Әкім тарази қ. Жұмаділовтың өмірі мен шығармашылығы туралы әңгімелеу
жүктеу/скачать 48,41 Kb.
|
f5fc05263318030
| «Тағдыр» романы
«Жол торабы» 1-ші бөлім – Демежан! Әй, Демежан! Демежан деймін... Тұрмайсың ба енді, өстіп шалқар түске дейін жата беруші ме ең?.. Айтпақшы, бүгін сенің ұлықтарға баратын күнің емес пе? — деген Бибінің өзіне таныс назды үні алыс бір жақтан еміс-еміс естілгендей болады. Бірақ үлкен темір кереуетте арыстай болып зорға сыйып жатқан жас жігіт әлі толық оянбаған қалпында, көзін ашпаған күйі қымтана түсіп жата берді. Балға қонған шыбындай кірпіктері ауырлап, санасы сазға батқандай бірте-бірте бұлыңғыр тартып, тәтті ұйқының құшағына қайтадан ене берген. Осы сәтте келіншегі қайта оралып, күйеуінің табанын қытықтады. Оған да болмаған соң танауын қысып, еркелеп ойнауға кірісті. Тек осыдан кейін ғана, жігіт амалсыз көзін ашып алған. Қолымен қармап Бибіні ұстап алмақ еді, ол сықылықтай күліп, ұзап кетіпті. Үй-іші самаладай жап-жарық. Күн едәуір көтеріліп қалса керек, терезе жақтауынан төр жаққа қиғаш сәуле түсіп тұр. Демежанның ұйқысы құждың ұйқысындай қатты еді. Солай болатын жөні де бар. Жасы жиырма төртке жаңа келген, денсаулығында титтей ақау жоқ, үйленгеніне әлі жыл толмаған бұла жігіттің таңғы ұйқысынан тәтті не болушы еді бұл дүниеде?! Ол сырықтай ұзын бойымен там төбесін тірей жаздап, орнынан тұрғаннан кейін де керіліп-созылып, буындарын бырт-бырт үзіп, үй ішінде біраз жүрді. Сол бетінде босағада ілулі тұрған ашпалы календарьдың қасына барып, бір парағын тарих қойнауына қарай аударып тастады. Жаңа бетте: «1884 жылдың 25 мамыры. Император Гуансюйдің таққа отырғанына 10 жыл» деген қытайша жазу тұр еді. Үстіне жеңіл киімдерін іле салып, далаға барып жуынып келді. Бибі шайын жасап күтіп отыр екен. Қай кезде үлгіргенін кім білсін, көшеге шығып, наубайханадан сарымсақтан пісірген тәтті қалаштар, ыстық самса әкеліп қойыпты. Демежан қаймақ қатқан күрең шайдан екі-үш кесе ішті де, шайды асықпай тартатын Бибіні жеке қалдырып, өзі төргі үйге қарай бет алды. Киім тұратын шкафты ашып, бүгін қалай киінсем екен дегендей сәл ойланып қалған. Кенет жақында орыс факториясынан сатып алған Еуропа үлгісіндегі жаңа костюмге көзі түсіп, соны киіп көруге аңсары ауды. Ол үлкен шарайнаның алдына келіп, өзінің жана киім порымына тосырқай қарап біраз тұрды. Мұндай үлгіні өмірі иығына іліп тұрғаны осы. Сырттай жарасымды көрінгенімен, бойы үйренбегендікі ме, денесін кептеп, тыртысып тартып тұрғандай әсер еткен. Ал өзі былай қарағанда, адамды сұлу аттай сымбатты қып көрсететін, нағыз бозбаланың-ақ киетін киімі... Қазір айнаның әр жағынан: үстінде сарғылт шұғадан тігілген қайырма жағалы костюмі бар, басына сол түстес шляпа, аяғына біз тұмсық туфли киген, еңсегей ірі денелі, қияқ мұртты, аққұба жігіт бұған жымия қарап тұр еді. Демежан аймақтың губернаторы Ши-амбының қарауында тілмаш болып қызмет істейтін. «Несі бар, бүгін кеңсеге осыны киіп барып, бір көрінейін. Қызық болсын, — деп түйді ол ішінен. — Іші күйгендер тұз жаласын». Айнаның алдында ары-бері ойқастап тағы біраз жүрді. Бұрын өзі оқушы кезінде де, кейін қызметкер болған шағында да, Маншың төрелерінің салты бойынша, үстіне тік жағалы, өңірі қаусырмалы, жырық етек қытайы қамзол киіп, оның сыртынан етек-жеңі солбаңдаған жібек халат іліп жүретін-ді. Зиялылар үшін бұдан басқа да киім үлгісі болады деген ой үш ұйықтаса түсіне кірмепті ғой. Үйленгеннен кейін бұрынғы порымын өзгертуге тура келді. Одан жеріндірген — осы Бибі. Күле жүріп, мазақтай жүріп, ол киімдерін тастатты да, осы қалада кейінірек шыққан ноғай сәнімен жаңаша киіндіретін болды. – Бибі, қайдасың? Бері келіп кетші, — деді Демежан ас үйде ыдыс-аяқ жуып жүрген келіншегіне дауыстап. Әйел көзі қырағы ғой, алдымен соның сынынан өткізуді жөн көрген. Көп күттірмей босағадан Бибі көрінді. Жасы он тоғыз-жиырмаларға енді келген, ат жақты, екі бетінің ұшында қан ойнап тұрған, тана көз сұлу келіншек есіктен аттай бере күйеуіне көзі түсті де, аңырып тұрып қалды. – Ой, Демежан, сен қазір кімге ұқсайтыныңды білесің бе? — деді таңданғанынан аузына басқа сөз түспей. – Иә, кімге ұқсап тұрмын? – Аумаған консул болыпсың да қалыпсың... Саған баяғыдан бері осылай киіну керек еді. Демежан қарқылдап күлді. Анада қытайдың шаған мейрамы кезінде Ши-амбы берген қонақасыда бұлар орыс консулы Балкашинмен дастарқандас болғаны бар еді. Бибі соны еске алып тұр. – Мен Ши-амбы1 да, консул да емеспін. Мен кәдімгі Бибінің күйеуі Демежанмын, — деді жас жігіт лепіре дауыстап. — Қалай мына киім ұнамай ма саған? – Ұнағанда Қандай! Бұрын ана бір сөлбірейген киімдерін қалмақтың келеңіне ұқсатып, кісінің ішін пыстырушы еді. Міне, нағыз сері болдың да шықтың. – Әй, білмеймін-ау. Маған шалбары сәл тар сияқты көріне береді. Отырғанда ауы сөгіліп кетіп, абиырымызды ашып қалып жүрмейміз бе? – Бұрын кең киімге үйреніп қалғандікі ғой. Дағдыланған соң білінбей кетеді, — деді Бибі күйеуінің жаға-жеңін жөндеп жатып. — Ана жылы қызық болған... Мен сорлы он беске келгенше ұлша киініп жүрдім емес пе. Жеңгелерім енді бой жеттің деп алғаш қызша киіндіргенде, мен етегіме оралып, жығылып қала жаздағанмын... Иә, солай еді-ау, айтпақшы. Бибінің еркек-шора болып жүрген кезін Демежан өз көзімен көрген-ді. Бибі ол жылдары бұған жай балдыз есептелетін. Демежан, әсілі, өзінін жастай құда болған қалыңдығы — Құрман қажының үлкен қызы Мәрияға үйленуге тиіс еді. Бірақ оған қосылуға тағдыр жазбады ғой. Бұл жайлау үстінде қайнына ұрын барып, келінді күзге қарай түсіреміз деп отырғанда, Мәрия іш кірнесінен қайтыс болды. Осыдан кейін Құрман қажы өзінің жақсы құдасы Керімбаймен арақатынасын үзгісі келмей, Демежанды жетіп келе жатқан кіші қызы Бибіге қаратқан... Ал Бибіні алғаш рет қалай көргені әлі күнге дейін есінде. Мұнын сол ауылға ұрын барып жатқан кезі ғой. Жылқышылармен бірге асаудың құлағында ойнап жүрген «бала жігітті» біреулер сыртынан таныстырып, «Мынау ұл емес, қыз. Сенің туған балдызың. Емшегін мытып ойнамайсың ба» дегенде, бұл сенер-сенбесін білмей, таңырқап қалған. Шынында да, өңі балбұл жанып, көзінен от ұшқындап тұратын, қайсар-қыңырлығында шек жоқ, бұла тентекті анық білетіндер болмаса, ешкім де қыз деп көңіл аудармастай еді... Сол еркек-шора асау қыз тағдырдың жазуымен күндердің күнінде маған әйел болады деп Демежан ол кезде ойлады ма екен?! Қайдағы... Тіпті үш ұйықтаса түсіне кірген емес. Кейін қалыңдығы қайтыс болған соң, әкесі Керімбай: «Сен енді Құрекеннің кіші қызын алатын болдың» деп хабарлағанда, бұл ер-тоқымын баурына алып, көпке дейін көнбей тулағаны есінде. Бірақ қанша тулағанмен ата-ана әмірінен асып қайда барасың. Арада екі үш жыл өткенде сол ауылға қайтадан ұрын баруға тура келген. Бұл жолы Бибіні көргенде, тағы да өз көзіне өзі сене алмады. Алдында бұл күткен баяғы тентек еркекшора емес, хор қызындай үлбіреген жас қалыңдық тұр. Бұрынғы әпкесінен әлдеқайда сұлу, әлдеқайда қылықты еді. Жас жігіт ұтылмағанын сезіп, тағдыр қосқан жаңа қосағына құлай берілген. Әлде сол бір риясыз балалық шақ есіне түсіп кетті ме, Демежан аяқ астынан қатты толқып, келіншегінің аппақ, жұмыр білегінен шәп беріп ұстай алды да, аса бір қызу жалынмен бауырына тартты. – Жіберші, Демежан, киімің қыртыстанып қалады, — деді Бибі наздана қарсылық білдіріп. – Мейлі, қыртыстана берсін... Шынында да, сен онда ұл сияқты едін-ау! — деп Демежан ыстық демімен жас әйелдің құлақ түбін дуылдата, алқына сыбырлады. — Айтшы, қазір қыз болып жаралғаныңа өкінбейсің бе? – Жаным... Екі дүниеде өкінішім жоқ, — Бибі де күйеуінің құшағына тығыла түсті. — Сендер әйелді түсінбейсіңдер ғой... Сендей еркектің қасында өзінің әйел екеніңді сезінудің өзі бақыт емес пе. Тіпті, бүгін өлсем де арманым жоқ... – Қойшы, ондай жаман сөзді айтпашы. — Демежан құшағын жазып, келіншегінің жүзіне барлай қарады. — Бүгін өнін бір түрлі сынық қой. Бір жерін ауырмай ма? – Жоға, ауру-сырқаудан аман сияқтымын. — Бибі күйеуінің арыстай кеудесіне қайтадан басын сүйеді. — Тек мына қалаңда ішқұса болып өлетін шығармын. Ауылға апаршы мені... Кетейікші кең сахараға! Келіншегінің ауылды өлердей сағынып, іші пысып жүргенін Демежан да сезетін еді. Бибі – даланың еркін құсы ғой, тар қапасқа қамалғандай үйренбеген дүниеге қашанғы шыдасын. Жаз шыққалы, әсіресе, Барлықтан қайтқан Керімбай ауылдары Еміл бойынан дүрк көтеріліп, Көкжайдақтағы көктеуге келіп қонды дегенді естігелі, қойы қоздап, ботасы боздап жататын ауыл тірлігі өзінің де көз алдынан кетпей, көкірегін сағыныш кернеп жүретін-ді. Сол бір бұла сезімге Бибінің сөзі қамшы болып, жан дүниесін одан арман алай-түлей етті. – Жарайды, сәл сабыр ет, бәйбіше. Бәлкім бүгін-ертең ұлықпен сөйлесіп, біраз күн елге барып қайтуға рұқсат сұрап алармын. – Сөйтші, тілеуіңді бергір. Неден екен, қызыл ірімшікке аңсарым ауып, сілекейім шұбырып жүргені... – Солай ма... Оныңды әнеугүннен бері неге айтпадың? Құдай бірдеңе беретін шығар! — Демежан Бибіні қайта құшақтап, ауыр шолпы басып тұрған қос өрім қолаң шашынан еркелете сипады. — Асықпа, амандық болса ауылға да барармыз, қызыл ірімшікке де тоярмыз... Соны айтып есікке қарай беттеген. Әлденеге мерейі тасып, көңілдене шалқып шықты далаға. Бұлар қаланың орыс факториясына қарайтын батыс жағында, Шәуешектегі ең бай саудагер Шәнішевтің қорасында тұратын-ды. Ауласының өзі ат шаптырым. Сәті түсіп тұрғанда жерді молырақ қамтып, бүкіл бір кварталды дуалмен қоршап тастаған. Ауланың төр жағындағы темір шатырлы, еңселі үйде байдың өзі тұрады. Жалпы, Шәнішевтер әулеті өте көп болса керек. Бір шеті Қазан, Семей, тіпті, сонау Омбыға дейін созылып жатқан сауда капиталының бір тармағы енді, міне, Шәуешектен келіп шықты. Жеке бұл қала емес, Үрімжі, Құлжа жақта да сауда дүкендері бар деп естиді. Демежан басқаларын әлі көрген жоқ, мұндағы мол сауданы басқарып отырған — Рамазан Шәнішев дейтін отыздар шамасындағы жас жігіт. Зүлайха деген аршыған жұмыртқадай аппақ, сұлу әйелі бар. Тек құдай-тағала баладан таршылық етіпті... Бір тәуірі, Зүлайха сұлу Бибіні жалғызсыратпайды, бір уақыт өзімен бірге көше аралатып, қала сәнімен киім тіктіріп, әйтеуір ермек тауып жүреді. Өткен жылы Демежан Рамазан байға аймақ территориясын емін-еркін аралап, сауда жасауға губернатор Ши-амбыдан рұқсат алып берді де, екеуі содан бері достасып кетті. Қаланын шет жағында жұпынылау үйде тұратын Демежанды қоярда-қоймай қолқалап жүріп, ақыры өзіне көрші етіп алды. Демежан әу баста тиын сауған саудагермен пәтер ақысы жөнінде біржола келісіп алғысы келген. Бірақ Рамазан ашық саудадан қашқалақтап: – Жақын дос адамнан ай сайын тиын-тебен санап алып жатқанымыз ынғайсыз болар. Сіз сияқты азаматтың маған осылай көрші қонғанының өзі неге тұрады... Егер алда-жалда бірдеңе төлегіңіз келсе, әкеңіз қалаға жүн-тері, мал өткізген кезде есептесерміз, — деп сөз аяғын ұзын арқан, кең тұсауға салды. Содан қайтып араларында бұл мәселе жайында әңгіме болған емес. Кең ауланың батыс қапталын қаз-қатар созылған қойма-складтар алып жатыр. Одан төменірек қақпаға таяу ат қоралар, арба-шана, отын-шөп тұратын лапас қорғандар. Сол қоймалар маңында қарбаласып жүрген адам шоғырының арасынан Шәнішевті көріп қалды да, Демежан солай қалай бұрылды. Шамасы, Семей жақтан сауда керуені келген секілді. Көп адам арбаның үстіндегі тай-тай жүктерді қолдаса көтеріп, қоймаларға тасып енгізіп жатыр. Ал ат қора маңында мырзаның өзі бастатқан тағы бір топ кісі сүліктей қос күрең жегілген қоңыр апа күймені тамашалап тұр екен. Демежан қастарына келіп сәлем бергенде, байдың өзі бұған айрықша назар аударып: – Келіңіз, Демежан әпенді. Менің мына жана фаэтоныма көрімдік беріңіз, — деп жарқылдай амандасты. – Алыңыз... Көрімдігі бір ат болсын, — деді Демежан ойланбастан. — Мынау өзі қылауы түспеген жаңа дүние ғой. Қай жақтан алдырдыңыз? – О, бұл дегеніңіз бүкіл Азияны аралап, Семипалат арқылы сонау Омбыдан келіп тұр. Соған енді мына қос күреңді жегіп, тамашасын көрсек пе деп тұрғанымыз ғой. – Мынауыңыз, шынында, жақсы нәрсе екен! — Демежан күймеге шын қызығып, солқылдаған резеңке дөңгелегін, үстіндегі жаппалы-жималы күнқағарын түгел ұстап көріп шықты. — Қанша тұрады екен, өзі? – Пәлендей қымбат емес. Ұзаса үш-төрт жылқының құны, — деп татар байы мардамси күлді. – Олай болса, осынын біреуін маған да алып берсеңіз қайтеді? – Әперуге болады. Егер алушылар табылса келесі жолы он шақтысына бірден заказ берейін деп отырмын... Кәне, марқабат етіңіз, кеңсеңізге апарып тастайын. – Рақмет. Жақын жер ғой, өзім-ақ барармын, — деді Демежан. — Егер алда-жалда қызық көрсетем десеңіз, ертеңдер осы күймеңізбен Бибі екеуімізді ауылға жеткізіп салуыңызға болады. – Ауылдарыңыз қай жерде еді? – Жақын. Қазір Боздақтың аяғында, Көкжайдақта отыр... Қолыңыз тисе, өзіңіз де бірге жүріп, қонақ боп қайтыңыз. – Бек рақмет. Өзім бара алмаспын. Ал сіздерді жігіттердің бірі жеткізіп салар, — деді Шәнішев. «Бұл да бір біткен іс болды» деп көшеге шыққан Демежан адымдай басып, жергілікті Маншың2 ұлықтарының мекен-жайы боп табылатын ескі жамбылға қарай бет түзеді. Шәнішевтер үйі мен ескі жамбылдың арасы оншалық қашық емес-ті. Екеуі де бір кезде Шәуешек шаһарының негізін құрайтын қаланын орталық бөлігіне жайласқан. Қала жылдан-жылға қанатын кеңге жайып, бұрынғы қысқа қайрылатын шолақ көшелер ұзара түсіп, тез ұлғайып келеді. Қазір қаланың батыс бөлігі Көк көпірден ары асып, солтүстігі Қарадөң, Жауыртаммен тұтасып, шығыс жағы қазір жаңа жамбылдың құрылысы жүріп жатқан Ой махаллаға дейін барып қалды. Шәуешек бұрын осы өңірдегі сауда орталығы ретінде аты шықса, бұдан жеті-сегіз жыл бұрын Тарбағатайдың әміршісі Ши-амбынын Дөрбілжіннен осында көшіп келуіне байланысты, әкімшілік жағынан да аймақтың бас қаласына айналған. Ал екі елдің келісімі бойынша, Шәуешек пен Құлжада Ресейдің сауда факториясының ашылуы бұл қаланын даңқын тіпті аспанға көтеріп жіберді. Кейінгі жылдары Батыс Сібір мен қазақ даласынан шығып, Қашқария мен ішкі Қытайға қатынайтын сауда жолы да осы өлкені басып өтетін болды. Кім де болса, о баста осы қаланын орнын таңдаған адамның талғамында қапы жоқ. Қала тастаған таяғың тал боп өсетін құнарлы топыраққа орналасқан. Шығыс іргесінде Тарбағатай төсінен құлап түсетін мол сулы Қараүңгір өзені ағып жатыр. Оның сыртында қаланы бірнеше жерден кемейін беріден, қалың шилі, саздауыт даладан алатын, терең арналы, көк иірім қарасулар жарып өтеді. «Сулы жер — нулы жер» деп бұрынғылар тегін айтқан ба. Айналасы бірер ғасырдың ішінде Шәуешектің бау-бақшалы, көшелерінде көк теректер бой түзеген, сәнді қалаға айналуы осыдан болса керек. Император Цяньлунның тұсында, яғни 1758 жылы Цин империясы мол әскермен келіп, Шығыс Түркістан мен Жоңғарияны өзіне қаратып алған шақта, жолындағы жұртты топан судай таптап өткен қалың қолдың жаңа өлкеге ішкерілей еніп, ат басын тіреген бір жері—осы Тарбағатай өңірі болатын. Одан бұрын Құлыстай3 аталатын бұл өлке қазақ пен қалмақтың итжығыс түсіп жүрген кезінде, бір-бірінен кезек тартып алып, алма-кезек қоныстанып келген жайылым-мекені еді. Қазіргі Шәуешектің орнында алыс сапарға шыққан сауда керуендері тоғанақтарын түсіріп, түйенің белін суытып, түнеп аттанатын шағын ғана бекет үй тұратын-ды. Шығыстан селдей қаптаған Маншың әскері осы араға дейін келді де, бұдан ары батысқа қарай баса-көктеп жүре беруге батылы жетпей, тым құрыса Тарбағатайда табан тіреп қалайық деген оймен, жеделдетіп бекініс салуға кірісті. Жаңа салынған бекіністі Маньчжур өкіметі өз тілінде «Сунцзай-чан», яғни «жаңғырған қала» деп атаған екен. Алайда, жергілікті халық өзі түсінбейтін бөтен сөзге тілін сындырып, әуреге түсіп жатсын ба, жаңа мекен-жайға өздерінше «Шәуешек» деп ат қойып алған. «Шәуешек» — түрік-монғол тілінде тостаған деген мағына береді. Былай ойлап қарасаң, шынында да, айдалаға келіп орнаған шара-аяқтай ғана шағын бекініске бұдан артық қандай ат қоюға болады? Бұл өлкеге саудамен келіп-кетіп жүретін саудагерлер керуені бекініс салынғаннан кейін де тыйыла қоймайды. Жаздың шеті жылт етісімен-ақ, қорғанның сыртындағы қарасулардың бойында киіз үй, шатыр тігіп алған Қашқар, Самарканд Ташкент, Марғұланнан келген сауда тоғанақтары қара құрттай қаптап, ошарылып жатып алатынды шығарады. Келе-келе оларға қысы-жазы бірдей жайлайтын тұрақты мекен-жай қажет болады. Мұндайда саудагерлерден айла-шарғы артылған ба, кешікпей олар мұңында лажын табады. Орталарынан мол қаржы шығарып, ол кезде Дөрбілжінде тұратын Тарбағатайдың әміршісіне сый-сияпат апарады да. Шәуешек бекінісінің маңынан сауда дүкендері мен керуен сарайларын салуға рұқсат сұрайды. Сірә, ол тұстағы ұлықтың да тамағы тесік болса керек, мол сыйлықтан қарбыта асап, мелдектеп тойып алған әмірші әлгілерге сауда алаңын ашу үшін екі жүз аршындай жерге қағаз жасап берген екен. Жырынды саудагерлерге жаңағы бір жапырақ таңбалы қағаздың өзі-ақ жетіп жатыр еді. Олар ең алдымен кезінде «Сарт қорғаны» деп аталған шағын базар ашады да, осыдан кейін-ақтұмсығы тиген майлы құйрықты үңгіп жей береді. Содан арада біраз жылдар өткенде жаңағы «Сарт қорғаны» ұлғая-ұлғая, үлкен қалаға айналып кеткенін жергілікті Маншың өкіметінің өзі де аңғармай қалса керек... Шәуешек шежіресі жайында тарихшы ұстазы Ли-шансыңнан ұғынған осы жайларды көз алдынан өткеріп, ой шырмауында келе жатқан Демежан кенет селт етіп, басын көтеріп алды. Қараса тік көшені бойлап, қалалық баудың тұсынан өтіп барады екен. Межелі тұсқа келгенде үйреншікті жолымен шығысқа қарай бұрылды. Осы көлденең көшенің сол жақ қапталында Ресейдің сауда факториясы орналасқан. Мұның өзі бүкіл бір кварталды құшағына алып жатқан, айналасын биік дуалмен қоршап тастаған, мемлекет ішіндегі мемлекет сияқты бір орын еді. Орыс консулы Балкашин де сол қоршаудың ішінде. Биік қақпа маңдайшасында екі басты самұрық құс бейнеленген Ақ патшаның гербі мен желбіреген ала туы сонадайдан көз тартып тұрады. Орыс сауда факториясы Шәуешекте алғаш рет 1852 жылы ашылғанды. Кейін алпысыншы жылдардағы қазақ-дүнген дүрбелеңі кезінде фактория уақытша жабылып қалды да, ел іші тынышталған соң, жетпісінші жылдардың басында қайта келіп орнықты. Алғашқы консул Татаринковтың орнын осыдан төрт-бес жыл бұрын Николай Никонорович Балкашин келіп басып еді. Орыс елшілігінің алдынан өтерде Демежан жүрісін сәл баяулатып, ашық қақпадан іш жаққа бажайлап көз жіберді. Ондағы ойы өзінің жаңа танысы, консулға таяуда тілмаш боп келген қазақ жігіті Әріп Тәңірбергенов көріне ме дегені еді. Ондай ешкім көзіне шалынбады. Қақпаның алдында аппақ шалбары бұтына жабысқан, үстінде шолақ етек жасыл мундир, басына сол түстес қоқырайған қалпақ киіп, мылтығын құшақтап сенделіп жүрген мұртты солдаттан өзге тіршілік белгісі білінбейді. Демежан көп бөгелмей ілгері жүріп кетті. Орыс елшілігі мен жергілікті жұрт жамбыл деп атайтын қытай бекінісінін екі арасы бәлендей қашық емес. Елшіліктен сәл қиыс өтсең болғаны, төрт бұрышында қарауыл мұнаралары бар, қақпасының алдында айдаһар бейнелі, сарғыш ту ілінген көне қорған мен мұндалап көрініп тұр. Ежелден бері бақ күндес боп келе жатқан екі империя өкілдігі бірінің-бірі төбесін көріп отырмаса сағынып қалатындай, бұлайша иық тіресіп, қатар жайғасуы тіпті де тегін емес. Біреуі шығысқа, екіншісі батысқа қарай ентелей ұмтылып, еміне қол созғанда, әр екі жақтың да бұдан ары жылжуға мүмкіндігі болмай, төс тіресіп тұрып қалған бір жері — осы қала екені анық. Бұрын бұл өлкені бір ғасырға жуық емін-еркін, дара билеп келген Цин өкіметі соңғы жылдары шалжиып жатқан жерінен сәл ығысып, көршісіне орын босатқандай болып еді. Қазір Шәуешектегі қос қорғанның ішіне тығылып отырған екі елдің өкілдігі — бейне таразының екі басы іспетті. Түбінде қайсысы басым түседі? Екі басты самұрық пен төрттағанды аспан айдаһарының қайсысы жеңеді? Оны андағы уақыт көрсетеді. жүктеу/скачать 48,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|