяқ астында», «Бір сәтті кез» тараулары қай шығармасында берілген? («Менің атым Қожа») Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" повесіндегі Қожаның шын аты: (Қожаберген) Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" повесіндегі: "Мен үшін сенің адам болғаныңнан артық ешқандай да бақыт жоқ, " - деген жолдарды айтқан адам: (Анасы) Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" повесіндегі Қожаның анасы: (Миллат) Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" повесіндегі Қожаның сынып жетекшісі: (Майқанова) Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" повесіндегі "Түбінде адам болатын бала, "- деген жолдарды айтқан кейіпкер: (Майқанова) Б. Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" шығармасындағы орыс тілі пәнінің мұғалімі: (Анфиса Михайловна) *** Б, Соқпақбаевтың «Менің атым - Қожа» шығарманының кейіпкерлері: (*Сұлтан; *Жанар; *Жантас) Б. Соқпақбаевтың өзінің балалық шағын бейнелеген шығармасы: ("Балалық шаққа саяхат") Әбдіжәміл. Нұрпейісов (1924 ж.) Туған жері: Қызылорда облысы, Арал ауданы, Құланды ауылы Тұңғыш шығармасы: «Курляндия» романы (1949) (Кейінгі аты - «Күткен күн») Романдары: «Қан мен тер» трилогиясы (1961-1970), «Сең», «Соңғы парыз» (1999). 1974 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлығы («Қан мен тер») *** "Курляндия" романының кейіпкерлері: (*Қазақ Есей; *Татар Хизатуллин; *Орыс Долгушев) Әбдіжәміл Нұрпейісовтің романы: ("Қан мен тер")) (l-кітап - "Ымырт"; 2-кітап - "Сергелдең": 3-кітап - "Күйреу") • Ә. Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романында қай өңір балықшыларының трагедиялық өмірі суреттеледі? (Арал балықшыларының өмірі) "Балықшылар - бір тайпа ел, шетінен сіңірі шыққан кедей, қарға адым жерге аударылып қона алмайды…" Үзінді қай шығармадан алынған? ("Қан мен тер") * Ә. Нұрпейісовтің Арал балықшыларының өмірін Суреттеген романы: ("Қан ментер") *** Ә Нұрпейісовтің "Қан мен терінде" заман құрбаны болған әйелдер бейнесі: ("Қарақатын мен Кенжекей; "Әлиза мен Ақбала; "Айғанша мен Бөбек) Қан мен тер» романының кейіпкерлері: (* Еламан; *Сүйеу қарт; *Айғанша; *Тәңірберген) Ә. Нұрпейісовтің "Қан мен тер" трилогиясындағы бас кейіпкердің бірі; (Ақбала) Еламан - қай шығарманың бас кейіпкері? ("Қаң мен тер") • Мөңке, Рай, Қален, Сүйеу, Ознобин - бұлар қай романның кейіпкерлері? ("Қан мен тер") • Еламан, Ақбала, Тәңірберген, Сүйеу қарт - Ә. Нұрпейісовтің қай шығармасының кейіпкерлері? ("Қан мен тер") • "Қан мен тер" үштағанындағы бірінші кітаптың шарықтау шегі: (Еламанның Федоровты өлтіруі) • Ә. Нұрпейісовтің көркем фильмге арқау болған шығармасы: ("Қан мен тер") • Ә. Нұрпейісовтің 1999 жылы Арал теңізінің тағдырын суреттеген роман- дилогиясы: ("Соңғы парыз") • Ә. Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романының басты кейіпкері: (Жәдігер) • Ә. Нұрпейісовтің испан драматургі А.Кэсоннан аударған шығармасы: («Ағаштар тұрып өледі») *** Ә. Нұрпейісовтің А.Чеховтың аударған шығармасы: (***Ит жетектеген әйел") (А. Чехов "Алтыншы палата", "Бақытсыздық"; Н. Хикметтен "Соқыр патша"; А.Кэсон "Ағаштар тұрып өледі") • Ә.Нұрпейісовке қатысты ақпараттардың реті: 1. «Қан мен тер» романын жазды. 2. «Соңғы парыз» роман-дилогиясын жазды. 3. Тұңғыш туындысы - «Курляндия» («Күткен күн»). (3. 1. 2) Сансызбай Сарғасқаев (1925-1995) • Сансызбай Сарғасқаевтың туған жері: (Жамбыл облысы, Қордай ауданы) • Сансызбай Сарғасқаев 1946-1949 жылдары қандай газеттің жауапты хатшысы мен әдеби қызметкері болған? ("Красногоршы") • Сансызбай Сарғасқаевқа қатысты ақпараттардың реті: 1. «Жұлдыз» журналында жауапты хатшы қызметін атқарды. 2. «Красногоршы» газетінде әдеби хатшы қызметін атқарды. 3. Жамбыл облысы, Қордай ауданы, Сұлутөр ауылында туған. (3. 2. 1) Шерхан Мұртаза (1932-2018) Туған жері: Жамбыл. облысы. Жуалы ауданы, Мыңбұлақ ауылы Тұңғыш кітабы: "Құрылысшы Дәку" (1958) очерктер жинағы. Повестері: Табылган телези, "Бұлтсыз күнгі найзағай", «Белгісолдаттың базасым, алтылтықсыз майдан», "41-омсылғы келіншек", "Ахметжанның анты". "Интернат наныз, "Жүрекке әжім тпуспейді» кітабы, «Бір кем дүние" кітабы т. б. Романдарыз "Қара маронсан" (1978 ж. Қазақ КСР Мемл. сыйлығы), «Қызыл жебе" роман- эпопеясы, "Ай мен Айша" роман-дилогия си. Драмалары: «Қызыл жебе», «Сталинге хат», «Бесеудің хаты», «Жетім бұрыш», "Жаллызуйлік зілзала", «Домалақ Ана". ІLlepxah Мұртазаның туған жері: (Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мынбұлақ ауылы) • Жазушы Мұртазаның туған жылы. (1932 ж.) • "Қызыл жебе", "Жетім қыз" шығармаларының авторы: (Шерхан Мұртаза) • «Сталинге хат», «Бесеудің хаты», «Жетім бұрыш» пьесаларының авторы: (Ш. Мұртаза) • Ш. Мұртазаның 1978 жылы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын алған романы: («Қара маржан») "41-жылғы келіншек" әңгімесінің авторы: (Ш. Мұртаза) • Ш. Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінің жазылу себебі: (Түс) • Ш. Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінде Хадиша түсінде сөйлескен адам: (Мақсұт) • Шерхан Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінде кімнің сөзі? -Алды- артымды жалмап, жалмауыз болайын деп, құдайдан тілеген мсоқпын. (Хадишанын) • Қазақ халқын ашаршылыққа ұшыратқан қасіретті 1902 жыл туралы жоғары орынға ашық хат жазған неше азамат: (5) *** Ш. Мұртазаның пьеса(лар)ы: (*«Бесеудің хаты»; "«Сталинге хат») *** «Бесеудің хаты» драмасындағы «жағымпаз жандайшаптар». (*Жантоқов; *Құрамысов) Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Елеусіз) • Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Сталин) • Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы совнарком председателінің орынбасары: (Рысқұлов) • F. Мүсірепов, Рысқұлов, Сталин- Ш. Мұртазаның қай шығармасының кейіпкерлері? ("Бесеудің хаты") • F. Мүсірепов, Голощекин, Құрамысов - Ш. Мұртазаның қай шығармасының кейіпкерлері? ("Бесеудің хаты") • Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Қаба сақал) • Ш. Мұртазаның ел басына түскен азапты күндер, қолдан жасалған аштықтан қырылған екі миллион халықтың тағдыры арқау болған пьесасы: ("Бесеудің хаты") • Шерхан Мұртазаның аптаршылык жылдар туралы жазылған драмалық, туындысы: ("Сталинге хат"!) • 111 Мұртазаның 7 Рыскулон туралы драмалық туынлысы: ("Сталинге хат" Ш.Мұртазаның "Сталинге хат" пьесасындағы хаттың сыры: (Қазақстандағы ашаршылық) • Шерхан Мұртазаның "Сталинге хат" драмалық шығармасының негізгі кейіпкері: (Тұрар) Мұртазаның "Сталинге хат" атты драмалық шығармасында Түйметайдың Тұрарға туыстық қатынасы: (Қарында)ы) • Шерхан Мұртазаның "Сталинге хат" пьесасындағы күй әуені: ("Көбік шашқан", "Ақбай"") Ш.Мұртазаның 5 кітаптан тұратын роман-эпопеясы: ("Қызыл жебе") Ш. Мұртазаның әке мен бала арасындағы сүйіспеншілікті көрсететін шығармасы: ("Қызыл жебе")) "Қызыл жебе" роман-эпопеясының негізгі тақырыбы: (ХХ ғасырдың басында қазақ халкының өмірінде болған саяси-әлеуметтік өзгерістер мен төңкерістер) • "Қызыл жебе" роман-эпопеясының негізгі идеясы: (Қазақ халқының тәуелсіздігі) • "Қызыл жебе" роман-эпопеясының 1-кітабы - "Рысқұл", 2-кітабы - "Тұрар", 3-кітабы - "Жұлдыз көпір", 4-кітабы - "Қыл көпір", 5-кітабы "Тамуқ" • Т. Рысқұлов жайындағы романның авторы: (Ш. Мұртаза "Қызыл жебе") Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романында: "Мен өзім қылмыскер болсам, менің өтінішіме құлақ сушы ма еді?" - деген жолдар кімнің сөзі? (Рысқұлдың) • Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романының негізгі кейіпкері: (Тұрар) • Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы Тұрардың мектепке барғандағы фамилиясы: (Қырғызбаев) • Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы Тұрар алғаш білім алған мектептің ашылған жері: (Мерке) • Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы "қызыл жебе" деген сөздің мағынасы: (Ерен жүйрік жылқы) • Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романынан алынған үзіндіде "Қызыл жебе" деген сөз нені білдіреді? "Ал Тұрардың жеке дәптерінде жеке әріптер емес, сөздер жазулы екен. Мұғалім дәптерді қолына алып, … оқып шықты. "Аспара. Қызыл жебе. Кеке". (Ерен жүйрік жылқының аты) Мұртазаның шығармасы: ("Жүз жылдық жара")) "Сұмбіл тал, мәжнүн тал, сөгеті тал, қозықұйрық, шайшөп, дермене, күшәла, адыраспан, киіқоты, текесақал, қылша, көкемарал, түйежапырақ" сияқты өсімдіктердің атауы қай шығармада кездеседі? ("Жүз жылдық жара"") ш.Мұртазаның"Жүз жылдық жара" әңгімесіндегі кейіпкерлер: (Жуанқұл, Кенжекүл) Шерхан Мұртазаға қатысты ақпараттардың дұрыс ретін көрсетіңіз. 1. "Қара маржан" романы үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын алды. 2. "Қызыл жебе", "Ай мен Айша" романдарының төрт томдығы шықты. 3. Мәскеудегі М. В. Ломоносов университетінің журналистикасын бітірді. (3, 1, 2) *** Ш. Мұртазаның Ш.Айтматовтан аударған шығармалары: (*«Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет»; *«Қош, Гүлсары»; *«Жанпида») Сәкен Жүнісов (1934-2006) Туған жері: Көкшетау облысы, Кішкенекөл ауылы Тұңғыш туындысы: "Бір шофердің әңгімесі" (1953 ж. "Қазақстан пионері" газетінде басылды). Повестері: "Өшпейтін іздер" (1968), "Заманай мен Аманай". Романдары: "Жапандағы жалғыз үй", "Ақан сері" роман-дилогия Драмалары: "Ажар мен ажал", "Тұтқындар", "Қызым, саған айтам", "Жаралы гүлдер", "Қос анар", "Өліара" (1986 ж. ҚР Мемл. сыйлығы), "Әр үйдің еркесі", "Қысылғаннан қыз болдық", т. б. Аудармалары: Л. Толстой мен С.Цвейг әңгімелері, О.Гончарь "Перекоп", "Көк адыр". С. Жүнісовтің "Ақырғы бәйге" үзіндісінде ("Ақан сері" романынан) "Мынау жай мал емес, пырақ екен!" - деп айтқан адам: (Күреңбай) *** "Ақан сері" романындағы (С. Жүнісов) қасқыр мен ит атаулары: (*Біршек - қасқыр; *Басаралы - ит аты) *** С. Жүнісовтің «Аманай мен Заманай» романының өзекті мәселе(лер)і. (*Перзенттік махаббат; *Отанға деген сүйіспеншілік) *** С. Жүнісовтің шығармалары: (*«Жапандағы жалғыз үй»; *«Аманай мен Заманай»; *«Ақан сері») *** С. Жүнісовтің жоғары бағаланған туындылары: (*«Жапандағы жалғыз үй»; *«Өшпейтін іздер») * *** С. Жүнісовтің балаларға арналған шығармалары: (*«Кімнің мекені жақсы?»; *«Сонарда»; *«Сақау бәтеңке») *** С. Жүнісовтің О.Гончардан аударған романдары: (*«Көк адыр», *«Перекоп») Сайын Мұратбеков (1936-2007) Туған жері: Талдықорған өңірі, Қапал ауданы, Қоңыр ауылы Шығармалары: «Кокорай», "Жабайы алма", "Жусан иісі", т. б. повестері, "Меншік қарындасым» т. б. әңгімелері, "…Ол со тұнжыраған қалпында бәріміздің жүзімізді бір сүзіп өтті де: - Ертеде бір жетім бала болыпты… - деп ертегісін бастады, Сол күні оның ертегісі түннің мсарымында бір-ақ аяқталды. Tinmi Аянның әжесінің өлгенін де умытып кетіппіз…""- деген үзінді алынған шығарма: ("Жусан иісі" Сайын Мұратбеков) • С. Мұратбековтің "Жусан иісі" шығармасындағы жетім баланың аты: (Аин) • С.Мұратбековтің "Жусан иісі" шығармасында баяндалған оқиға: (Екінші дүниежүзілік соғыс); (Ұлы Отан соғысы жылдары) С. Мұратбеков шығармасын "Жусан иісі" деп атаған себебі: (Балалық шақты еске алу үшін) • Сатай, Рәбиға атты кейіпкерлері бар шығарма: («Қылау») *** С.Мұратбековтің «Қылау» әңгімесіндегі басты кейіпкер(лер): (*Сатай) Қабдеш Жұмаділов (1936 ж.) Туған жері: ҚХР, Шыңжаң өлкесінің Тарбағатай аймағы, Малдыбай ауылы Алғашқы шығармасы: «Жамал» әңгімесі (1949 ж); «Қаздар қайтып барады» Романдары: «Көкейкесті» (1969), «Соңғы көш» (1974)1981), «Бақыт жолында», «Атамекен» (1985), «Тағдыр» (1988), «Дарабоз» дилогиясы (1996), «Таңгажайып дүние» (1999). «Прометей алауы» (2002), «Қылкөпір» (2003) т. б. Повестері: «Сарыжайлау», «Сәйгүліктер», «Бір түп тораңғы», т. б. "Соңғы көш" дилогиясы үшін М. Әуезов атындағы әдеби сыйлық (1983), "Тағдыр" романы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық (1990) • Қ. Жұмаділовтің 1956 жылы «Шұғыла» журналында жарияланған алғашқы әңгімесі: («Жамал») • Қабдеш Жұмаділовтің алғаш жарияланған әңгімесінің бірі: ("Қаздар қайтып барады") • Тау асып, тас басып, шекарадан өтіп, атамекеніне жетіп жығылған қарт туралы жазған жазушы: (Қ. Жұмаділов) • Үзінді кімнің, қандай шығармасынан алынғанын анықтаңыз. "Жолға шыққанына төртінші күн дегенде ұзын бойлы, қапсағай қара шал осы Етікші тауының бір орқаш биігіне көтерілді. (Қ. Жұмаділов "Қаздар қайтып барады") • Қ. Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" туындысында жалғыз шалдың шегара бұзып, тау асып келе жатқандығы ның себебі: (Туған жеріне келеді) • Қ. Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шалдың туған жерге оралғысы келгендігінің себебі: (Туған жерге жетіп өлу үшін) Қ. Жұмаділовтың "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шал тау асып, шекара бұзып, туған жерге өтісімен істеген іс-әрекеті: (Жер-ананы құшақтап сүйе берді) Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" туындысында жалғыз шалдың шегарадан өтіп, атамекендегі ескі қыстауға кіргенде істеген ісі: (Бойтұмарын алып, сөгіп, ішіндегі бір уыс топырақты төкті) Қ.Жүмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шалдың шегарадан жалғыз өтуінің себебі: (Балалары болған, бірақ қайтыс боп кеткен) Қарт шекпенін асықпай шешіп, бір бұрышқа қойды. Сонаң соң көйлегінің түймесін ағытып, жалаңаш етіне асып қойған бойтұмарын алды. …Тұмардың ішінен термен байланып қалған бір уыс қныршық топырақ жерге түсті, Бұл осыдан қырық жыл бұрын түйіп алған топырақ еді». Үзінді авторы мен шығарма атауы: (Қ. Жұмаділов "Қаздар қайтып барады") "Өзінің бұл сапарға жалғыз шыққанын ойлағанда мсігері құм болып, ет жүрегі езіліп кетті. "Толеутайымды қалай гана сақтай алмадым екен? Өрттен қалған қу томардай сорайып жалғыз қалған түрім мынау. Тірі болсам туган жерді бір көрсетем деуші едім…» Үзінді Қ.Жұмаділовтің қай әңгімесінен алынған? ("Қаздар қайтып барады") • Үзінді кімнің қандай шығармасынан алынған? "О, туған жер! О, қасиетті атамекен! Торқадай топырағыңды қия гөр адасқан ұлдың…"(Қ.Жұмаділов "Қаздар қайтып барады") Үзінді алынған Қ. Жұмаділовтің шығармасы: "Қарт қос өзенге қарап тұрып; "Қабырға - Базарым, қалың ел - Назарым", - деп күбіледі. ("Қаздар қайтып барады") • Қытайда өмір кешіп жатқан қазақтардың өмірі суреттелген шығарма: (Қабдеш Жұмаділов "Соңғы көш") • Қ. Жұмаділовтің Қытайдағы қазақтар туралы жазған дилогиясы: ("Соңғы көш") • Қытай Халық Республикасында дүниеге келіп, "Тағдыр","Соңғы көш" романдарын жазған жазушы: (Қ. Жұмаділов) **** Қ.Жұмәділов тің шығарма(лар)ы: (***Қаздар қайтып барады"; «"Тағдыр"; ***Сәйгүліктер") *** Қ.Жұмәділов тің Абай атындағы Мемлекеттік сыйлыққа ие болған туындысы: (*" Тағдыр" 1990 ж.) * *** Қ.Жұмәділов тің "Тағдыр" романының кейіпкерлері: (*Демежан; *Ысқақ) *** Қ.Жұмәділовтың ХІХ ғасырдың соңғы кезеңіндегі шекара бөлінісін арқау еткен шығармасы: (*"Тағдыр")(10. 320-бит) • Қ. Жұмаділовтің повесі: ("Сәйгүліктер") • Қ. Жұмаділовтің "Сәйгүліктер" повесіндегі жылқы: (Қозыкүрен) » Қабдеш Жұмалілов тің Ағыбай мен Төреқұл арқылы қазақ пен қырғыз елінің достығын көрсеткен шығармасы: ("Сәйгүліктер") Коррекция дөненді от ошения экстіп, шылбырын Қойлыбайдың қолына ұстатты: госпотеле мен дончакца казактат гәру емес шығар. Мынау өзіміздің қырғыз жылқысы…» Үзінді Қ.Жұмаділовтің қай әңгімесінен? ("Қозыкүрең") "Дабдеш - така аса оси мәні әр сөздің сиқырлы бояуын асан-тәнімен селінетін жазчилым - шкірінің авторы: (Ә. Тарази) Әбіш Кекілбаев (1939-2015) Туған жері: Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Оңылының Мырзайыр деген жері Алғашқы кітабы: "Алтын шуақ" өлеңдер жинағы (1962) Повестері: «Куй», «Алнша-Дария хикаясы», «Шынырау», «Бәйгеторы» т. б. Романдары: "Аңыздың ақыры», " Үркер" (1981), "Елең-алақ" (1984). "Үркер", "Елең-алаң" романдары үшін 1986 жылы Абай атындағы Мемлекеттік сыйлыққа не болды. • Қазақстанның Халық жазушысы, «Алтын шуақ» өлеңдер жинағының авторы: (Ә. Кекілбаев) *** Ә. Кекілбаевтың Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын иеленген шығарма(лар)ы: (*«Үркер»; *«Елең-алаң») • Ә. Кекілбаевтың "Үркер", "Елең-алаң" романдарының негізгі идеясы: (Ел мен жердің тұтастығы мен тәуелсіздігі) • "Аңыздың ақыры", "Үркер", "Елең-алаң" романдарының авторы: (Әбіш Кекілбай) • Хан тағына колы жеткен айбарлы әмірші Алмас хан, тағдырына әбден мойынсұнған Кіші ханша, ісмер жігіт Жаппар сынды кейіпкерлері бар Ә. Кекілбаевтың шығармасы: ("Аңыздың ақыры") • "Ханша дария хикаясын" жазған жазушы: (Ә. Кекілбаев) • Қасар мерген қай қаламгердің шығармасының кейіпкері? (Ә. Кекілбаев "Ханшадария хикаясы") • Ә. Кекілбаевтың қазақ халқының көшпенді тіршілігін суреттеген шығармасы: ("Шыңырау") • Әбіш Кекілбайдың "Шыңырау" повесінің тақырыбы: (Құдық қазу кәсібі) • "Шыңырау" повесіндегі бас кейіпкер: (Еңсеп) • Ә. Кекілбаевтың "Шыңырау" повесінде кездесетін кейіпкерлер: (Еңсеп, Байсал) *** "Шыңырау" әңгімесіндегі ағайынды байлар: (*Өтес; #Байсал) • Әбіш Кекілбайдың "Шыңырау" повесіндегі Еңсеп қазған шыңыраудың аты: ("Еңсеп өлген") … Еңсеп ол күні бұл зымыранға енді қайтып түспейтінін білген жоқ. Шай ішіп шықты да, қайта құдықтың басына келді. Серіктері шайланып болғанша айналада шашырап жатқан шеген тастарды көрді. Ермек шың бұл арадан үш қонып төртінші тунемелікке әзер әсеттің әсем еді". Үзінді Э. Кекілбаевтың қай шығармасынан? («Шыңырау») Мұхтар Мағауин (1940 ж.) 7)vaн жері: Бұрынғы Семей облысы, Шұбартау ауданы Тұңғыш әңгімесі: "Кешқұрым" (1964) Романдары: "Көк мұнар", «Тазының өлімі", киласапыран» роман-дилогиясы, Шаҳан шерім, «Сары қазақ», «Мен», «Жармақ», «Шыңғыс хан» т.б. Повестері: "Бір атаның балалары", "Көкбалақ", "Жүйріктің тағдыры» т. б. Еңбектері; «,Ілдаспан», «Қобыз сарыны» монография)ы. 1984 жылы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығы берілді, "Аласапыран" романының авторы: (М.Мағауин) • Басты қаһарманы Ораз-Мұхаммед тағдырымен байланыстырыла, XVI ғасырдың соңы мен XVII ғасырдың бас кезіндегі оқиғалар қай романда суреттелген: (М. Мағауин. "Аласапыран") М. Мағауиннің туындысы: («Жыланды жаз») • М. Мағауиннің романы: ("Тазының өлімі") "Тазының өлімі", "Бір атаның балалары" шығармаларының авторы: (М.Мағаунн) • Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында балаларынан айырылған ата- аналар мен жетім балалар тағдырын суреттеген шығарма: ("Бір атаның балалары") ҮОС жылдарында балаларынан айырылған ата-аналар мен жетім балалар тағдырын суреттеген шығарма: ("Бір атаның балалары") • М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" повесінің кейіпкерлері: (Зигфрид, Дәуренбек) • Мұхтар Мағауиннің "Бір атаның балалары" шығармасында "Қасқырдың күшігін қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды" деп айтқан: (Дәуренбек) М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" атты шығармасындағы бір-біріне қайшы мінезді кейіпкерлер: (Дәуренбек пен Ахмет) • М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" шығармасында Зигфрид Вольфганг Вагнерді асырап алған адам: (Ахмет) • Зигфрид Ахметұлы М. Мағауиннің қай шығармасының кейіпкері: ("Бір атаның балалары") • Неміс баласын бауырына басып, "Неміс деп, орыс, қазақ деп бөлу пайғамбарға шет, құдайға күнә, "- деген Ахмет ақсақал қ (М. Мағауин "Бір атаның балалары") • Ахмет ысырыла жол берген жұртты киіп-жарып балалардың алдына барды да, қалт бөгелді… Содан соң орнынан көтеріліп балаларды жағалай бастарынан сипап өтті де, ең шетте тұрған неміс баласының қолынан ұстады. Үзіндінің авторын, атауын көрсетіңіз: (М. Мағауин, "Бір атаның балалары") • Берілген үзінді қай шығармадан? "Жылы қымтап ны төсекте жатқан, ет желініп бітпей-ақ ұйқыға кеткен Зигфрид Вагнер ертеңіне таңертең Зекен Ахметұлы Бегімбетов болып оянды". (М. Мағауин, "Бір атаның балалары") • М. Мағауиннің қай шығармасында кездесетін кейіпкерлер екенін анықтаңыз. Дәуренбек, Ертай, Нартай, Яков: ("Бір атаның балалары") М. Мағауин менің "Бір атаның балалары" үзіндісінде: «Менің әкелгенім алты-ақ бала. Бәріне жетпейді. Және қазір бауырыма салдым деп алып, ертең өгейсініп жүрсек тағы қазақшылыққа мсатпайды" деген кейіпкер: (Басқарма) М. Мағауиннін "Бір атаның балалары"" үзіндісінде: «Зигфрид ұғымтал, аса зерек. Бірақ бұл мектептен қалады. Тілі бастықсын…" деген кейіпкер: (Ахмет) • М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" повесінің аяқталуы: (Қараша үйінен барлық мал-жайымен Ахан төменгі колхозға көшіп кетті) *** М.Мағауиннің шығармалары: (*«Қобыз сарыны»; "«Аласапыран»; *«Мен» ғұмырбаяндық роман) *** М. Мағауиннің пікірінше О. Сүлейменовтің "Қыш кітабы" қандай шығарма? (*Отанға сүйіспеншілік; *Туған халыкка адалдық; "Азаматтық борыш туралы шығарма) Төлен Әбдіков (1942 ж.) • Бір жылы туған қос қаламгер: (Дулат Исабеков пен Төлен Әбдіков) (1942 • Ерекең шал, кемпірі, баласы Сапабек, келіні Тома, немересі Жеңіс деген кейіпкерлері бар "Қонақтар" әңгімесінің авторы: (Төлен Әбдіков) Т. Әбдіковтің әңгімесі: ("Қонақтар") • Қожабек қарт Т. Әбдіковтің қай шығармасының кейіпкері? ("Қыз Бәтіш пен Ерсейіт") Дулат Исабеков Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы Кітаптары: «Бекет», «Ащы бал», «Мазасыз күндер», «Қара шаңырақ», "Тіршілік", «Екі жиырма", «Жеті желкен» т. б. повестер мен әңгімелер жинағы, «Қарғын» романы. Пьесалары: «Ректордың қабылдау күндері», «Әпке», «Анасын аңсаған қыз», «Ескерткіш операциясы», «Ескі үйдегі екі кездесу» т. б. 1992 жылы ҚР Мемлекеттік сыйлығын иеленген. • Д. Исабековтің "Дермене" деген повесі бар, сол дермене с (Жусанның дәрі жасайтын бір түрі) • Д. Исабековтің әңгімесі: ("Ата үміті") • Д.Исабековтің"Ата үміті" шығармасындағы Тоқсанбарды алдаған жігіт: (Омаш) Дулат Исабековтің "Әпке" шығармасының жанры: (11 есе) Д. Исабековтің "Әпке" пьесасының тақырыбы: (Адамгершілік жан жылуы) Кейіпкерлері: Камажай - басты кейіпкер. Омардың, Темірбек пен Ермектің әпкесі. Мінезі жағынан қамқор, қарапайым, бауырмал әрі мейірімді кейіпкер: Омар - Қамажайдың інісі. Мамандығы жағынан ғалым, философ, көбіне ғылыми тілде сөйлейді. бірақ және ізгі жандардың бірі, сыпайы, адамгершілігі мол, көзілдірік тағады, бойын ашуға билеттейді, көп сөйлегенді үнатпайлы, білімді, және ғылымды сүйеді, лақап аты … Темірбек (Тимур) - Қамажайдың інісі. КамАЗ-да бригадир болып жұмыс істейді. Тік мінезді, бұрама тіллі, бірақ адал, қызу қанды, дөрскі, айналадағыларына қамқор. Ермек - Қамажайдың інісі. Өте сүйкімді кейіпкер, үйінің кенжесі болып табылады. Назила - Қамажайдың сіңлісі. Мұғалім болып жұмыс істейді. Мінезі - ерке, тік мінезді, тура сөзді. Гауһар - Нәзиланың құрбысы. Омарға ғашық. Ойын көтеретін ақкөңіл, адамгершілігі мол жан. Кәмила (Кама) - Темірбектің сүйген қызы, кейіннен әйелі, темекі тартады, тілінің уы бар қыз. Өте өжет жан, жүрген жерінде ұрыс-керіске ұшырап жағымсыз кейіпкер ретінде көрінеді. Султан - Темірбектің (Тимур) досы. Білімді, зерек, сыпайы, сөзі құлаққа жағымды. Сулухан (Светлана) - Сұлтанның жанындагы қыз. Қабен - өте ақылды, бақытқа ұмтылған жан. Көрші әйел - адам жанын түсіне білетін, жаны ашып көмектесуге дайын тұратын жағымды кейіпкер. • Шешесі қайтыс болып, әкесі тастап кеткен кезде бауырларына әке орнына әке, шеше орнына шеше болып, қамқорлық жасаған Қамажай қай шығарманың кейіпкері? (Д. Исабеков "Әпке")) • Д. Исабековтің бауырларының болашағы үшін өз басының бақытын ойламаған қазақ қызының биік адамгершілік сезімін ту еткен туындысы: ("Әпке") • Адамгершілік пен адалдық туралы айтылатын Д. Исабековтің шығармасы: ("Әнке") • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасында Қамажайды сүйген жігіттің есімі: (Қабен) • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Қамажайдың қызметі: (Кондуктор) • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Қамажайдың сіңлісінің есімі: (Нәзила) • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы мұғалім, тік мінезді, тура сөзді кейіпкер: (Назила) • "Әпке" деп аталатын, Қамажай, Омар, Темірбек, Назіна, Қама атты кейіпкерлері бар пьесаның авторы: (Д. Исабеков) • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Темірбек Нәзиланың кімі? (Ағасы) • Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы ғалым, философ кейіпкер: (Омар) Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы мына сөздер қай кейіпкердікі? "Маллин. Жила на бара айтқан жоқпын гой. Енді жыласаң, тек волосы, (Тимурдын) размер барамын деп телефоны вон согытед! Келе, келе матор. Опміз-ақоткіземіз, Өзіміз-ақ. Олардың қолдары туралы тимейді. Өзіміз-ақ… Алма-ақ, Үзінді Д. Исабековтің қай шығармасынан? ("Әпке") Д. Исабеков туынды(лар)ы: (*«Әнке»; *"Ата үміті") *** Д. Исабековтің шығарма(лар)ы: (*"Сүйекші"; *"Тіршілік"; *"Гауһартас") Оралхан Бөкей (1943-1993) Туған жері: Шығыс Қазақстан облысы… Қатонқарағай ауданы, Шыңғыстай ауылы Прозалық шыгармалары: «Қамшыгер», «Қайдасың қасқа құлыным», «Мұзтау», Біздің жақта қыс ұзақ, "Атау кере", "Қар қызы" повесі, "Өз отыңды өшірме» романы, "Үркер атып барады", "Ұйқым келмейді", "Сайта көпір» т. б 1976 жылы "Құлыным и менің" пьесасы үшін ҚР Жастар Одағы сыйлығы, 1986 жылы "Біздің жақта қыс ұзақ" кітабы үшін ҚР Мемлекеттік сыйлығы. • О. Бекей қазақ әдебиетіне қай кезеңде қосылған қаламгер? (1960-1990 жж.) • Оралхан Бөкейдің туған жері: (Шығыс Қазақстан облысы, Қатонқарағай ауданы) • О. Бөкейдің тұңғыш әңгімесі: ("Қамшыгер", 1970) "Қар қызы" повесінің авторы: (О. Бөкей) "Ауылдан шыққандарына екі күн… Онда ауылдың ала жаздай дайындаған пішені бар, соны тиеп қайтуға барады, олар үшеуМұржан, Аманжол және Бақытжан…" Үзінді О.Бөкейдің қай шығармасынан? ("Қаз қызы") • «Қамшыгер», «Біздің жақта қыс ұзақ", «Мұзтау» жинақтарының авторы: (О. Бөкей) • "Қар қызы", "Өз отыңды өшірме", "Өліара" атты шығармаларыы жазған жазушы: (О. Бөкей) • Омарташы Ерік, келіншегі Айна, анасы Нюра Федотовна, ер жігіт Тағанның тағдырлары суреттелген Оралхан Бөкейдің шығармасы: («Атаукере» повесі) • О. Бөкейдің 1986 жылы "Біздің жақта қыс ұзақ" повестер жинағы үшін алған марапаты: (Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығы) • "Біздің жақта қыс ұзақ" шығармасыныңдавторы: (О. Бекей) • "Тортай мінер ақ боз ат" шығармасының авторы: (О. Бөкей) О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" шығармасы прозаның қай түрі? (Әңгіме) • О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесін кімге арнаған? (Бала кездегі досына) О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесінің негізгі кейіпкері: (Тортай) О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесіндегі Тортайдың досы: (Ораш) Жетім баланың аянышты тағдыры туралы суреттелетін Оралхан Бөкейдің шығармасы: (""Тортай мінер ақ боз ат") "Біздің ауыл Салықсалғанның иығында отырған,"- деп басталатын шығарма: («Тортай мінер ақ боз ат») • О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесіндегі Тортайдың ертегісі қалай басталады? (Баяғыда бір жетім бала болыпты. ) " «Кетерінде ол маған ең сүшкті кітабын сыйлап тұрып айтты: «Мен үшін де ақы. Бәлкім, мен міне алмаған ақ боз атқа сен мінерсің?» Сенің ақ боз атын бар емес пе? Жоқ, менің маңдайыма көк өгіз жазылган. - Онда мен өз ақ боз атымды саған тартамын». Шығарма атауы мен диалог кейіпкері: («Тортай мінер ақ боз ат", Ораш) Тәте, айып етпеңіз, әншейін Орашқа амандасайын деп едім… Ол ұйықтап жатар, - деді шешем. - Бала кезден бірге өстік, Ораш келді деген соң… Үзінді Оралхан Бөкейдің қай шығармасынан? («Тортай мінер ақ боз ат») "Оралхан өзі туған табиғатына ұқсас еді. Алтайдың асқақ, оның оқ жетпес шыңдарындай биік еді. Шығыстан жарқырап шыққан жұлдыз еді…» Пікір авторы: (Қ. Қайсенов) *** О. Бөкейдің туындылары: (*«Сайтан көпір»; *«Қар қызы»; *«Тортай мінер ақ боз ат») *** О. Бөкейдің драмалық шығармалары: (**Құлыным менің") • Сәуірбек Бақбергеновтің әскери тақырыптағы романы: ("Қарға тамған қан") • "Махаббат, қызық мол жылдар" романының авторы: (Әзілиан Нұршайықов, 1922-2011 ж.) • Сапарғали Бегалиннің (1895-1983 ж.) Ш. Уәлихановқа арналған туындысы: ("Бала Шоқан") • Әнуар Әлімжановтың (1930-1993 ж.) тарихи туындысы: ("Ұстаздың оралуы" (әл-Фараби туралы) Жұмекен Нәжімеденовтің романдары: ("Ақ шағын", "Кішкентай", "Даңқ пен дақпырт") • Қалихан Ысқақов (1935-2014) ұстаз тұтқан жазушы: (Б. Майлин) *** Қалихан Ысқақовтың балалық шақтағы зұлмат сипаттаған туындысы: (*«Қоңыр күз еді») • "Кермек дәм", "Айшылық алыс жол" романдарының авторы: (Марат Қабанбаев. 1948-2000 ж.) • Үзінді қай шығармадан? - Ініңіздің аты-мені кім? Есіме тусіріп экі Төреге адиев Қалы. 4. Турексадиев Гали! дныт етпессия Эллочка, бул кісіні Галина бастап аппарат гой Тек байқа … (М.Қабанбаев "Бауыр" әңгімесі) "Мен Абай олендерін оқысам, анам кішкене қарындасыма әлдилеп немісше олен аптада. Сайты мынау санама Гете мен Абай бейнелері қатар Сіңісті, "- деген пікірдің авторы: (Герольд Бельгер (1934-2015), қазақстандық неміс жазушысы) • Қ. Байсейітов пен Қ. Шаңғытбаевтың комедиясы: ("Беу, қыздар-ай") Қалтай Мұқаметжанов тың пьесасы: ("Қуырдақ дайын") • Қ. Мұхаметжанов бірігіп пьеса жазған жазушы: (Ш.А.тматов "Көктөбедегі кездесу") • Ш.Айтматов пен бірігіп пьеса жазған драматург: ( Қ.Мұқаметжанов "Көктөбедегі кездесу") "Қарыз бен парыз" атты хабарды жүргізген дарынды журналист, әдебиет сыншысы: (Сағат Әшімбаев (1947-1991 ж.) шетел әдебиеті • Әбілхасан Рудакидің туған жері: (Тәжікстан, 858-941 ж.) • Рудаки өмірінің 40 жылын Бұхар сарайында өткізгендігінің себебі: (Бас ақын боп тұрған) • Парсы поэзиясының атасы саналған Рудакиден мұраға қалған өлең жолы: (2000) • "Ақылды туған кісінің ақымақ болса баласы, Ақылдымын деп айтуға келе бермес шамасы. " Өлеңі осылай екі жолдан құралып отыратын автор: (Ә. Рудаки) • Рудаки "Өмір маған ақыл айтты" өлеңінің соңындағы түйіні: (Қанағат көр басыңдағы бағыңды) • Рудаки шығармасы: (Егіз жолдар) Рубаилары әлем поэзиясының өшпес жұлдыздарының бірінен саналатын ақын: (Омар Һәйәм, 1040-1123 ж.) • Омар һәйәмді әлем җұртшылығы: (Математик, философ, ақын деп бағалайды) • Омар һәйәм шығармасы: (Рубаилар) • Көбінесе философиялық мәнде келетін төрт тармақты өлең атауы: (Рубаилар) Дағыстан халқының ақыны: (Расул Ғамзатов, 1923-2003 ж.) "Менің Дағыстаным" кітабының авторы: (Р. Ғамзатов) "Менің таулықтарым! Өздеріңнің жалаң жабайы жартастарыңды сүйіңдер" деген жолдардың авторы: (Р. Ғамзатов) , Парижде болғанда дағыстандық суретшіні көргенін, қартайған суретшінің суреттерінде туған елге деген сағыныш тұнып тұрғанын әсерлі жазған қаламгер: (Р. Ғамзатов) "Адамның екі көзі, екі құлағы болғанда, тілі неге біреу-ақ? Мәселе мынада гой: малғыз тіл ләм дегенше, екі көз коріп, екі құлақ тыңдап алуға тиіс " Осы үзінді алынған Р. Ғамзатовтың шығармасы: ("Менің Дағыстаным"1) • Р. Ғамзатовтың "Менің Дағыстаным да" ананың алыстағы тірі ұлын өлді деп есептеу себебі: (Ана үйреткен өзінің туған тілін ұмытқандықтан) Егер тілім ертең болса құрымақ. Мен дайынмын өлуге де бүгін-ақ," - деген ақын: (1)сул Ғамзатов) • Р. Ғамзатов "Ана тілі" өлеңінде жасайтын түйін: (Өзі өлгенде қабірінің тек туған жерде қосылуын тілейді) "Қымбат маған елімнің бар даласы Балтық пенен Сахалиннің арасы, Қайда болсын қиям оған жанымды, Туған жерден қазсын бірақ қабірді. " Үзінді қай ақынның өлеңінен? (Р. Ғамзатов) • М. Әуезов пен Р. Ғамзатов арасындағы байланыс: (Рухани байланыс) • М. Әуезов: "Тілің күмбірлеп жатқан тастардың үніне ұқсайды, " - деп айтқан: (Р.Ғамзатов қай) • Шыңғыс Айтматовтың ұлты: ( Қырғыз) "М. Әуезов маған әкемдей қамқор болған кісі, " - деген пікірдің иесі: (Шыңғыс Айтматов, 1928-2008 ж.) • Ш. Айтматовтың алғашқы шығармаларының бірі: ("Жәмила") • "Ақ кеме" кімнің туындысы? (Ш. Айтматов) • Ш. Айтматовтың туындысы: ("Боранды бекет", "Жан пида") • Найман Ана аңызы Ш. Айтматовтың қай туындысында? ("Боранды бекет") • Найман-Ана аңызындағы оқиға өтетін жер: (Сарығаекте) • Ш. Айтматовтың "Боранды бекет" романындағы Найман-Ананың үміт артар жолдасы: (Ақ інген) • Ш. Айтматовтың "Боранды бекет" романындағы мазар орналасқан жер. (Сарыөзек) • "Боранды бекет" романындағы мазардың аты: (Ана-Бейіт) • Мәңгүрт - Ш. Айтматовтың қай шығармасының өзекті кейіпкері? ("Боранды бекет") • Ш. Айтматовтың "Боранды бекет" романындағы Найман-Ананы атқан адам: (Мәңгүрт) • Ш. Айтматовтың "Боранды бекет" романындағы мәңгүрттің шын аты: (Жоламан) • Ш. Айтматовтың "Боранды бекет" романындағы мәңгүрттің әкесінің есімі: (Дөненбай) • Ш. Айтматовтың "Кездесу" әңгімесінде ұрыларды іздеу кезінде балаға кездескен: (Бейтаныс шал) Ш. Айтматовтың "Ерте келген тырналар" хикаятында: "Тырнаның ерте қайтқаны жақсы ырым, биыл егін бітік шығады екен!" - деген жолдарды айтқан кейіпкер: (Сұлтанмұрат) "Ерте келген тырналар" хикаятындағы Іңкамал апайдың мамандығы: (Мұғалім) • Ш. Айтматовтың "Ерте қайтқан тырналар" хикаятындаға балалардан құрылған десанттың командирі: (Сұлтанмұрат) • Қ.Мұқаметжанов бірігіп пьеса жазған жазушы: (Ш. Айтматов) • Ш.Айтматов пен бірігіп пьеса жазған драматург: ( Қ.Мұқаметжанов "Көктөбедегі кездесу") • Жамбыл өлең арнаған Украина ақыны: (Тарас Шевченко) • Украин әдебиетінің өкілдері: (П.Тычина, М.Бажан, М.Рыльский) • "Моабит дәптері" деген өлеңдер жинағының авторы: (Мұса Жәлел (1906- 1944) • Мұса Жәлел өлеңдерінің жалпы саны: (200) • Ж. Молдағалиевтің "Жыр туралы жыр" поэмасының кейіпкері: (Жас ақын Мұса Жәлел) • Ж. Молдағалиевтің "Жыр туралы жыр" поэмасына арқау болған тақырып: (Татар халқының ақыны Мұса Жәлелдің фашистер тұтқынындағы тағдыры) • Абай мен М. Әуезовтің шығармашылығына үндес өзбек әдебиетінің өкілдері: (Науаи, Айбек) • Ал Ривера өзінің не үшін, кімдер үшін төбелесетінін терең түсінеді. Оның көз алдына бір сәт туған елінің аянышты тұрмысы, жанары ыза-кекке толы бейнесі ап-айқын елестеп кетті. Шығарманың авторы, атауы және кейіпкердің қарсыласы: (Джек Лондон, "Мексика ұлы", Дэнни) әдебиет ТЕОРИЯСЫ Өнер түрлері: сәулет өнері (архитектура); кескін өнері (живопись); - мүсін өнері (скульптура); - әуез өнері (музыка); сөз өнері (әдебиет) Әдебиеттану салалары: Әдебиет теориясы Әдебиет тарихы Әдебиет сыны Әдебиеттану филология ғылымының бір саласы. Көркем әдебиеттің түп төркінін, мән-маңызы мен даму үрдісін, сөздік-бейнелілік ойлау ерекшеліктерін, көркем шығармашылықтың табиғаты мен қызметін, әдеби мәтіндегі күллі көркемдік компоненттерді зерттейін ғылым. Салалары: Әдебиет теориясы - әдебиеттің қоғамдық өмірмен байланысын ашатын идеялық, танымдық, ұлттық және жалпыадамзаттық сипаттарына назар аударып, көркем шығарманың құрылымы мен бітімін, мазмұны мен түрін, көркемдігі мен бейнелілігін, көркемдік әдіс пен жанрлар табиғатын зерттейді. Әдебиет тарихы ＿ әдеби даму үрдісі арқылы әр алуан әдеби құбылыстардың әдебиет дамудағы маңызы мен мәнін айқындайды, қаламгер шығармашылығын қарастырады. Әдебиет сыны - көркем туындыны және онда бейнеленген шындықты талдап, бағалауға негізделген сала. Ажарлаудың түрлері: Эпитет; Теңеу; Ассонанс; Аллитерация; Эпитет (айқындау) - заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын айқындайтын, анықтайтын сөз. Сұр бұлт, түсі суық қаптайды аспан, Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан. (Абай) • Белгілі бір құбылысты көз алдына елестету үшін бейнелеп айтылатын сөз: (Эпитет) "Қас батырдан қорқақ туады, Қас шеберден шорқақ туады, Қас жорғадан жортақ туады, " - деген үзіндідегі бағалай сөйлеудің жасалу жолы: (Тура мағыналы сөздерден туындаған) • "Қылшанымды сары жүн оққа толтырып Жанға сақтау болған жұрт…" (Қазтуған жырау) деген үзінді: (Эпитет) "Ақ дария толқын күшейтер, Құйрығын күн шалмаған балығым, Ортамнан ойран сапар деп," ＿ деген Қазтуғанның өлеңінде кездесетін көркемдегіш тәсіл: (Эпитет) Алдагы алтын құрыш болат, інныйып шапсам дем тартар, Сусыным қанға қанар. деп. (Қазтуған жырау) Үзіндіде кездесетін көркемдегіш күрал: (Эпитет) • Абай ойлап тапқан фразеологизмдер: (Нұрлы ақыл, ылаң ой, саңырау қайғы, ызалы жүрек) • Абайдың "шоқпардай", "бүркіттей" деген екі теңеуден басқа түгел эпитеттер арқылы өрнектелген өлеңі: ("Аттың сыны") • "blsanы журек, долы қол, Уты сия, ащы тіл. " Абайдың осы өлең жолдарындағы көркемдегіш құрал; (Эпитет) • "Қолыма от сиялы қалам алдым, " - дегендегі көркемдеу тәсілі: (Эпитет) "Желсіз түнде жарық ай, Сәулесі суда дірілдеп, Ауылдың жаны терең сай, Тасыған өзен гүрілдеп, " - деген Абай өлеңіндегі эпитеттер: (Жарық ай, терең сай) • "Піскен алма секілді тәтті қызды, " - деген (Эпитет) • Алтын Күнді, қара жерді сағындым, Жан жолдасым - жүйрік желді сағындым, Асау тайдай еркелетіп өсірген Ағайынды, туған елді сағындым. (М. Жұмабаев «Сағындым»). Берілген үзіндідегі көркемдік тәсілдер: (Эпитет, теңеу) • Жасық адам Жасына жетпей қартаяр, Асыл адам Жасына жетпей марқаяр. Мақалдағы асты сызылған сөздердің көркемдік әдісі: (Эпитет) Аллитерация қайталануы. Жайнаған туың жығылмай, Жасқанып жаудан тығылмай, Жасаулы жаудан оұрылмай, Жау жүрек жомарт құбылмай… (Абай) шығармадағы біркелкі дауыссыз дыбыстардың • "Аллитерация" термині: (Латын сөзі); Латын тілінен алынған "Аллитерация" терминінің мағынасы: (Дыбыстас) • Аллитерация сөзінің анықтамасы: (Өлең сөздерінің басқы дыбыстарының біркелкі дауыссыз боп қайталануы) Жара бір қатты, жан тәтті, Жара аузыңа қан қатты. Жорықшылар жоқ па екен, Жармай білте соларға, Жағдайсыз жаман қалып барамын Жанымда бір туғанның жоғынан!… Доспамбет жыраудың өлең жолдарындағы "Ж" дыбысының қайталанып келуі: (Аллитерация) • "Күдеріден бау тағып, Кіреуке киер күн қайда, Күмбір-күмбір кісінетіп, Күренді мінер күн қайда? деген шумақ дыбыс қайталаудың қай түрі? (Аллитерация) • "Таң ағарып атқан соң, Төңірек жаққа қарандық," - деген жолдағы көркемдік тәсіл: (Аллитерация) "Солаң етіп жолықса қайтқан ізі, Сағадан сымпың қағып із шалғанда, " - деген жолдардағы көркемдегіш құрал: (Аллитерация) • Абайдың 16 тармағы түгелдей "Ж" әрпінен басталатын өлеңі: ("Жайнаған туың жығылмай", яғни аллитерация) "Бал-бөл, бөбек, бөл, бөбек, Бөгелмей білім біл, бөбек, Білмесең білім бекерсің, Бет алдыңа кетерсің. " Бұл шумақтағы дыбыс үндесу тәсілі: (Аллитерация ) •"Сұлу - сұлу емес, сүйген - сұлу" - деген жолдағы көркемдік тәсіл: (Аллитерация) Қалың қырғыз ішінде Қадірі артық қария Қайырыла тұрып сәл тоқтап, Қынжыла ＿ айтқан сөзі ＿ бұл… Берілген үзінеідегі көркемдік тәсіл: (Аллитерация) Жаман атқа жал бітсе, Жанына торсық байлатпас. Жаман адамға мал бітсе, Жанына қоңсы қондырмас. Үзіндідегі көркемдік тәсіл: (Аллитерация) Ассонанс - өлең жолдарындағы біркелкі дауысты дыбыстардың қайталануы. Еңсесі биік ақ орда, Еңкейіп сәлем бер сана. Ернеулі жұқа сары аяқ, Ер сарқытын бер сана. ("Ер Едіге") •Ассонанс дегеніміз: (Шумақтың басқы дыбыстарының бірдей дауыстыдан басталуы) • Өлеңдегі жаңа жолдың басқы бірінші дыбыстарының біркелкі дауысты болып қайталанып айтылуын анықтайтын термин: (Ассонанс) *Бірыңғай дауысты дыбыстардың қайталануы: (Ассонанс) "Арлымаҫтын баласы, Арлан сатын тың марта Ак дарин тояқын күшейтер. қайталануы: (Ассонане) Арынды менің іксчым. деген шумақтағы дауысты дыбыстың Астарды асқар сабасын. Үзіндідегі: (Ассонанс) Дыбыс үндестігіне құрылған: "Опыл деген ойынды. Отын тапсаң тойынды Елбең-екбең жүгірген, Ебелен отқа семірген, " - деген шумақ дыбыс қайталаудың қай түрі? (Ассонанс) Теңеу - құбылысты басқа нәрсемен салыстыру арқылы сипаттау тәсілі. Ай мутізі шақпақтай, Шуйделері тоқпақтай. ("Шопан атаға") • Зат, құбылысты басқа зат, құбылыспен салыстыра суреттеу: (Теңеу) • "-дай" "-дей" жұрнағы арқылы жасалатын көркемдік-стилистиқалық құрал: (Теңеу) Туған айдай екі қасы, Ақ тістері - ақ мерvерттей. Қос жұлдыздай көз жанары, Қос бетінің тамып қаны Жалындайды жанған өрттей. Берілген үзіндіде асты сызылған сөздер троптың қай түрі? (Теңеу) Ботташыгы бузаудай. Боз сазаны тоқтыдай. Балығы тайдай тулаған. Үзіндідегі асты сызылған сөздер: (Теңеу) "Омырауы даладай, Әлпетіне қараса, Тамнан соққан моладай…"("Ер Тарғын"). Қолданылған бейнелеуіш сөз: (Теңеу) • Доспамбет жырау толғауындағы: "Туған айдай нұрланып, Дулыға кидім, өкінбен…" - деген жолдарда қолданылған көркемдік тәсіл: (Теңеу) "Жатқан жері даладай Екі өркеші даладай," - деген Үмбетейдің өлеңдегі көркемдегіш құрал: (Теңеу) • Түбіттей түтіп бұлтыңды: (Теңеу) • Піскен алма секілді тәтті қызды: (Теңеу) • "Қымыздай балға ашытқан тәтті қызға, Жігіттер, бәріңіз де, сұқтанарсыз…" - деген көркемдегіш құрал: (Теңеу) • "Шулыла шалғын кешкі бұлттай, Толқын шашты оттар ойнар. " Теңеуді табыңыз: (Бұлттай) "Түсіне қарасаң күндей, Ісіне қарасан түндей" мақалында қолданылған көркемдік тәсіл: (Теңеу) "Аласыз қара көзі айнадайын" (Теңеу) деген жолдағы Абай қолданған тіл айшығы: "Жарқ-жұрқ етіп екеуі айқасады. Жеке батыр шыққандай қан майданға, " пайдаланған көркемдегіш тәсіл: (Теңеу) деген өлең жолында Абай Толқын мен толқын сырласып, Сырларын еппен ұрласып, Толқынға толқын еркелеп… Жыландай жүзге бұралып, Жарға жетер өкшелеп, Үзіндідегі тілдің бейнелілігін, әсерлілігін арттыратын көркемдік тәсілдер: (Кейіптеу, теңеу) •Абайдың "Әнді сүйсең, менше сүй" деген өлең тармағындағы кездесетін көркемдегіш тәсіл: (Теңеудің сирек пайдаланылатын түрі) "Мойыным сүңгағындай жүзген қудың, Лебізім шырынындай шәрбат судың. " Қолданылған бейнелеуіш сөз: (Теңеу) Құбылтудың (троп) түрлері: Метафора (ауыстыру); Метонимия (алмастыру); Кейіптеу (олицетворение); Аллегория (пернелеу); Символ (астарлау); Синекдоха (мегзеу); Сарказм (шенеу, мысқыл); Ирония (кекесін); Әсірелеу (гипербола); Литота Гротеск (Үлгайту) Табу Эвфемизм Метафора (ауыстыру) - екі нәрсені, құбылысты салыстыру және жанастырып жақындату негізінде жасалған астарлы, тың мағына беретін бейнелі сөз немесе сөз тіркесі. Мысалы: жастық оты, жүректің көзі т. б. (Абай). Ақын - жел, есер, гулер жүйрік желдей, Ақын - от, лаулап жанар аспанға өрлей. Қиялы, жан, жүрегі ойнаған от, Ақынды аласұртар, тыныtнтық бермей. (М.Жұмабаев) • "Әдеби тілдің әсемдігі ғана емес, әсерлігі үшін де орасан қажет тәсіл - құбылту, яки троп, " - деген пікірдің авторы: (3. Қабдолов) Әдеби тілдегі құбылтудың бір түрі: (Метафора) "Метафора" термині қай тілден алынған? (Грек) • Метафораның ерекшелігі: (Затты, құбылысты айқындау үшін ұқсас басқа затқа не құбылысқа балау) •Екі нәрсені, құбылысты салыстыру және жанастырып жақындату негізінде астарлы тың мағына беретін бейнелі сөз: (Метафора) Жастықтың оты, жүректің көзі, дүние есігі, өмірдің өрі» деген мысалдар көркемдік тәсілдің қай түрі? (Метафора) • "Құладын құстың құлы еді" "Тышқан жеп жүнін түледі, " - деген жолдарданы Асан қайғының ойын жеткізу үшін қолданған көркемдік құрал: (Тұспалдап жеткізу) "Сыртым күрыт жүзім - болат, Тасқа шапсаң, майрылман" Ақтамберді ден алынған бұл өлең жолдарындағы асты сызылған: (Метафора) • "Сен - бұзау терісі шөншіксің, Мен - өгіз терісі талыспын." - деген Бұқар жыраудың өлеңінде кездесетін көркемдегіш құрал: (Метафора) • Таудан мұнартып ұшқан тарланым, Саған ұсынсам қолым жетер ме? Арызым айтсам өтер ме? Арыстаным, көп болды-ау, Саған да менің арманым! (Махамбет) деген жыр жолдарындағы метафоралар: (Тарланым, арыстаным) • "Сәлем - борыш, сөз - қулық болғаннан соң. " (Абар) Көркем бейнелеудің түрі: (Метафора) • "Күн - күйеу. жер қалыңдық сағынышты, Құмары екеуінің сондай күшті, " - деген Абай өлең жолдарындағы бейнелеу құралы: (Метафора) "Көздің жасы, жүректің қаныменен, Ерітуге болмайды іштің мұзын. " (Абай) Троптың түрі: (Метафора) • "Сенсің - жан ләззаты, Сенсің - тән шәрбаты. Иісің - гүл аңқыған, Нұрың - күн шалқыған, " шумағында қолданылған құбылтудың түрі: (Метафоралық эпитет) • "Ойым - у, өмірім - су, үмітім- бу," - деген тіркесте Шәкәрім қолданған тәсіл: (Метафора) "Ақ иық мұзбалақпын жерге түспес, Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес." (Метафора) Көркем бейнелеудің түрі: • "Шыңы - бұлт, екпіні - жел, аттар - қаңбақ: " (1.Жансүгіров). Осы тармақта кездесетін тәсіл: (Метафора) • "Қабаққа біткен қайыңның Беріші еді, безі еді. Өтіндей-ақ аюдың Әкемнен қалған көзі еді. " (І. Жансүгіров) Үзіндіде қолданылған бейнелеу тәсілі: (Метафора) "Бұлбұлдың, дегусы көкте дамылдаған… Тулпармын, топтан алған, тосырқаман…" (1.Жансүгіров "Әнші") Үзіндідегі көркемдегі құрал: (Метафора) "Сом тұяқ тасты жарар сермегенде, Жүйріктің нысаны кірер терлегенде, Опечнен тоят іздеп түлеп ұшқан Қыранмын қанат қақпас өрлегенде," - деген шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған? (Шашубай Қошқарбайұлы айтысынан). (Метафора) "Бүтін дүние жүзінде, Шөгіп жатқан мұнармын," (Сүйінбай) - деген тармақтағы құбылтудың түрі: (Метафора) Ауыстыруды (метафораны) табыңыз. Қыр төсінде мөлдір айдын - ақ сынап, Жиегінде нсасыл кірпік - жас құрақ. (Ақ сынап, жас құрақ) Метафораны табыңыз: (Жел - тым тентек бір бала) • Метафораны табыңыз: (Дәулет - қызық, бала - бал) • Сөзім - жаңбыр, даусым - дауыл, әнім - ескен, Ойнақтап басылайын аз желдетіп! Троптың түрі: (Метафора) • Не сыйласын, несін берсін ел маған?! Тұрсақ екен елім де аман, мен де аман. Таулар - менің таусылмайтын бақытым. Ал ырысым ұлан-ғайыр кең далам. Үзіндідегі асты сызылған сөздер күбылтудың кай түрі? (Метафора) •Төмендегі мысалдардан метафораға тәні: (Әйнегі - күн, шатыры - аспан) • Исатай - ел еркесі, ел серкесі. Троптың түрі: (Метафора) Метонимия (алмастыру) - заттар мен құбылыстардың тек бір ғана жағын алу. Көк темірді киініп, Шықты батыр жекеге. ("Батырлар" жырынан) •"Ауыл қалың ұйқыда " - деген тармақтағы тәсіл: (Алмастыру (метонимия) •Қанды көз қайқаң етіп шықса аспанға. (Абай) Осындағы асты сызылған сөзде қолданылған троптың түрі: (Метонимия) • "Төмен ұшсам, түлкі өрлеп құтылар деп, Қанды көз қайқаң қағып шықса аспанға. " (Абай) - деген тармақтардағы метонимия: (Қанды көз) •"Үйі мәз боп қой сойды, Сүйіншіге шапқанға": Алмастыру (метонимия): (Үйі) •"Жақын жүрсем мен төрінде рахаттың, Өз Отаным - өзім туған босағам," - деген жолдарда Қ. Аманжолов қолданған көркемдік құрал: (Метонимия) Кейіптеу (олицетворение) - жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адамға, жан иесіне ұқсатып, жандандыра, құлпырта суреттеу. Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды. (Абай) "Күн жоқта кісімеінер жұлдыз бен ай, Ол қайдан қара түнде жарқылдаман. азалы ақ көрпесін сілке тастап, Жер күлімдеп өзіне беріп шырай" (Абай) құбылтудың түрі: (Кейіптеу) деген өлең шумағындағы "Кейіптеудің анықтамасы: (Жансыз табиғат құбылыстарын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу) "Шырайды қайғы жасырмай, Күлкінің ерні кезермес," - деген Абай өлеңіндегі асты сызылған сөздер: (Кейіптеу) Кәрі Каспий қара көк көзін ашты. Жылы сөзбен Терекке амандасты. (Абай - Лермонтов) - деген жолдарда ақын қолданған тәсіл: (Кейіптеу) • Жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу: (Кейіптеу) • Үзіндіде суреттеудің қандай тәсілі қолданылғанын табыңыз. Күлімдеп көктің жүзі, көңілі шат, Жауһардан күн шығар деп бізге балқып… Күй билеп суда тұрған барлық қамыс, Ән салды домбырамен құстың шуы. (Кейіптеу) • Үзінді қандай көркемдегіш тәсіл арқылы жасалып тұрғанын анықтаңыз. … Ауырып домбыра да ыңырады, Санасыз саусақ қағып, қыдырады. Бірде ысып, бірде суып, күйіп-жанып, Жүректе сандыраған күй жынданды. (LЖансүгіров) (Кейіптеу) • Жұлдыздар түнде тұрған қарауылға, Көз ілді ұйқы жеңіп балбыраған. Троптың түрі: (Кейіптеу) • Мөлдіреген Жетімкөл көкке қарап, Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр. (М. Мақатаев) Троптың түрі: (Кейіптеу) Аллегория (пернелеу) -- жан-жануарларға адам мінез-құлқының сипаттарын беру. Түлкі - қу, қой - момын, қоян - қорқақ т. б. •Астарлы меңзеу арқылы берілетін көркемдегіш құрал аталы: (Аллегория) • Аллегорияның мағынасы: (Астарлы меңзеу) Символ (астарлау) - әдебиетте ойды астарлап, басқа нәрсені суреттеу арқылы жасалатын нақтылы сипаты бар балама бейне. Мысалы: көгершін - бейбітшілік символы. • Бір нәрсені не құбылысты тура суреттемей, бұларға ұқсас басқа бір нәрсеге немесе құбылысқа құпия келіп, жасыра жарастырып, бүкпелей бейнелеу, тартымды тұспалмен түсіндіру қандай көркемдегіш тәсіл болып табылады? (Символ) • Екі ұғымның жақындығына қарай, ұқсастығына қарап бір сөздің орнына екінші сөзді ауыстырып қолдану тәсілі: (Символ) Символдың мағынасы: (Ойлы ашық айтпай, астарлап, тартымды тұспалмен түсіндіру) Символ термині алынған тіл: (Грек) "Отырмын теңіз бойында, Ойнайды дауыл ойымда, " - деген тармақтарда кездесетін қабылтудың түрі: (Символ) "Ай мүйізді қошқардың Бөрі тартар қоңынан," - деген "Қыз Жібек" жырынан алынған жолдардағы көркемдегіш құрал: (Астарлау) Синекдоха (мегзеу) - бүтіннің орнына бөлшекті, бөлшектің орнына бүтінді қолдану. Отыз тістен шыққан сөз, отыз рулы елге жайылады (Мақал) «Бүтіннің орнына бөлшекті немесе бөлшектің орнына бүтінді қолдану қалай аталады? (Мегзеу) • Сорлы қазақ сол үшін, Алты бақан ала ауыз… Троптың түрі: (Синекдоха) Сарказм (шенеу, мысқыл) - ащы мысқыл, кекесін, сықақ, келеке, гректің "шымшып тарту" деген сөзінен шыққан. Сөзбен түйреу, етке тіс батыру т. б. мағына береді. • Кісі емес ел намысын ұққандай-ақ, Ербиїп елсіз тауға шыққандай… Жиенқұл күжірейіп келер ме екен, Он мата арқасына тыққандай-ақ. "Біржан-Сара" айтысындағы Жиенқұл сипаттамасындағы көркемдік тәсіл: (Сарказм) Ирония (кекесін) - сөздерді қарама-қарсы мағынада, кекесін мағынасында қолдану, сырттай жақсы баға берсе де, астарлап келекелеу, әжуалау. Қайтсін қолы тимепті, Өлеңші, әні, есіл ер. Ала жаздай ән салсаң, Селкілде де, билей бер. (Абай) •Сатираның негізгі белгісі: (Өмірлің жағымсыз жақтарын күлкі ете, мысқылдай суреттеу) •Иронияға тән ерекшелік: (Келемеждеу) "Ирония" термині қай тілден алынған? (Грек) ««Ирония» термині білдіретін ұғым: (Кекесін мағынасында) •Сөздерді қарама-қарсы мағынада - кекесін мағынасында астарлы келекеге негіздеп қолдану тәсілі: (Ирония) • Көрінсін Біржан салға ай секілді: Ақ құйрық көңіл ашар шай секілді. Ұсынса қол жетпейтін арғымағым, Біржанға баламайтын тай секілді. Осы шумақта қолданылған көркемдегіш құрал: (Ирония) •"Суреттер және көрдім жүзі жарқын, Ойладым: "Ондырган-ау баққан халқын!" ＿ деген жолдардағы көркемдеу тәсілінің түрі: (Ирония) • Сөздерді қарама-ҡарсы, кекесін мағынасында қолдана: (Ирония) Әсірелеу (гипербола) - суреттелетін затты немесе құбылысты шамадан тыс асырып айту арқылы тілдің бейнелілігін, әсерлілігін арттыратын көркемдік тәсілдің бір түрі. "Сонда Бурыл гуледі, Табаны жерге тимеді. Көлденең жатқан көк тасты, Тіктеп тиген тұлғы Саз балшықтан иледі"" ("Қобыланды батыр") деген жыр үзіндісіндегі көркемдік тәсіл: (Гипербола(әсірелеу) • Құбылысты шамадан тыс асыра суреттеу: (Гипербола) • "Кәп түҡірсе - көл." Әдеби-теориялык ұғым: (Әсірелеу) "От орнындай тұяқтан, Омыртқаң бар отаудай. Шықшытына болайын Оралып жатқан тубектей…", Осында қолданылған көркемдік тәсіл: (Гипербола) • "Балдырганы білектей, Баттауығы жүректей, Ондай қоныс маған жоқ, " - деген үзіндіде Махамбет ақын қолданған тәсіл: (Әсірелеу) "Балығы тайдай тулаған, Бақасы қойдай шулаған, " - тармақтарындағы құбылтудың түрі: (Әсірелеу) "Аққан жасы сел болған, Етегі толып, көл болған, " - деген өлең жолдарында кездесетін көркемдегіш тәсіл: (Әсірелеу) •Құбылтудың түрі: Төлеген тұрды кете алмай, Көзінен жасы төгіліп. (Әсірелеу) • "Жеті жаста садақ тартты, Атқан оғы тасты уатты, Жай оғынан кейін емес. Темірден де өткізеді, Күндік жерге жеткізеді…"(Ә.Тәжібаев "Толағай") Өлеңде кездесетін көркемдегіш сөз: (Гипербола) Литота - затты кішірейте, құлдырады суреттеу. •Литота ойды бейнелейді: (Құбылысты мүлде құлдырады, кішірейте суреттеу) Телегей теңіз шалқыған, Қоғалы көлдер суалған, Тізеге жетер-жетпес күн болған, - деген жолдардағы Махамбет қолданған көркемдік тәсіл: (Литота) "Ер Тарғын" жырында: "От орнындай тұяқтан Оймақтай-ақ қалыпты, Етект кейін еріннен елісі қалыпты, - деген шумақта жыршы қолданған тәсіл: (Литота) Гротеск (өсіру), ұлғайту) - әдеби шығарма ішіндегі оқиғаны шамадан тыс асыра, әсірелеу айту. Табу - көне дәстүр, наным бойынша тура айтуға тыйым салынғандықтан, бұрмалап аталған сөз. Мысалы, жай түсу - жасыл түсті, қасқыр - ұлыма т. б. Эвфемизм мағынасы тұрпайы сөздің орнына сол ұғымды жұмсартып қолданылатын сөз. Мысалы, мылжың - сөзуарлар, өлді - дүние салды, бақиға аттанды т. б. Айшықтаудың (фигура) түрлері: Арнау: Жарлай арнау Сурай арнау Зарлай арнау Қайталау: Жай қайталау - Еспе қайталау - Анафора (әдепкі қайталау) - Эпифора (кезекті қайталау Антитеза (шендестіру) Градация (дамыту) Параллелизм (егіздеу) Эллипсис (сөз тастап кету) Инверсия (сөз орнын ауыстыру) Арнау - айшықтаудың бір түрі. Жарлай арнау - ақынның жеке адамға емес, жалпы жұртқа жария кеңесуі. Қалың елім, қазағым, қайран жұртым, Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың. (Абай) Сурай арнау - ақын өз ойын сан-салалы сауал арқылы айтып жеткізеді де, өзі сол сауалдарға жауап күтеді. Ақ қағазды қаралап, Қалам неге ойнайды? Ақын неге қайғырып, Терең ойға бойлайды? (Әлі Есмамбетов) Зарлай арнау - мұң, зар түрінде айтылады. Алатауды айналсам, Алғадайды табам ба? Сарыарқаны шарласам Саңлағымды табам ба? (Жамбыл) Қайталау - белгілі бір айтар ойды күшейте түсу үшін, бір сөзді не сөйлемді бірнеше рет қайталау. • Қайталаудың түрлері: (Анафора және эпифора) • "Күншілдер өледі, Көңілін от қарып, Батырлар өледі, Борышын атқарып, Бұзықтар өледі. Пышаққа құлшынып, " - деген үзіндіде қолданылып тұрған тәсіл: (Қайталау) • "Күндердің күні болғанда, күн артынан күн жеткенде, ай артынан ай, жыл артынан жыл өтіп, темір етік теңгедей, темір таяқ тебендей болып, өлдім- талдым, өштім-жандым…" Көркемдегіш құралдың түрі: (Қайталау) Жай қайталау - өлең тармақтарында бір сөздің әр жолда қайталануы. Мунар да мұнар, мұнар күн, Бұлттан шыққан шұбар күн. (Махамбет) Еспе қайталау - алдыңғы тіркестің аяғының келесі тіркестің басында қайталануы. Сыр сандықты ашып қара, Ашып қара, сырласым. (С. Сейфуллин) Анафора (әдепкі қайталау) - өлендегі әр жол немесе әр тармақтың ылғи бір сөзбен басталып, қайталана беруі. Ерлерді ұмытса да ел, сел ұмытпас, Ерлерді ұмытса да ел, жел ұмытпас. (М. Жұмабаев) • Алғашқы сөздің қайталану түрі: "Жара бір қатты, жан тәтті, Жара аузына қан қатты, Жағдайсыз қалып барамын, Жанымда бір туғанның жоғынан. " (Анафора) "Ұйқыдан соң - Жапырақпын, жаңбыр шайып жаңарған, Ұйқыдан соң - Көк айдынмын, Мөлдіреген шайқалып, " - деген тармақтарда қайталаудың қай түрі бар? (Анафора) • Үзіндідегі қайталаудың түрін ажыратыңыз. Хантәңірі - бұлт жамылып, мұз киген, Хантәңірі - көкті құшып, бұлт сүйген, Хантәңірі - жерге басын имеген. (Әдепкі қайталау (анафора) Алтайдың арғы беті, бергі беті, Алтайдың біз тұрған жер ызгар шеті… Ағажай, Алтайдай жер қайда-ай, Агажай, Аятайдай ел қайда-ай! - деген қолданылған? (Анафора) Фигура түрін анықтаңыз: Біз Қиғаш ушін қырылдық, Біз Тептер үшін тебістік, Біз таразы сайлап оқ аттық. (Қайталау) Фигураның түрі: был Жөнелді қалмақ, жөнелді, Шеңбер тартып келеді. (Қайталау) Үзіндідегі қайталау түрі: "Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба". (Жай қайталау) да Эпифора (кезекті қайталау) - олендегі әр жол немесе әр тармақтың ылғи бір сөзбен аяқталып, қайталана беруі. Күншілдер өледі, Көңілін от қарып. Батырлар өледі, Міндетін атқарып. (Қ. Мырза Әли) • Шумақтың әсерлілігін күшейту мақсатындағы сөздің қайталану түрі: "Алты құлаш ақ найза, Ұсынып шаншар күн қайда? Садақ толған сәйгез оқ Созып тартар күн қайда?" (Эпифора) Антитеза (шендестіру)…- кереғар екі затты не құбылысты қазар қоя отырып, келесі бір заттың, ұғымның, құбылыстың сипатын аңғартатын айшықтаудың бір түрі. •"Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді, " - деген мақалдағы қолданылған тәсіл: (Шендестіру) "Қар - аппақ, бүркіт - қара, түлкі - қызыл, 'ұқсайды қаса сұлу шомылғанға" тармақтарында күбылтудың қолданылған түрі: (Шендестіру (антитеза) • Ақжүністің бет-ажарын, тән сұлулығын: "Қара жерге қар жауар, Қарды көр де, етім көр, Қар үстіне қан тамар, Қанды көр де, бетім көр, " - деп суреттеуде қолданылған тәсіл: (Антитеза) Сен жерболдын, нөсер болып төлілсем, Шұғыласын қара булт бон көрінсем Мен - тун болсам, сен таң болдың жаңа атқан, Мені - қола, сені - шойын жаратқан. Өлең үзіндісіндегі фигураның түрі: (Антитеза) • "Көзі жұмыққа - арзан, Көзі ашыққа ＿ маржан. " Қолданылған көркемдік бейнелеудің түрі: (Антитеза) Градация (дамыту) - алдыңғы сөзден соңғы сөзді, алдыңғы ойдан соңғы ойды, алдыңғы құбылыстан соңғы құбылысты асыра, асқақтата түсу (түйдектету, баяулату болып бөлінуі). Мұнар да мұнар, мұнар күн, Бұлттан шыққан шұбар күн, Буыршын мұзға тайған күн, Бура атанға шөккен күн… (Махамбет) • Градация (дамыту) латын тілінен аударғанда қандай ұғымды білдіреді? (Бірден-бірге сатылап күшейту) Параллелизм (егіздеу) немесе синтаксистік параллелизм - екі нәрсені қатарластыра, жанастыра алып бейнелеу тәсілі. Асыл туған Ақжүніс, Күнді байқап қарасам - Күнді бұлт қоршайды, Күн жауарға ұқсайды. Айды бұлт қоршайды, Айды байқап қарасам - Түн жауарға ұқсайды. Бойды байқап қарасам - Қол-аяғым көсіліп, Аузы-мұрным ісініп, Алланың хақ бұйрығы Маған таяғанға ұқсайды! ("Ер Тарғын") •Параллелизм деген ұғымның мәні: (Екі нәрсені қатарластыра алып бейнелеу тәсілі) Тура әділдік биде жоқ, Бәрін айт та, бірін айт, Қаумалаған қарындас, Қазақта бар да, менде жоқ. Үзінді авторы мен өлең жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Махамбет, синтаксистік параллелизм) • "Сағындың ба, Қарақұм, Сарыарқадан жаңбыр болып келейін. Сағындың ба, Қарақұм, Жаңа туған ән-жыр болып келейін, " - шумағы айшықтаудың қай түріне мысал баллады? (Параллелизм) "Неге маған жырламасқа, Сырда туған елімді. Ел анасы - менің анам, Сырдың сұлу өзені, " - деген өлең шумағында Тәжібаев қандай көркемдегіш тәсіл колданған? (Параллелизм) Эллипсис (соз тастап кету) Инверсия (соз орнын ауыстыру) • Сөздердің әдеттегі грамматикалық түзілу тәртібінен тыс, орындарын ауыстырып, өзгеше тіркестер құратын түрі: (Инверсия) Жөнелді қалмақ, жөнелді, Шеңбер тартып келеді. Фигура түрі: (Инверсия) Сен құрметте оны! Түсіндің бе, қарағым?! Ол ақшаға сатқан жоқ, Тізеден кесіп аяғын. Әбу Сәрсенбаевтың өлеңінен берілген үзінді айшықтаудың қай түрі? (Инверсия) Жанр - француз тілінен аударғанда "түр", "тек" ұғымдарын береді. Ол әдебиеттің мазмұндық, құрылымдық, пішіндік т. б. белгілері ортақ, бір түрі деген ұғымда қолданылады. Жанр эпос, лирика, драма болып үш топқа бөлінеді. • Әдебиеттің тектері: (Драма, проза, поэзия) 1. Эпос - көркем әдебиеттің байырғы, негізгі тектерінің бірі, дәлірек айтқанда өмір шындығын мейлінше мол қамтып, кең суреттейтін, адам мінезін мүмкіндігінше терең ашып, жан-жақты танытатын іргелі, күрделі жанр. a) шағын көлемді эпикалық жанрлар: миф, аңыз, ертегі, мысал, әңгіме, новелла, эссе, очерк, фельетон, памфлет. Миф - көне аңыз, әңгіме. Миф табиғат құбылыстарын, адам не қоғам өмірінің сан алуан сырын қиял-ғажайып оқиғаға айналдыра бейнелейді. Ең алғаш Грекия мен Римде пайда болған. Мысал - андар, хайуанаттар, өсімдіктер іс-әрекеті, мінезі арқылы адам бойындағы мінді, кемшілікті тұспалдап, әжуа-күлкі ететін шағын көлемді, оқиғалы, адамға сабақ боларлық тағылымды шығарма. (Таным дерек: Мысал аудару Ыбырай, Абай тәжірибесінен басталады. Бір мысалдың өзі әрқайсысының аудармасына ілікті. Бұл әдебиетте нәзирагейлік тәсіл деп аталады. А. Байтұрсынов Крыловтан аударса, Крыловтың өзі грек мысалшысы Эзоптан, Рим мысалшысы Федрден аударған. Ғалымдардың пікірінше, Крыловтың 33 туындысы аударма екен. ) •Мысал ұғымына сәйкес келетін жауап: (Шағын көлемді, оқиғалы, адамға сабақ болатын өсиеті бар, аллегориялық тәсілмен жазылған шығарма) Әңгіме - оқиғаны баяндап айтуға негізделген, қара сөзбен жазылған шағын көркем шығарма. Әңгімеде әдетте бас-аяғы жинақы, тиянақты бір оқиға айтылады. Онда аса маңызды деген қысқа оқиға суреттеледі. Кейіпкерлері көп болмайды. сюжет желісі бір арналы ширақ келіп, тақырыбы мен идеясы айқын болады. Қазақ әдебиетінде балаларға арнап тұңғыш әңгімелер жазған - Ы. Алтынсарин. Новелла - қара сөзбен жазылған шағын прозалық шығарма, кейде өлеңмен жазылады. Оқиғасы қызу, ширақ дамын, күтпеген жерден кілт, тосын шешіммен аяқталатын әңгіме,Новелланың әңгімеден айырмашылығы онда әдеттен тыс, өзгеше жағдай, ғажайып оқиға баяндалады. • Оқиғасы қызу, ширақ дамып, күтпеген жерден кілт, тосын шешіммен аяқталатын әңгіме: (Новелла) Эссе - тұрақталған, қалыптасқан тұжырымдарға жаңа қырынан қарап, өзінше толғап, әрі дағдыдан, әдеттен, көне соқпақтардан бөлек, тың болжамдар мен түйіндеулерге құрылатын философияның, эстетиканың, әдеби сынның. публицистиканың, көркем әдебиеттің жанры. Эссе жанрының негізін салушы - XVI ғ. екінші жартысында өмір сүрген француз философы М. Монтень. a) орта көлемді эпикалық жанрлар: повесть, поэма. Повесть (хикаят) - баяндау түрінде қара сөзбен жазылған оқиғалы көркем шығарманың түрі. Көлемі жағынан әңгімеден үзақтау, романға жақындау болады. Бірақ романдағыдай қат-қабат шиеленіскен оқиғалар тізбегі бола бермейді. Оқиғалары жинақы, сюжеттік желі негізінен бір арнада өрістейді, кейіпкерлер саны да аса көп болмайды. Поэма - орта көлемді эпикалық түрге жататын, өмірде болған, не болуға тиіс күрделі құбылыстар мен келелі оқиғаларды, алуан-алуан адамдар тағдыры мен заман шындығын көлемді, желілі эпикалық не лирикалық сипаттағы өлеңмен суреттейтін жанр. б) кең көлемді эпикалық жанрлар: роман, эпопея. Роман - Романның түрлері: тарихи роман, роман-эпопея, авантюралық роман, ғажайып оқиғалы роман, детективті роман, психологиялық роман, тұрмыстық роман, педагогикалық роман, сатиралық роман, мемуарлық роман. Эпопея - бүкіл бір дәуірді кеңінен қамтып бейнелейтін кең тынысты, сан- салалы эпикалық шығарма. (М. Әуезовтің "Абай жолы" шығармасы. ) Дилогия -бір-бірімен жалғастырылып, бір идеялық ой-тұжырымдар негізінде жазылған, басты кейіпкерлері ортақ, композициялық тұрғыдан дербес екі шығармадан құралған көркем туынды, ал трилогия - үш кітаптан тұратын шығарма. 2. Лирика - ақынның сезімін, көңіл күйін, қуанышы мен сүйінішін, арман-аңсарын, өмірге деген көзқарасын, ілдкі толғанысын, дүниетанымын сыр қып шертетін өлең. Түрлері: саяси лирика, махаббат лириқасы, философиялық лирика, табиғат лирикасы, азаматтық лирика, Арнау, ода, романс, пастораль, сонет, элегия, эпиталама, эпитафия, эпиграмма, идиллыя да т. б. лирикалық шығармалар тобын құрайды. Баллада (би әні) - орта ғасырларда роман елдерінің (француз, испан, итальян) поэзиясында туып, қалыптасқан лириканың ерекше бір түрі, лиро- эпостық сипаттағы шағын сюжетті өлең. Мұнда ақын өзінің көңіл-күйін, толғанысын жырлап қана тынбайды, сол сезімді туғызған себептерді оқиғаға айналдыра суреттеп көрсетеді. Мазмұны көбінесе тарихи шындық, оқшау фантастикалық хал, ерлік әрекет болып келеді. Қазақ әдебиетінде баллада жазу дәстүрін С. Ерубаев бастаған. • Қазақ баллада жанрының көшбасшысы: (Қайнекей Жармағанбетов) • Шағын сюжетті өлеңге тән атау: (Баллада) 3. Драма - сахнаға арналған, оқиғаны, оған қатысушы кейіпкерлердің іс- әрекетін, көңіл-күйін көрсету арқылы баяндайтын әдеби шығарма. Оқиғасы барынша шиеленісіп, қызу тартысқа құрылады. Кейіпкерлер характері сөздері және қимыл-әрекеттері арқылы танылады. Қазақ драмасын ғалым, академик Р. Нұрғали үш салаға жіктейді: а) қаһармандық; а) саяси- әлеуметтік; б) тариси-гүмырнамалық. Комедия өмір құбылыстарының, адамның мінез-құлқының, іс- әрекетінің күлкілі жақтарын көрсету мақсаты мен сахнаға лайықталып жазылған драмалық шығарма. Трагедия - өмірдегі шиеленіскен күрес-тартысты, бір-біріне қарама- қайшы күштердің ешбір ымыраға келмейтін, белдескен күресін, қақтығыс таласын суреттейтін драмалық шығарма. Көбінесе кейіпкердің қазаға ұшырауымен аяқталады. Пьеса драматургиялық шығармалардың жазылу түрі. Пьесада прозадағы, поэзиядағы сияқты авторлық суреттеулер, мінездеулер, баяндаулар болмайды, барлық оқиғасы, ойы, кейіпкерлер бейнесі - бәрі кейіпкерлердің өз сөздері арқылы жасалынады. Қысқа түсіндірме түрінде келетін автордың сөзі ремарка деп аталады. Проза - қара сөзбен жазылған шығармалар. Поэзия - көркем әдебиеттің ертеден қалыптасқан үлкен бір саласы, өлең, жыр түрінде жазылған әдеби шығармалар. Жыр - 1) поэзиялық шығармалардың жалпы атауы; 2) қазақтың халық поэзиясындағы 7-8 буынды өлең өлшемі, поэзиялық Шығарма жанры. Жырау - өз жанынан шығарып жыр айтатын және эпиҡалық дастандар мен толғауларды орындайтын халық поэзиясының өкілі. Жыршы - жыр айтушы, таратушы. Жыршы бұрыннан белгілі жырды, халық дастанлары мен поэмаларды домбыраның не қобыздың сүйемелдеуімен, мақаммен, әнмен айтады, сондай-ақ эпикалық шығармаларды да орындайды. Кейбір жыршылар өз жанынан да өлең-жыр шығарады. Терме ＿ лирикалық өлеңдердің үлгі-өнеге, ақыл-кеңес, өнеге-насихат ретінде келіп, белгілі бір ырғақпен орындалатын түрі. Толгау - көне дәуірлерде туып, қалыптасқан поэзиялық шығарманың бір тұрі, философиялық ой қорытудың ұлттық үлгісі, табан астында суырып салып айтуға құралған лиро-эпостық жыр. Толғау - күрделі, көлемді лирикалық туынды, сюжетсіз поэма. Дастан - ауыз әдебиетіне жататын жанр. Дастан Орта Азия, Таяу Шығыс халықтары мен қазақ халқының арасында кең тараған. Қазақ дастандарын тақырыптарына қарай тарихи жырлар, батырлар жыры, лиро-эпостык жырлар, қиссалар деп бөлуге болады. Фантастика - әдебиеттің өмір шындығын қиял тұрғысында әсірелеп бейнелейтін жанры. Қазақ әдебиетінде фантастика халық киялынан туған хайуанаттар жайлы, қиял-ғажайып, тұрмыс-салт ертегілерінен бастау алады. Композиция - шығарманың құрылымы: басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі. • Сюжеттік дамудың кезең-кезеңдерін тәртіпке салып, реттеп, қиыннан қиыстырып тұратын тәсіл қалай аталады: (Композиция) • Көркем шығарма композициясының элементі: (Шарықтау шегі) • Композиция элементі: (Пролог, шарықтау шегі) • Көркем шығарманың құрылымына тән қатар: (Оқиғаның басталуы, байланысы, шарықтау шегі, шешімі) • Оқиғаның болатын орны, мерзімі: (Экспозиция) Сюжет - үлкен шығарма ішіндегі білінбей жымдасып кеткен оқиғалар желісі. Көркем шығармадағы оқиғалардың рет-ретімен баяндалып, бір- бірімен байланысып, біртұтас желі құруы. •Оқиға не оқиғалар жиынтығы, әдеби шығармадағы оқиға желісі: (Сюжет) •Шығарма арқауындағы негізгі оқиғаның әуелгі туындау себебі тән: (Сюжеттің байланысына) • Адамдар арасындағы қимыл-әрекеттің мейлінше күшейіп, өрбіп жеткен жері болатын сюжеттік дамудың ең жоғарғы сатысы: (Оқиғаның шарықтау шегі) • Адам мен оның өмір сүру жағдайларын шын күйінде көрсету: (Реализм) • Әдебиеттегі мазмұн: (Шығармадағы өрнектелген өмір шындығы) • Шығарманың мазмұны сипатталады: (Тақырыппен, идея мен) •Шығарманың тақырыбы деген ұғымға сай келетін жауап: (Жазушының көркем шығармасына негіз, арқау еткен өмір құбылыстарының түйіні) •Әдебиет пен журналистиканың қоғамдағы көкейкесті, өткір мәселелерді қозғайтын саласы: (Көсемсөз) "Классикалық әдебиет" кемелденген, жоғары сапалы деген ұғым) деген ＿ ұғымның анықтамасы: (Үлгілі, Лирикалық қаһарман немесе ақындық тұлға - әр оқырман жүрегіне жол тауып, онымен дәл өзіндей сырласатын өлең кейіпкері, Баяндау - көркем шығарманың оқиғасын желілі түрде әдеби тілмен көркемдегіш құралдар арқылы әңгімелеп жеткізу. Мен - қазақ, қазақпын деп мақтанамын, Ұранға "Олен" деген атты аламын, Сүйгенім - қазақ өмірі, өзім қазақ, Мен неге қазақтықтан сақтанамын?! Берілген үзінді қай кейіпкерге тән? (Лирикалық кейіпкерге) • Әдеби шығарманың оқиғасын желілі түрде әңгімелер: (Баяндау) Суреттеу шығарма оқиғасын баяндау барысында оқиға болған жермен, кейіпкерлермен, оған қатысты нәрселермен таныстыру барысында қолданылатын әдеби әдістің бір түрі. Түрлері: пейзаж, портрет, мінездеме. Пейзаж - әдеби шығармадағы табиғаттың әсем көрінісі, көркем бейнесі. • "Пейзаж" терминінің мағынасы: (Табиғатты суреттеу) Мінездеме - көркем шығармадағы кейіпкерге тән мінездерін, ой-пікірін, адамдармен қарым-қатынасын, сөйлеу әдебін, ішкі болмысы мен дүниеге көзқарасын, іс-әрекетін жинақтап айту. Мінездеу - кейіпкердің мінез бітімі, көркем образдың өзегі, негізгі арқауы. Тура мінездеу - бұл автор мінездемесі. Адамды бір сөзбен де мінездеуге болады. Мысалы, сараң болса - Қарабай, аңқау болса - Мырқымбай, өтірікші болса - Судыр ахмет дейміз. Жанама мінездеу - кейіпкерге қатысты құбылыстан мен заттарды суреттеу арқылы қаһарман бейнесін ашып көрсету. •Мінездеменің ерекшелігі: (Шығармаға қатысушының мінезін, дүниеге көзқарасын сипаттау) • Мінездеу: (Кейіпкердің мінезін, дүниеге көзқарасын суреттеу) Портрет - адамның сырт бітімін, кескін-кейпін, жүріс-тұрысын суреттеу. Диалог оқиғаға қатысушы екі немесе бірнеше адамдардың өзара сөйлесуі. "Бісқақ - қазір мен арман бестерге келген, үйлі-баранды, ересек әсігіт, Бұл да әкесі сектлді орта дойлы, қылып шырайлы, жанары шатынап түратын, алакоздеу азамат болып өссін ти…" Жазушының кейіпкер бейнесін сөзбен салған суреті; (Портрет) • Шығарма кейіпкерлерінің өзара кезектесе сөйлесуі: (Диалог) Монолог - әдетте, бір кейіпкердің сөзі, түрлі жағдайлардың әсерінен оның өзімен-өзі сырласуы, толғанысы, Ішкі монолог - кейіпкердің ішкі ойы, өзіне өзі карата айтылған арнауы: көңіл күй сырын білдіретін эмоциялық әсерді байқататын көркемдік құралдың бір түрі. • Монолог дегеніміз: (Бір адамның ұзақ сөзі) Прототип - әдеби шығарма кейіпкерінің бейнесін жасауға тірек, негіз болатын өмірде бар адам, яғни, түпкі тұлға. Мысалы, Ж. Аймауытовтың "Әншi" әңгімесіндегі Әмірқанның прототипі әнші Әміре Қашаубаев. Типтік образ - көркем шығармада адамның өмірі, олардың өзара қарым- қатынастары, наным-сенімдері, ой-сезімдері, мінез-құлықтары жинақтала суреттеледі. Бірақ жазушы шығармада өзіне белгілі бір адамның ғана сипатын көрсетіп қоймайды, сол адамның өмір сүрген кезіне, өскен ортасына дәл келетін көп адамдарға тән ең керекті, ең жиі кездесетін іс- әрекет, мінез-құлық, наным-сенімдерді жинақтап, бір адамға тән сипат етіп көрсетеді және солай болуы мүмкін екендігіне оқушыларын сендіреді. Көркем шыгармадағы осындай жинақталған адам образын типтік образ деп айтамыз. Образ түрлері: романтикалық образ, реалистік образ, эпикалық образ, лирикалық образ, драмалық образ, юморлық образ, сатиралық образ, фантастикалық образ, трагедиялық образ, геройлық образ. • Шығарманың кейіпкері деген ұғым: (Шығармадағы адамдардың мінез- құлқы, сырт пішіні, көркем бейнесі) Риторикалық сұрау (лепті сұрау) - ойды, сезімді әсерлі жеткізу үшін жауабы өзінен-өзі айқын нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту. Балалық өтті, білдің бе? Жігіттікке келдің бе? Жігіттік өтті, көрдің бе? Кәрілікке көндің бе? (Абай) Өлең - арнайы шумақ, тармақ, ұйқас, буын, бунақ қалпын сақтаған, кейіпкер көңіл-күйіне неғұрлым терең үңілетін поэзиялық жанр түрі. Шумақ - өлең жолдарының буын саны, тармағы, ырғағы мен мағынасы жағынан және ұйқасу үйлесімі жағынан жеке жүйе құрауы, өлең ішіндегі аяқталған бір ойды білдіретін топталған бөлшек. Тармақ - өлеңнің әрбір жолы, ол өз ішінде бунақтарға бөлінеді, олар өлең ырғағын тудырады. Бунақ - өлендегі дауыс толқындарының ерасыл Буын өлең жолындағы дауысты дыбыстар саны. 4 Арқаның / / кербез сұлу/ / Көкшетауы, / 3 Дамылсыз / / сұлу бетін / /жуған жауын. / 4 Жан-жақтан / /ертелі-кеш / / бұлттар келіп, / 3 4 / Жұреді / /біліп кетіп/ /есен-сауын. / (С. Сейфуллин) Бұл - үш бунақты, 11 буынды өлең. Ұйқас - өлең тармақтарының соңғы сөздеріндегі үндестік. Түрлері: Қара өлең ұйқасы (а, а, б, а); (немесе асқақ ұйқас) Шұбыртпалы ұйқас (а, а, а, а); (немесе жыр ұйқасы) Кезекті ұйқас (а, б, в, б); Шалыс ұйқас (а, б, а, б); Егіз ұйқас (а, а, б, б); Ерікті ұйқас (а, б, в, г, б); Аралас ұйқас (а, а, б, в, б, в, б, б, б). •Өлең шумағының құрылымы: (Ұйқас, буын, бунақ) •Тармақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі: (0йқас) •Өлең ұйқасының белгісі: (Тармақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі) •Өлеңнің әрбір жолы аталады: (Тармақ) • Тармақ өз ішінде бөлінеді: (Бунаққа) •Өлең жолының ырғақтық жағынан жекелеген бір бөлшегін құратын буындар тобы: (Бунақ) • Аяқталған біртұтас ойды білдіретін өлең өлшемінің атауы: (Шумақ) •Өлең шумағының белгісі: (Өлеңнің буын саны, тармақ, ырғақ пен мағына жағынан ұйқасу үйлесімі) • Қара өлең ұйқасы: (ааба ) "Алдымда неше қатар тұрса да оқ, Тартынып бұл сапардан қалуым жоқ. Сұлуын дүниенің жисаң-дағы, Бір жарымдай болмайды көңілі тоқ, " - деген жолдарда қандай ұйқас түрі қолданылған? (Қара өлең) я,а,б,б түріндегі ұйқас - ұйқастың қай түріне жатады? (Eris) Желп-желп еткен ала ту, Жиырып алар күн қайда? Орама мылтық, тарс ұрып, Жауға аттанар күн қайда? (Махамбет) Осы өлкедегі ұйқас түрі: (Кезекті • Абайдың А. С. Пушкинді аудару арқылы тапқан ұйкасы: (Шалыс уйқас) "Қыста, күзде, Қырда, құмда, Шалда, тузде, Сайда, шыңда деген төрт жолды шумақ құрылған ұйқас: (Шалыс) "Гималайда қуат бар, Қозғалды оны құрауға. Гималайда улы от бар, Таянып тұр тұтауға." Шумақтағы ұйқас түрі: (Шалыс) • Өлең жолының қандай ұйқасқа құрылғаны: Әсемпаз болма әрнеге, Өнерпаз болсаң арқалан. Сен де бір кілті дүниеге, Кетігін тап та, бар қалан. (Шалыс ұйқас) • Қара бөрік қалай ғана Қайратымен мал жайған, айым Қысқа түнде қырық шапқан а. Үзіндідегі ұйқас түрі: (Шұбыртпалы ұйқас) Шубыртпалы ұйқас: (аааа) • Арықтар, көшелер әрқандай, Ұйысқан, үзілген арқандай. Үй-жайлар қираған қалқандай, Кірпіштер түйілген талқандай, Осы (Шұбыртпалы) шумақтағы ұйқас түрі: • "Не салса да Құдайым, Жібек үшін көрем, - деп, Жібекке дүгай сәлем, - деп, Енді атына мінеді, " - деген жыр ұйқасы: (Жыр түріндегі шұбыртпалы ұйқас) • Жолдың соңғы сөзі қайталанып, ұйқас оның алдындағы сөзде болуы: (Редифті ұйқас) • Рубаилар дегеннің анықтамасы: (Көбінесе философиялық мәнде келетін төрт тармақты өлең) • Он бір буынды өлең өлшемімен үнемі дерлік қолданылатын ұйқас түрі: (Қара өлең ұйқасы) Алтын ұям мектебім, Біліміңмен көктедім. Саған деген жалынды Ақ алғысым көп менің. Ұйқас түрі: (Қара өлең ұйқасы) Мен ақ сұңқар құстың сойымын, Шамдансам, тақсыр, кетермін. Кетпей де нешік етермін. Бұл барғанда барармын, Қиядан орын алармын. Өлендегі ұйқас түрі: (Егіз ұйқас) Кешегі өткен ер Әбіш Елден бір асқан ерек-ті. Жүрегі жылы, бойы құрыш, Туысы жаннан бөлек-ті… Үзінді авторы мен өлең жолдарындағы ұйқас түрі: (Абай, шалые ұйқас) Өлең ұйқасы: Тұр еді Назым нұрланып, Атлас көйлек үстінде, Көк арбаға сүйеніп, Шыбықтай белі бұралып. (Ерікті ұйқас) ***Шәкәрім өлеңіндегі Абай қолданған шығыстың ұйқас түрі: Ескіден қалған сөз теріп, Өз ойымнан өң беріп, Үйретуді жөн көріп, Түзетпек едім адамды. (*Ғаруз ұйқас) Буын түрін аныктаңыз: Аяймын мен анасыз, Атасызды, Аяймын мен құлынсыз, Ботасызды. Хайуанатқа жасаған қиянатын Бауырыңа жасаған опасыздық. (Аралас буынды) (Негізінде 11 буынды) Кең дүние, төсіңді аш, мен келемін, Алынбаған ақым бар сенде менің. Бұйрат құмдар - бұйығып шөлдегенім, Бура бұлттар - бусанып терлегенім. Шумақтағы бунақ саны: (Үш) •Поэманың анықтамасы: (Оқиғаны өлеңмен суреттейтін көлемді шығарма) ••Қазақ өлеңі жататын жүйе: (Силлабикалық) "Орта ғасырда Француз, Испан, Итальян елдерінің поэзиясында туып қалыптасқан лириканың ерекше бір түрі - баллада, " - деген пікір авторы: (3. Қабдолов) Өлеңді тұтқиылдан суырып салу өнері: (Импровизация) •"Күрзі" деген сөздің мәнін көрсетіңіз: (Болат шоқпар) •Адамдардың жұмыс жөнінде пікірлесуіне, ой бөлісу жөніндегі әрекетіне тікелей қызмет ететін стиль түрі: (Ресми іс қағаздары) **** Әдебиет туралы ғылымның негізгі салалары: (*Әдебиет тарихы; *Әдебиет сыны; *Әдебиет теориясы) **** Драма түрлері: (*Комедия; *Трагедия) … *** Лириканың түрлері: (*Махаббат: "Саяси; *Табиғат лирикалары) Суреткердің өзі суреттеп отырған түрліше тағдыр тартысынан туған нәтиже: ("Шешім) Көркем туындының кіріспе бөлімі мен қорытынды бөлімі қалай аталады? (*Пролог; "Эпилог) *** "Пародия" сөзі қай тілден енген? ("Грек) Үзіндіні ұйқас, шумақ, тармақ түрлеріне ажыратыңыз. Мақсатым - тіл ұстартып, өнер шашпақ, Наданның көзін қойып, көңілін аулау, Рагі жазсын деймін ойлы мас жігіттер, Думан-сауық ойда жоқ әуел баста-ақ, (*Қара өлең ұйқасы; *Бір шумақ; Төрт тармақ) Әсірелеуге тән қатар: (*Өмірде кездесетін құбылысты шамадан тыс асырып айту) Көркемдегіш сөздің түрі: Сонда Бурыл гуледі, Табаны жерге тимеді. Көлденең жатқан көк тасты Саз балшықтай иледі (Гипербола) Қайталаулар кездесетін өлең жолдары: (***Асқар, асқар, асқар тау"; ***Мен, мен едім, мен едім") * *** Антитезаға (шендестіру) тән қатар: (*Екі зат не құбылысты шендестіру арқылы басқа бір құбылыстың сыр-сипатын аңғарту) *** Троптың (құбылту) түрлері: (*Метафора; *Метонимия; *Синекдоха; Кейіптеу) **** Метафоралар: (*Мен жаралы жолбарыс ем; *Әйнегі - күн, шатыры - аспан; *Гималай - көктің кіндігі) *** Фигураның (айшықтау) түрлері: (*Шендестіру; *Дамыту; *Инверсия; Эллипсис) **** Эпитеттер қатары: (*Ақша маңдай, қыр мұрын; *Ақ алмас, сары дала) ***Көркем әдебиет стилінде қолданылған эпитет(тер): (*Жаздың қысқа таңы сарғайыл атып келеді; *Сүттей жарық айлы түн) жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|