Механикалық қ. – қозғалыстағы машиналар мен механизмдерден төнуі м-н;
Хим-қ қ. – им. өнд-стен және олардың өнімдерін пайдаланудан туындауы м-н;
Энергетикалық қ. – әр түрлі эн-я көззі б.т.-н нысандардан және радиоактивті мат-лдар мен әрттекті сәулелену көздеріне жататын заттардын төнуі м-н (иондаушы с.ш., эл. тогы, ЭМӨ т.б.);
Биол-қ қ. – микробиол-қ үдерістер мен өнд-стерді зерттеумен б-сты нысандардан, а-ш нысандарынан төнуі м-н;
Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Қауіпті өндірістік фактор – белгілі жағд-рда жұмысшыға жарақат алу немесе басқа да денс-ғының күрт нашарлауына әкелуі м-н факторлар әсері. (эл. тогы, қызып тұрған денелер, биіктіктен құлауы мүмкін з-рдың болуы, өзінің құлап кету қаупі, жоғары қысымда жұмыс істейтін құрылғылар, т.б.)
Зиянды өндірістік фактор - белгілі жағд-рда жұмысшыға ауру қаупін туғызатын немесе жұмысқа қаб-гін төмендететін факторлар әсері. (қолайсыз метеоролог-қ жағд-р, ауадаға шаң-тозаң, газдар, шу, діріл, ИД, УД, ЭМӨ, лазер, иондаушы с.ш., т.б.). Қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың табиғатына қарай жіктелуі:
Физикалық – метеожағд-рмен б-сты (оптималды t, ылғ-қ, W(O2)=21%, біркелкі жарық, шу75 дБ, т.б.)
Химиялық – токсикалық, тітіркендіргіш, канцерогендіғ мутагенді, репродуктивтік ф-яға әсер етуші з-рдың болцымен б-сты.
Биологиялық – биол-қ нысандар мен олардың тірш. әрекеті өнімдері (бакт-р, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдар т.б.)
Психофизиологиялық - әсер ету сипатына қарай: физикалық шамадан тыс қызмет ету; жүйке-псих-қ жүйеге салмақ түсудің болуы.
ИОНДАУШЫ СӘУЛЕ ШЫҒАРУЛАР. РАДИАЦИЯ. Радиация – з-рды иондаушы қаб-ке ие, табиғатта кездесетін және жасанды жолмен алынатын түрлі микробөлш-р мен физ-қ өрістер немесе с.ш.
Түрлері: , , нейтрондық, , рентген. с.ш. – «+» з-дталған ауыр бөлш-р. (Не+ ядролары). Көздері: радиоактивті эл-ттердің ыд-уы кезінде және ядролық р-ялар нәт-нде п.б.
Қаупі ең аз с.ш. түрі б.т., ену қаб-ті төмен, қағаздан, сырт киімнен немесе 9-10 см ауа қабаты арқылы да өте алмайды. Ағзаға тік-й түскенде ғана ә.е. (мутагендік, канцерогендік эффектілер).
с.ш. - -ыд-у кезінде п.б.-н з-дталған бөлш-р. + - позитрон; - - электрон.
Ену қаб-ті: <<нейтрондық<
Әсер етуі: сәулелі күйіктер, сәулелі ауру*
Орг. Шыны, Al шыны – қорғаныс экрандарының мат-лына жатады.
