Экономикалыќ теорияныѕ пјні жјне јдіс-тјсілдері
жүктеу/скачать 1,67 Mb.
|
3.МУ по практ общий предмет.Экосистема
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 практикалық сабақ Сабақтың тақырыбы: Әлеуметтік-экологиялық дағдарыс және ТД
| Тапсырмалар
1 – ші тапсырма. ҚР экологиялық білім беру концепциясының негіздерін кесте құрастыру арқылы жеткізу қажет. Өмір-тіршілік қауіпсіздігі пәннің мақсатына байланысты бағыттарын атап өту керек. 2 – ші тапсырма. Экология мен экологиялық білім берудегі байланыс жолдарын студенттер ауызша баяндап беруі тиіс. Тапсырма бойынша студент дәптеріне кесте құрастырады. №7 практикалық сабақ Сабақтың тақырыбы: Әлеуметтік-экологиялық дағдарыс және ТД Сабақтың мақсаты: Студенттердің әлеуметтік-экологиялық дағдарыс және ТД. туралы білімдерін қалыптастыру. Сабақтың формасы: семинар-пікірталас Теориялық бөлім 1950 жылдардан бастап Қазақстан нағыз экологиялық апат аймағына айналды. Семей облысында орналасқан ең ірі атом полигонында 450-ден астам жерүсті және жерасты ядролық сынақ жүргізудің нәтижесінде атмосфераға, гидросфераға және литосфераға өте үлкен мөлшерде радиоактивті материалдар шығарылды. Кеңес еліндегі ядролық қару сынақтарының 70%-ға жуығы Семей полигонында өткізілді. Тек Семей ядролық полигонының ғана емес, соған жақын жатқан орасан үлкен аумақтар да (Павлодар, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Жезқазған облыстары және Ресей Федерациясының Алтай өлкесі) радиоактивті ластануға ұшырады. Соның нәтижесінде сол аумақтағы тірі ағзалар және тұрғын халық зардап шекті. Қазақстандағы сансыз ядролық сынақтардың салдарлары әлі де толық зерттелген жоқ. Белгілі ақын Олжас Сүлейменовтың басшылығымен 1989 жылы құрылған Невада-Семей экологиялық қозғалысы Семей ядролық полигонында сынақтар өткізуге толық тыйым салуды талап етті. Семей ядролық полигоны күні бүгінге дейін экологиялық кауіпті аудан болып есептеледі. Өйткені онда ұзақ сақталатын радиоактивті заттар жинақталған. Полигон аймағындағы топырақ және өсімдіктер ластанған. Бұл аймақтағы аурулардың есеп-қисабы 1990 жылға дейін мұқият жасырылып келді. Облыста онкологиялық, жүрек-қан тамыр, жүйке және психикалық аурулар саны күрт өсті. Азап шегіп, өлім құшқан адамдар саны өсті. Кемтар балалар көбейді. Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953 жылдан бастап қана ескертіле бастады. Онда адамдар мен малды радиоактивті заттардың таралу аймағынан уақытша көшіру, оларды қарабайыр қорғаныш объектілеріне, орларға немесе кепелерге жасыру көзделді. Алайда жарылыстан кейін адамдар радиация таралған жерлердегі үйлеріне оралып отырды. Қазақстан үкіметі Семей ядролық полигонымен шектесіп жатқан аудандар аймағындағы экологиялық жағдайды жақсарту жөнінде бірқатар шұғыл шара қабылдады. Каспий теңізінің алып жатқан географиялық орналасуына байланысты (шөл зонасы) еліміздің шаруашылық саласында атқаратын маңызы өте зор. Оның солтүстігіне құятын Еділ өзенінде бөгендердің салынуы, мұнай өндірудің өркендеуі теңіздің экологиялық жағдайын нашарлатты. Соңғы жылдары бұл аймақ мұнай мен газды өндірудің маңызды экономикалық ауданына айналды. Теңіз деңгейінің көтерілуіне байланысты бұл аймақ табиғи апат жағдайына ұшырады. Осыған байланысты мынадай проблемалар туындап отыр: Капустин Яр, Азғыр полигонының ұзақ уақыт бойы жұмыс істеуіне байланысты тұрғын халықтың денсаулығының күрт нашарлауы; мұнай мен газдың өндірілуіне байланысты тіршілік дүниесінің өзгеруі, балықтардың (бекіре) қырылуы, уылдырық шашатын көксерке балықтарының кеміп кетуі; осы теңізге ғана тән итбалықтың мезгіл-мезгіл қырылуы; аңызақ жерлердің шаруашылыққа тигізетін кері әсері (жел эрозиясы). Ұзақ жылдар бойы Аралға құятын ірі өзендер Әмудария мен Сырдарияның суы теңізге жеткізілмей, түгелдей дерлік егістіктерді (мақта-күріш) суландыруға пайдаланылып келді. Булану дәрежесі жоғары болатын шөл зонасында орналасқан теңіз суының көбірек булануы оның тартылуына әкеп соқты. Ғалымдардың есептеуі бойынша теңіз табанынан атмосфераға жылына 200 млн тоннаға дейін тұзды шаң-тозаң ұшады. Теңіз суының шегінуінен оның жағалауындағы 800 гектар тоғай, жануарлар дүниесі жойылып, теңіз айналасы бұл күнде тіршілігі жоқ құмды, сортаң жарамсыз жерлерге айналды. Теңіз суының тартылуынан мұндағы теңдесі жоқ Барсакелмес қорығы жойылды. Бұл өзгерістер өз кезегінде сол аймақ тұрғындарының денсаулығына кері әсерін тигізді. Аралды сақтап қалуға арналған халықаралық қор құрылды. Арал апатына себеп болған факторларға мыналар жатады: - жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу; - ауылшаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау; - суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарын көп егу; - жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдаланбау; - табиғат ресурстарын пайдаланудағы жіберілген қателіктер мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі. Балқаш көлі алабында да күрделі экологиялық жағдай қалыптасып отыр. 1970 жылы Балқашқа құятын Іле өзенінде Қапшағай бөгені мен су электр станциясының (СЭС) салынуы нәтижесінде Іле өзенінің гидрологиялық режимі өзгеріп, жалпы Іле-Балқаш алабындағы экологиялық жағдай өзгере бастады. Қапшағай су торабын жобалау кезінде Іле өзенінің атырауындағы табиғат кешенінің жағдайы ескерілмеді. Соның нәтижесінде онда тіршілік ететін жануар дүниесіне (ондатр, балық, т.б.) және ауылшаруашылығына көп зиян келді. Ақдала алқабын суландырып, күріш егу жобасы да толық жүзеге аспай қалды. Қыруар қаржы текке жұмсалды. Іле өзенінің атырауы кеуіп, оның кері әсері Балқаш көліне тиді. Суармалы алқаптардың көлемінің есепсіз кеңейтілуі және төменгі Іледе қоңыр көмір кен орнын игеруді бастау көлдің болашағы үшін қауіпті болды. Ауа кеңістігінің ластануы пайдалы қазбалар өндіретін аудандарда да байқалады. Ең ауыр жағдай Тараз, Теміртау, Алматы, Шымкент, Балқаш, Риддер, Өскемен және басқа да қалаларда қалыптасқан. Ауаға шығатын улы заттардың концентрациясы (ауыр металдар, шаң-тозаң, күкірт тотығы, көмірқышқыл газы және т.б.) белгіленген мөлшерден он есе артық. Атмосфераның ластануы Байқоңыр космодромында ғарыш кемелерін ұшыру кезінде де байқалады. жүктеу/скачать 1,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|