Ел есінде тағдыр

ЕЛ ЕСІНДЕ 

Тағдыр 

...« Есіме алсам, сұрапыл сонау  ж ы л д а р д ы , 

Сезе қалам  с ұ м д ы қ аяз-ызғарды. 

Ж ү р і п п і з - а у санамай-ақ түгел деп, 

К і м д е р  к е т і п ,  к і м д е р зарлап,  к і м қалды? 

Сұрқия заң  ж а з ы қ с ы з д ы жазалап, 

Опат  б о л д ы ардақты сан азамат. 

Ж о қ т а м а с а қ , еске алмасақ соларды 

Алаңдатар аруағы мазалал...» 

Ия. тарихтың салмақты беттеріне терең 

үңіліп,  ж а н - ж а қ т ы талдау жасау,  с о н ы ң ішін-

де отыз  ж е т і н ш і  ж ы л д а р ы Сталиндік  р е п -

рессияның  қ ұ р б а н д а р ы болған алаш азаматта-

р ы н ы ң қайғылы тағдырлары туралы зерт-

теп білу, оларды  ү н е м і еске алып отыру арт-

та қалған  ұ р п а қ т а р д ы ң  м і н д е т і , қасиетті  б о -

р ы ш ы . Елім деп еңіреп  ж ү р і п , толарсақтан 

саз  к е ш к е н  х а л қ ы м ы з д ы ң абзал азаматтары 

туралы айтылмаған ащы ақиқат пен  ж а з ы л -

маған жаралы шындықтар  к ө п  қ о й . Еліміздің 

тәуелсіздік алып,  к ө к байрағы  к ө к  ж ү з і н д е 

е р к і н  ж е л б і р е г е н осынау  қ а з і р г і заманда сол 

к е м ш і л і к т і ң орнын толтыру ғалымдарымыз 

бен  ж а з у ш ы л а р ы м ы з д ы ң , зиялы  қ а у ы м н ы ң 

қ а ж ы р л ы еңбек етуі, келер ұрпаққа қазақ-

тың тарихын ешқандай бүкпесіз  ж а з ы п қал-

д ы р у ы азаматтық парыз,  ұ р п а қ т ы қ қарыз 

екендігі даусыз. Сол себептен де осы мәсе-

ле  е р е к ш е сезімталдықты, үлкен  ж а у а п к е р -

шілікті талап етеді.  Ө й т к е н і артта еңіреп қал-

ған аналар мен  ж е ң г е л е р д і ң , жылап қалған 

балалардың көз жасы әлі тиылған  ж о қ . Жан-

дарын жабырқатар,  ж ү р е к т е р і н сыздатар 

қайғы-қасірет те шексіз. Жаралы  ж ү р е к -

теріне ешбір ем таба алмай,  ө т к е н н і ң 

ө р е с к е л д і г і  ө з е к т е р і н  ө р т е г е н жандар 

әлі  ж а н ы м ы з д а  ж ү р . Сол зобалаң, сұр-

қия уақытта  ж а з ы қ с ы з  к е т к е н  ж а қ ы н д а р д ы ң 

қайғылы тағдырын көбісі  ж е т е  б і л м е й д і  ж ә -

не  к ө п нәрсені айқындайтын қажетті  қ ұ ж а т -

тар  о л а р д ы ң қолдарына тие де  б е р м е й д і . 

Ал алмағайып заманның бұралаң тұстарына, 

т а р и х ы м ы з д ы ң бұлыңғыр кезеңіне баға беру 

үшін архивтегі қағаздарды ақтарып, сол  к е з -

дегі оқиғаларды  ж а н - ж а қ т ы таразылау қажет. 

Бұл, әрине,  ж а з у ш ы адамдардан, ғалымдар-

дан, журналистерден, тарихшылардан  к ө п 

ізденісті, табандылықты  ж ә н е айрықша  е ң -

бектенуді талап етеді.  Ө й т к е н і  а д а м н ы ң тағ-

дырына, қайғы-қасіретіне  т е р е ң  ү ң і л і п ,  ө м і р і 

мен  қ ы з м е т і н е , уақытына нақтылы фактілер 

негізінде кеңінен талдау жасап, тиісті  қ о р ы -

тынды шығару оңай шаруа болмаса керек. 

Осы мақаланы  ж а з у ғ а  с е б е п ш і болып  о т ы р -

ған адамымыз  А қ м о л а облысындағы  Қ о р ғ а л -

ж ы н ауданының орталығында тұратын аб-

зал азамат Сайдалы  М е ж е н ұ л ы Сүлейменов. 

Қазір ол кісі  Қ о р ғ а л ж ы н  м е м л е к е т т і к  қ о р ы -

ғ ы н ы ң  д и р е к т о р ы , үлкен  ж а н ұ я н ы ң  қ а д і р -

лі отағасы. Киевка поселкесінде, кейін «Чер-

нигов»  с о в х о з ы н ы ң Бірінші  М а м ы р  б ө л і м -

шесінде кездесіп  ә ң г і м е л е с к е н і м і з д е Сай-

далы  М ә ж е н ұ л ы  ө з і н і ң әкесі  М ә ж е н мен 

анасы Торғай туралы сыр  ш е р т і п ,  о л а р д ы ң 

Сталиндік репрессияға ұшырағандарын, отыз 

жетінші  ж ы л ы  ж а з ы қ с ы з атылғандарын қай-

ғыра, көңілі босай отыра  ә ң г і м е л е д і . —  Ж а р -

ты ғасыр күттім-ау... Әділеттік  ж е ң у үшін 

де жарты ғасырдан астам уақыт  к е р е к  б о л -

ды ғой... Бұл  к ү н д і сағынышпен тағатсыз күт-

к е н д е р д і ң көбі дүниеден өтіп те кетті емес 

пе, —  д е й д і Сәкең. — «Индустриальная Ка-

раганда» газетінің 1989  ж ы л ғ ы 29 қазандағы 

саны қолыма түсіп  о қ ы п отырғанымда га-

зеттегі «В рядах КПСС восстановлены»  д е -

ген мақала ұшыраса кетіп  к ө з і м е оттай ба-

сылды.  О қ и бастадым. «Решением партийной 

комиссии Карагандинского  о б к о м а Сулей-

менов  М а ж е н , председатель «Шахаманско-

го» ауыл Совета, Сулеймеиова Торгай  п р е д -

седатель «Шахаманского» колхоза  п о с м е р т -

но восстановлены в рядах КПСС».  М і н е осы 

ж о л д а р д ы  о қ ы п отырған сол  м е з г і л д е г і  м е -

н і ң  ж а й - к ү й і м д і сөзбен айтып  ж е т к і з у  к і м г е 

болса  д а  қ и ы н  ә р і ауыр.  И ә , әділеттілік  ж е ң -

ді, азаматтар еқталды, адал  е с і м д е р і  ж а р ы қ -

қ а шықты, ұрпақтарға  ж е т к і з і л д і .  Д е п  о с ы -

лай айтсақ та  ж а б ы р қ а у  ж а н д а р ы , қайғы-

қасіретке толы  ж а р а л ы  ж ү р е к т е р д і  к і м  е м -

дейді,  к і м  ж а з а д ы , осыған  к і м жауап  б е р е -

ді?  М і н е , маселенің  қ и ы н д ы ғ ы қайда жатыр... 

— Тағдырдың  ж а з у ы шығар, алты жасымда 

әкеден  д е , шешеден де айырылып  ж е т і м қа-

лыппын, — деп бастады Сайдалы аға  ө з і н і ң 

ә ң г і м е с і и . —  Ә к е м —  М ә ж е н Сүлейменұлы 

1894  ж ы л ы , анам Торғай  Қ и қ ы м қ ы з ы 1904 

ж ы л ы осы  е з і м і з д і ң Нұра ауданында туыпты. 

Ә к е м  М ә ж е н 1937  ж ы л д ы ң сәуір айына  д е й -

ін «Шахаман» деген  к о л х о з д а  ( қ а з і р г і «Чер-

нигов» совхозы)  а у ы л д ы қ Кеңестің төраға-

сы, ал анам 1937  ж ы л д ы ң наурыз айына  д е й -

ін осы колхозда басқарма төрағасы болып 

қызмет атқарыпты. Көзі  а ш ы қ .  к ө к і р е г і ояу 

саналы азаматтар қатарынан  к ө р і н е білген 

ә к е м сол  к е з д е г і заман лебін  ж а қ с ы түсін-

ген,  е р т е ң г і  б о л а ш а қ үшін  қ а ж ы р л ы еңбек 

еткен, ел басқару ісіне араласқан.  Ә к е м  М ә -

ж е н сол  к е з д е р і саусақпен санарлықтай сау-

атты қазақ  қ ы з д а р ы н ы ң  б і р і , жауапты қызмет 

атқарып  ж ү р г е н Торғай  Қ и қ ы м қ ы з ы н а үйленіп 

шаңырақ  к ө т е р д і , ал 1931  ж ы л ы осы жас 

отаудың тұңғышы  м е н  ж а р ы қ дүниеге  к е л -

ген  е к е н м і и . 

Бір-бірілеріне  к ө м е к т е с у л е р і н і ң арқасында 

1932-1933  ж ы л д а р ы аштықтан аман қалған 

е л д і ң басын қосып,  к о л х о з  қ ұ р у д а ерлі-зай-

ыпты Сүлейменовтер үлкеи еңбек атқарып, 

халықтың жағдайын жақсарту үшін  к ү ш - ж і г е р -

лерін сарқа  ж ұ м с а д ы . Тіпті 1934  ж ы л ы Тор-

ғай Сүлейменова Еркіншілік ауданына барып, 

әйелдер Кеңесін ұйымдастырып басқарды. 

Сол 1934  ж ы л ы осы жас  о т а у д ы ң Еркін деген 

екінші сәбилері дүниеге  к е л д і . 

Қ а ж ы р л ы  е ң б е к т е р і н і ң арқасында олар-

д ы ң ел алдындағы беделі артты. Сүлейме-

новтар маңайдағы шағын ауылдар  м е н ағай-

ын-туысқандардың басын қосып «Шахаман» 

атты шаруашылық ұйымдастырып,  б і р е у і  к о л -

хоз басқармасының  т ө р а й ы м ы ,  б і р е у і ауыл 

Кеңесінің төрағасы болып сайланды.  Ә к е м н і ң 

шешесі  Ж і г і т  ә ж е й балаларының осындай 

үлкен  д е р е ж е г е  ж е т к е н і н е қуанып, әрі  ш ү -

к і р - т ә у б ә деп  о т ы р д ы . Бірақ тағдыр қайғы-

лары алда  е к е н ,  о н ы  к і м  б о л ж а п білген  д е й -

сіз... 

Алты жастағы баламын  ғ о й , еміс-еміс қана 

есімде, — дейді  С е к е ң аға ауыр күрсініп. 

1937  ж ы л ы , шамасы наурыз айының ортасы 

болса  к е р е к . Түн ортасында  б і з д і ң  ү й д і ң есі-

г і н  ә л д е  к і м д е р сартылдата қақты.  Ә к е м -

д е есік ашуы  м ұ ң екен  ө ң к е й қара  к и і м  к и -

ген бір топ адам үйге сау етіп  к і р д і . Олар 

бірден  ш е ш е м е дүрсе қоя  б е р і п ақыра  с ө й -

леп  б о л - б о л д ы ң астына алды.  Ө з д е р і  ү й д і ң 

астан-кестенін  ш ы ғ а р д ы . Біз қарындасым 

е к е у м і з  ә ж е м і з д і ң қолтығына тығылып  т о р -

ға түскен  е л і к т і ң лағындай қалтырап  о т ы р -

м ы з .  Ә ж е м дауыс салып,  ж ы л а у м е н  б о л -

д ы .  Ә к е м  м е н  ш е ш е м н і ң қандай  к ү й д е  б о л -

ғаны есімде қалмапты. Тек қара  к и і м д і киген 

қ о р қ ы н ы ш т ы адамдар сүйреп бара  ж а т қ а н -

да, ұмтылып келіп Еркін  е к е у м і з д і  к е з е к -

кезек  қ ұ ш ы п , «Құлындарым-ай, не күйге түс-

тік! Құлындарым-ай!» деп айқайлай жыла-

ғаны әлі  к ү н г е дейін көз алдымда. «Жұт-

ж е т і ағайынды»  д е г е н д е й , қасірет  б і р  қ ұ р -

сауына алғанды оңайлықпен босатпайды 

екен. Сол  ж ы л д ы ң сәуір айында бұл  ш а ң ы -

рақты қиянаттың қара дауылы  е к і н ш і рет  с о -

ғып өтті.  К ө к т е м н і ң  с у ы қ  ж е л д і қараңғы тү-

нінде қара  ж а м ы л ғ а н қатыгез  т о п , осы жас 

ш а ң ы р а қ т ы ң жалғыз тірегі  м е н і ң  ә к е м  М е -

ж і к е ң д і алды-артына қаратлай айдап әкет-

ті  ғ о й . 

— Содан кейінгі  к ө р г е н  к ү н д е р д і ң несін 

сұрайсың, — дейді Сайдалы ағай сөзін са-

бақтап. —  Қ и ы н д ы қ пен қайғы адамды ер-

те есейтеді екен. Бәрі  е с і м д е «Шахаман» 

колхозында тұрған  б і р  ж ы л ішінде  б і р адам 

б і з д і ң үйге басын сұғып  к ө р г е н  ж о қ .  Ж а з ы қ -

сыз  ә к е - ш е ш е м е «халық  ж а у ы » атты нақақ-

тан жабылған жала  б і з д і ң  қ ы р соңымыздан 

қалмай-ақ  қ о й д ы . Тіпті  к ө р ш і - қ о л а ң н ы ң ба-

лалары  м е н і м е н ойнауға да  қ о р қ а т ы н  е д і . 

... 1939  ж ы л ы мен осы  Қ о р ғ а л ж ы н д а ғ ы 

мектеп-интернаттың  б і р і н ш і класына қабыл-

дандым, — дейді  С ә к е ң өзі туралы әңгімеге 

к ө ш і п . —  О қ у д а н  к е т к е н ш е  ж е т і м бала  р е -

тінде маған интернатта  к и і м , тамақ беріліп 

тұрды.  А у ы р  т ұ р м ы с т ы ң зардабы тек кеткен 

ж о қ . 1943  ж ы л д ы ң  к ө к т е м і н д е  к ө к і р е к ау-

руынан  б а у ы р ы м Еркін қайтыс  б о л д ы .  Ә ж е м 

қайғыдан таза  ш ө г і п , белін жаза алмай  б ү к -

теліп қалды.  М е н і ң  о қ у  о қ у ы м күннен күнге 

қиындай  б е р д і . Сабақты өте  ж а қ с ы оқысам 

да қысқа  ж і п  к ү р м е у г е  к е л м е д і . Сөйтіп, 1947 

ж ы л ы он алты  ж а с ы м д а  о қ у д ы тастап «12 

Д е к а б р ь » (қазір  « Д р у ж б а » совхозы)  к о л х о -

зына  м ү ш е  б о л ы п , еңбек  ж о л ы н ерте бас-

тадым. 

1947  ж ы л д а н 1951 жылға дейін колхозда 

ж а з соқа айдап, қыста фермаға  ш ө п тасып, 

таңның атысы  к ү н н і ң батысы қара  ж ұ м ы с 

істедім. 1951  ж ы л ы колхоэ басқармасының 

төрағасы  М ұ қ а н  О р а з б е к о в  ( м а р қ ұ м ) мені 

шақырып алып, «жазуға  ы ң ғ а й ы ң бар,  к ө з і ң 

а ш ы қ  а у ы л д ы қ  К е ң е с т і ң хатшысы боласың» 

д е д і . Содан 1955  ж ы л д ы ң ақпан айына дейін 

ауылдық  К е ң е с т і ң  ж ә н е  к о л х о з д а ғ ы баста-

уыш  к о м с о м о л  ұ й ы м ы хатшысы  қ ы з м е т т е -

рін қатар атқарып  ж ү р д і м . 1954  ж ы л ы  Қ о р -

ғалжын қазақ орта  м е к т е б і н д е экстерно тап-

сырып, кәмелеттік аттестат алдым. 1955  ж ы л ы 

«Киров»  к о л х о з ы н ы ң бастығы Ескендір Ер-

жанов деген білікті де  б і л і м д і ағайдың  қ а м -

қ о р л ы ғ ы н ы ң нәтижесінде осы  к о л х о з басқар-

масы терағасының орынбасары болып сайлан-

д ы м . Бұл — маған оңайға түскен  ж о қ . Се-

бебі «халық  ж а у ы н ы ң баласы» деген жала-

н ы ң әлі де күн тәртібінен түсе қоймаған  к е -

зі болатын. Ескендір — ағаның батылдығы 

мен табандылығының арқасында ғана осын-

дай  ж е ң і с к е  ж е т т і м . 

Уақыт өтіп  ж а т т ы . 1957-1958  ж ы л д а р ы та-

рихта  б ұ р ы н - с о ң д ы болып  к ө р м е г е н Ста-

линдік жаппай  қ у ғ ы н д а р д ы ң бұрауына ілі-

г і п ,  ж а з ы қ с ы з  қ ұ р б а н болғандар  м е н жапа 

ш е к к е н д е р ақтала бастады. Сол  ж ы л ы  ә к е м 

мен  ш е ш е м н і ң  ө к і м е т пен партия алдында 

е ш б і р кінәсі  ж о қ  е к е н д і г і айтылған КСРО 

Ж о ғ а р ғ ы Кеңесі  П р е з и д и у м ы н ы ң ақтау қаға-

зын алдық. Қос  қ ұ л ы н ы н ы ң ақталып адал 

е с і м д е р і н і ң қайтарылғанын естіген  ә ж е м кә-

рі  к ө з д е н жас  т ө г і п , дауыс сала зар еңіреді 

( ә ж е м 1960  ж ы л ы  ө з і м н і ң  қ о л ы м д а ,  9 1  ж а -

сында қайтыс  б о л д ы ) . Осы  ж ы л д а р ы Қор-

ғ а л ж ы н  а у д а н д ы қ партия  к о м и т е т і н і ң  б і р і н -

ші хатшысы болып істеген  Қ и м а ш Сыздықов 

ағамыздың адамгершілік  қ а м қ о р л ы ғ ы н  к ө п 

к ө р д і м . Осы абзал ағаның ақыл-кеңесі  ж ә н е 

тікелей  к ө м е г і м е н 1961  ж ы л ы Қарағандының 

партия-совет  м е к т е б і н е  ж о л д а м а алып, оқуға 

түстім,  о н ы 1964  ж ы л ы ойдағыдай аяқтап 

Қ о р ғ а л ж ы н ғ а қайта  о р а л д ы м .  « Д р у ж б а » 

с о в х о з ы н ы ң  п а р т к о м хатшысы  б о л ы п ,  ұ з а қ 

ж ы л осы шаруашылықтың партия ұйымын 

б а с қ а р д ы м . Осы тұста айта  к е т к е н і м  ж ө н 

шығар, — дейді  С ә к е ң  ө з і н і ң әңгімесінде, — 

мен оншақты  ж ы л  б о й ы аудандық  м ә д е н и -

ет бөлімін де басқарған  е д і м . 

1981  ж ы л д ы ң наурыз айында аудандық пар-

тия  к о м и т е т і н і ң  б і р і н ш і хатшысы Ә. К.  Ш а -

батов  м е н і  ш а қ ы р ы п алды  д а : «Біз сені  Қ о р -

ғалжын  м е м л е к е т т і к  қ о р ы ғ ы н ы ң  д и р е к т о р -

лығына ұсынып  о т ы р м ы з . Қиын да  ж а у а п -

ты  о р ы н .  К ө п  ж ы л д а н  б е р і бұл орынға  б і р 

басшы тұрақтамай  қ о й д ы .  Ж о ғ а р ғ ы  ж а қ п е н 

ө з і м келісем. Жауабыңды айт,» —  д е д і .  М е н 

үй-ішімен ақылдасып, ертеңіне  к е л і с і м і м д і 

б е р д і м .  М і н е , содан бері бүгінге дейін осы 

қызметті атқарып  к е л е м і н . Ал  е ң б е к т і ң баға-

сын ел  б е р е д і . 

Иә, Сайдалы ағайдың еңбек  ж о л ы  ж е р -

лестерінің  к ө з алдында.  О с ы он жылдан ар-

т ы қ уақыт ішінде ол  Қ о р ғ а л ж ы н  қ о р ы ғ ы н 

қайта  қ ұ р д ы десе де болғандай. Бүгінде ол 

туған  ж е р д е г і осы  б і р қайталанбас табиғат 

ғажайыбын  қ о қ и қаздар  м е к е н ететін әлем-

дегі  ж а л ғ ы з  ж е р ұ й ы ғ ы н сақтап қалу  ж о л ы н -

да қажымас қайрат танытып келеді. Сәкең-

н і ң тұсында салынған үш қабатты  м у з е й ,  ә к і м -

шілік үйі,  б і р н е ш е пәтер үйлер, тағы да бас-

қа қажетті құрылыстар  о н ы ң  қ а ж ы р л ы  е ң -

б е г і н і ң куәсі болғандай. 

— Қарағандыда  о қ ы п  ж ү р г е н  к е з і м д е , — 

дейді  С ә к е ң ағай  ә ң г і м е н і  к ө к е й і н д е  ж ү р -

ген ой-сырына қарай  б ұ р ы п , — сондағы  м е м -

лекеттік қауіпсіздік  к о м и т е т і н д е  б о л ы п ,  ә к е м 

мен  ш е ш е м н і ң тағдыры туралы архив  қ ұ -

жаттарымен танысуға рұқсат  с ұ р а д ы м . Се-

бебі, 1937  ж ы л ы оларды түн ішінде алып 

кеткеннен кейінгі тағдыры  б і з үшін  б е й м ә л і м 

еді. Көп  к е ш і к п е й  м е н і ң  ө т і н і ш і м қанағат-

тандырылып, архив  қ ұ ж а т т а р ы м е н танысуға 

м ү м к і н д і к алдым. Маған  б е р г е н әбден сар-

ғайған папканы ашып қалғанымда  к ө з і м түс-

кен  ж о л д а р мынау  е д і : 

« М ә ж е н мен Торғай Сүлейменовтар 1937 

ж ы л д ы ң наурыз-сәуір айларында тұтқындал-

ған. Ерлі-зайыпты. 1937  ж ы л ы 10 тамызда 

(Соңы 4-бетте). 

ЕЛ ЕСІНДЕ 

(Соңы. Басы 2-бетте) 

ү ш т і к т і ң шешімімен ең  ж о ғ а р ғ ы жаза — ату 

жазасына кесілді. 1937 жылы 10 тамызда 

ү к і м орындалды». 

Одан әрі қандай күйде болғанымды  ө з і м 

де  б і л м е й м і н . Үйге келгеннен кейін де ерік-

сіз төгілген  к ө з  ж а с ы м д ы тыя алмай, бол-

ған жайды зайыбым Хадишаға әрең айттым. 

Содан  е к е у м і з қосыла жылап ұзақ уақыт 

к ө з і м і з д е г і жасқа ие бола алмадық. Оңай 

с о қ қ ы емес  ғ о й бұл артта қалған біздерге. 

Ал отыз  ж е т і н ш і жылдары жазықсыз ұста-

лып, репрессияға душар болып, қайғылы 

қазаға ұшыраған азаматтардың жанұялары, 

ұрпақтары, жақындары да біз тәрізді осын-

дай ауыр күндерді бастарынан кешірді  ғ о й . 

Әділетсіз шыққан  ү к і м д е р үшін, қысастық-

пен қиылған  ө м і р л е р үшін, тар қапаста түн-

шыққан тағдырлар үшін, жазықсыз жапа 

шеккен ұрпақ үшін  к і м кінәлі?! Ақиқат ашыл-

ды, әділет  ж е ң д і . Бірақ ойсырағандардың 

орны толар ма? Төрелігін айтар қай құдырет?! 

— Біздің жағдайымыз осы, — дейді ауыр 

ойдан арыла алмай ұзақ отырған Сайдалы 

ағай. — Енді артта қалған ұрпақтар — біз-

дер халқының болашақ  ө м і р і үшін жанқияр-

лықпен еңбек еткен,  ө м і р жолдары бүгін-

де тарихқа айналып отырған алаш азаматта-

рын ел есінде сақтау мақсатында нақтылы 

шараларды  ж ү з е г е асыруымыз қажет-ақ. Ол 

б і з д і ң бүгінгі таңдағы жауапты міндетіміз, 

қасиетті  б о р ы ш ы м ы з . Сайдалы  М ә ж е н ұ л ы 

Сүлейменов былтыр «Чернигов» совхозына, 

Киевка поселкесіне келіп, оны аралады, адам-

дарымен танысты, шаруашылық және аудан 

басшыларымен әңгімелесті,  ө з і н і ң көптен кө-

ңілінде  ж ү р г е н ойларын айтып, ортаға салды. 

— «Атаның баласы болма, адамның ба-

ласы бол» деп данышпан Абай атамыз айт-

қандай, әкем  М ә ж е н , анам Торғай жалпы 

халқының азаматтары болды  ғ о й , сондық-

тан да мәңгі есте сақтау үшін олардың аты-

мен көшелер аталса, қызмет атқарған  ж е -

рінде ескерткіш тақта қойылса, нұр үстіне 

нұр болар еді, — деген еді Сайдалы ағай 

сол  б і р келген сапарында. Бұл ұсынысты 

аудан, совхоз басшылары дұрыс деп тауып, 

оны қалың  ж ұ р т ш ы л ы қ т ы ң назарына ұсынды. 

С о н ы м е н 1993 жылғы шілде, айының 6  ж ұ л -

дызында Киевка поселкесі тұрғындары жина-

лысының хаттамасы  ж ә н е халық депутатта-

ры поселке Кеңесінің «Көше аттарын  ө з г е р -

ту туралы» № 32 қаулысы негіздерінде ау-

дан  ә к і м і н і ң  ш е ш і м і м е н осы поселкедегі 

Киевская көшесі енді  М ә ж е н мен Торғай Сү-

лейменовтар көшесі  д е п аталатын болды. — 

Осы  ж а қ с ы хабарға өте қуаныштымыз  ж ә н е 

аудан халқына ризашылығымызды білдіре-

міз, — дейді таяуда  С ә к е ң  ж о л ы қ қ а н ы м ы з -

да. 

М і н е , Бірінші  М а м ы р ауылының кеңсе-

сінің қабырғасына сол абзал  ж а н д а р д ы ң  қ ұ р -

бандары болған  е л і м і з д і ң аяулы азаматтары 

Торғай  Қ и қ ы м қ ы з ы мен  М ә ж е н Сүлеймен-

ұлына артта қалған ұрпақтарынан мәңгілік 

ескерткіш» деп жазылды. 

Ия, «Елдің атын ер шығарады,  е р д і ң атын 

ел шығарады» дейді  ғ о й дана халқымыз. 

Соның айғағындай жарты ғасырдан артық 

уақыт өтсе де  ж а қ с ы  ө м і р мен  ж а р қ ы н бола-

шақ үшін күш-қуаттарын сарқа жұмсаған, 

туған халқы үшін аянбай еңбек еткен алаш 

азаматтарының айбынды есімдері ел есінде, 

оларды қазіргі  ж ә н е келер ұрпақтар ешқашан 

ұмытпайды. Ер есімі ел есінде деген осы 

шығар. 

Д . АХМЕТОВ. 

Суреттерде: Қорғалжын мемлекеттік қо-

рығының директоры Сайдалы Мәженұлы 

Сүлейменов, зайыбы Қадишамен бірге; Сү-

лейменовтардың отбасы, туған-туыстары; Сү-

лейменовтар Бірінші Мамыр ауылында. 

Суретті түсірген Ә. ШӘКЕНОВ. 

Жаңа жол.-1993.-25 қыркүйек.-2,4 бет