Экзаменационные вопросы Тіл біліміне кіріспе пәнінің мақсаты мен міндеті
Синтаксистік сөз тіркесінің қандай түрлері бар?
жүктеу/скачать 57,76 Kb.
|
| 37. Синтаксистік сөз тіркесінің қандай түрлері бар?
Синтаксистің негізгі қарастыратын мәселелері: сөз тіркесі мен сөйлем, олардың құрылымы мен түрлері, сөз тіркесі мен сөйлемдегі сөздердің байланысу амалдары мен формалары. Сөйтіп сөз тіркесі - кемінде екі не одан да көп дербес сөздің бағыныңқы - басыңқы байланыстың негізінде жасалған синтаксистік бірлік екен. Синтаксистік сөз тіркесінің күрделі сөзбен де, фразеологиялық сөз тіркесімен де, толық мағыналы сөз бен көмекші сөздің тіркесімен де сырттай ұқсастығы болғанымен, олардың бір- бірінен айырмашылықтары бар. Енді синтаксистік сөз тіркестерінің түрлеріне келелік. Құрамына қарай сөз тіркестері: 1) жалаң сөз тіркесі, 2) күрделі сөз тіркесі және 3) аралас сөз тіркесі - болып үшке бөлінеді. Бұлай бөлуде сөз тіркесінің құрамындағы сөздердің саны емес, оның қандай байланыстардың (айталық, қабысу, матасу т.б.) негізінде жасалғандығы ескеріледі. Жалаң сөз тіркесі - сөйлемдегі сөздердің саны қанша екендігіне қарамастан олардың бәрі бір сөз тіркесінің бір-ақ түрімен (айталық, меңгеру немесе қабысу) байланысуын айтамыз. Мысалы: сөзді тыңдау - екі мүшелі, шөпті қораға тасу (шөпті тасу, қораға тасу) - үш мүшелі, шығарманы орысшадан қазақшаға аудару, (шығарманы аудару, орысшадан аудару, қазақшаға аудару) - төрт мүшелі тіркес. Бұлардың құрамындағы сөздердің бәрі де меңгеру арқылы байланысқан. Күрделі сөз тіркесі - бір ғана ұйтқы (басыңқы) сөзге келіп тірелетін әр басқа байланыс түрлерінің (мәселен, меңгеру мен жанасудың) жиынтығын айтамыз. Мысалы: Шығарманы қызығып оқу. Бұл - күрделі сөз тіркесі. Ол шығарманы оқу, қызығып оқу деген екі жалаң сөз тіркесінен құралған. Біріншісі - меңгеру, екіншісі - жанасу. Бірақ екеуі де бір ғана оқу деген ұйтқы сөзге келіп байланысқан. Ал аралас сөз тіркесі деп - әр басқа ұйтқы сөзге тірелетін әртүрлі байланыстардың жиынтығын айтамыз. Мысалы: Мазмұнды шығарманы қызығып оқу. Мұңда үш түрлі сөз тіркесі бар. Олар: 1) мазмұнды шығарма - қабысу; ұйтқы сөзі - «шығарма», 2) шығарманы оқу - меңгеру; ұйтқы сөзі – «оқу», 3) қызығып оқу - жанасу; ұйтқы сөзі – «оқу». Бұл үш түрлі байланыс екі ұйтқы сөзге тіреліп, бір күрделі тіркестің құрамында түйісіп тұр. Мұндайларды аралас сөз тіркестері дейді. жүктеу/скачать 57,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|