Елбасы, единство, преодоление формула успеха

ЕЛБАСЫ, ЕЛ БІРЛІГІ, ЕЛ СЕНІМІ
ЕЛДІҢ БАҒЫ:
ЕЛБАСЫ, ЕДИНСТВО, ПРЕОДОЛЕНИЕ
ФОРМУЛА УСПЕХА:
         LEADER OF THE NATION, UNITY, PERSERVERANCE
FORMULA FOR SUCCESS:
Деловой Мир Астана 2011
Delovoy Mir Astana 2011

2011  жыл 
–  Қазақстан  Республикасы  үшін  ерекше  жыл.  Бұл  Тәуелсіздігіміздің  20  жылдық 
мерейтойы.  Әлемдік  тарих  үшін  –  бұл  қысқа  уақыт.  Бірақ  осы  жылдар  ішінде  біздің  еліміз  өз  дамуын-
да  да,  әлемдік  қоғамдастықта  өзін  ілгерілетуде  де  елеулі  табыстарға  қол  жеткізді.  Қазақстаның  өркендеу 
жолында  қазақстандық  мемлекеттіліктің  қалыптасуына  кедергі  болған  қауіпті  сынақтар    кездесті.  Тек 
қана халықтың еңбекқорлығы, ұлт Көшбасшысы айналасындағыларының бірлігі,  оның ерік-жігері  бізге 
өркендеу мен амандық жолын таңдауға мүмкіндік берді. Бүгінде халықаралық қоғамдастық Қазақстанды 
қазіргі  заманғы  демократиялық  мемлекет  ретінде  мойындады.  Мұны  тәуелсіздік  жылдарында  қаланған 
мықты экономикалық іргетас нығайта түсті. 2011 жылы Қазақстан экономикасы тез өрлеп жатқан елдердің 
үштігіне кірді. 
Еліміздің табыс формуласы:  Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев және Қазақстан халқының бірлігі
Бұл кітапта  біздің ұлан-байтақ Отанымыздың әрбір азаматының, әрбір ауылының, ауданының, қаласының, 
өңірінің үлесінсіз қол жеткізу мүмкін емес жеңісі мен жетістіктері, табыстары туралы айтылады. 
Біз байтақ елміз, барлығымыздың тағдырымыз бір!
Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!

2011  год 
–  особенный  для  Казахстана.  В  этом  году  наше  молодое  государство  отмечает  свой 
20-летний юбилей со дня обретения Независимости.
Для  мировой  истории  20  лет  –  очень  мало,  но  за  эти  годы  наша  страна  смогла  добиться  значительных 
успехов, как в своем развитии, так и в продвижении своего имени в мировом сообществе.
Сегодня  Казахстан  признан  международным  сообществом  как  современное  демократическое  государ-
ство. Это подкреплено крепким экономическим фундаментом, заложенным за годы независимости. Казах-
стан в 2011 году вошел в тройку стран с самой быстрорастущей экономикой.
Все это стало возможным благодаря трудолюбию нашего народа и политической воле Первого Президента 
Республики Казахстан, Елбасы Нурсултана Абишевича Назарбаева.
Успех страны невозможен без вклада каждого гражданина, каждого аула, района, города, региона нашей 
огромной Родины.
Эта книга рассказывает о регионах Казахстана. О том, какими достижениями встречают они 20-летие Не-
зависимости.
Мы большая страна, у нас всех одна судьба!
2011 
– 2011 is a special year  for the Republic of Kazakhstan. This is the year of the 20th anniversary of 
Independence.
This is a short instant for the world history. But within these years our country has managed to reach considerable 
achievements both in its development and promotion of its name in the global community. 
At the beginning of its way Kazakhstan faced dangerous challenges that could become a great obstacle in formation 
of Kazakhstan’s statehood. The hard-working people around the Leader of the nation, his will enabled usus to settle 
down to a course of prosperity and well-being.  
Today, Kazakhstan is recognized as the modern democratic state by the international community. The firm economic 
foundation laid in the course of independence proves this fact. In 2011, Kazakhstan joined the top three countries with 
the fastest growing economies.
The country’s formula for success  is based on the political will of Leader of the Nation Nursultan Nazarbayevand 
unity of Kazakhstan’s people.   
This book tells about perseverance and achievements, success and victories that are impossible without contribution 
of each citizen, each village, province, town, city, region of our huge Motherland.
We are a large country, we all have one destiny!
Let’s build the future together!

ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ                               7
ОРТАҚ ТАҒДЫРДЫҢ 20 ЖЫЛЫ                   88
Астана                                                              90
Алматы                                                           108
Ақмола облысы                                            126
Ақтөбе облысы                                             142
Алматы облысы                                            158
Атырау облысы                                             174
 
Шығыс Қазақстан                                         190
 
Жамбыл облысы                                          206
Батыс Қазақстан облысы                          222
 
Қарағанды облысы                                      236
Қостанай  облысы                                       252
Қызылорда облысы                                   268
Маңғыстау облысы                                       284
Павлодар облысы                                        298
 
Солтүстік Қазақстан облысы                     314
Оңтүстік Қазақстан облысы                      330
20 ЖЫЛДАҒЫ ТАБЫС ЦИФРЛАРМЕН   344                                                                                                    
МАЗМҰНЫ

20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА                        7
20 ЛЕТ ОБЩЕЙ СУДЬБЫ                               88
Астана                                                             90
Алматы                                                            108
Акмолинская область                                  126
Актюбинская область                                   142
Алматинская область                                  158
Атырауская область                                     174
Восточно-Казахстанская                            190
 
Жамбылская область                 
                 206
Западно-Казахстанская область              222
Карагандинская область                          236
Костанайская область                                252
Кызылординская область                          268
Мангистауская область                             284
Павлодарская область                               298
Северо-Казахстанская область                314
Южно-Казахстанская область                330
20 ЛЕТ В  ЦИФРАХ                                    344
 
20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN       7
20 YEARS OF COMMON DESTINY             88
Astana                                                            90
Almaty                                                             108
Akmola region                                               126
Aktobe region                                                142
Almaty region                                                158
Atyrau region                                                 174
 
East Kazakhstan region                               190
 
Zhambyl region                                             206
West Kazakhstan region                               222
Karaganda region                                         236
Kostanay region                                          252
Kyzylorda region                                           268
Mangystau region                                         284
Pavlodar region                                             298
North Kazakhstan region                              314
South Kazakhstan region                            330
20 YEARS OF SUCCESS IN FIGURES     344    
СОДЕРЖАНИЕ
CONTENT

ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА
CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
20
СЫНАҒЫ
ҚАЗАҚСТАННЫҢ

8
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Қазақстан-Қытай шекарасынан өту мәселелерін 
реттеу туралы 1994 жылы ҚХР-мен жасалған Келісімнің 
Қазақстан үшін маңызы зор».
Қазақстан халқына 1996 жылғы 7 қарашадағы Жолдау
«Территориясы бойынша әлемде тоғызыншы орында 
тұрған Қазақстанның шекаралары таяу жылдары 
экономикалық қиындық туындаған барлық жағдайда 
сенімді жабылатын болады».
Қазақстан халқына 1999 жылғы 15 желтоқсандағы Жолдау
«Соглашение об урегулировании вопросов о прохождении казахстанско-китайской границы, подписанное в 1994 году 
с КНР, имеет для Казахстана непреходящее значение».
Послание народу Казахстана от 7 ноября 1996 года
«Границы Казахстана, девятого по территории государства мира, будут надежно прикрыты в ближайшие годы при 
всех экономических трудностях».
Послание народу Казахстана от 15 декабря 1999 года
«Agreement on regulation of the issues  of crossing the Kazakh-Chinese border signed in 1994 betweeb Kazakhstan and China is 
of great importance for Kazakhstan».
The Address to the Nation of Kazakhstan as of November 7, 1996 
«The borders of Kazakhstan, the world’s 9th largest state, will be secured in the coming years in spite of the different economic 
hardships».
The Address to the Nation of Kazakhstan as of December 15, 1999

ОҚИҒАЛАР
9
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
ЗАҢДЫ РЕСІМДЕЛГЕН 
ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ МОЙЫНДАЛҒАН 
МЕМЛЕКЕТТІК ШЕКАРАНЫҢ БОЛМАУЫ
ОТСУТСТВИЕ ЮРИДИЧЕСКИ ОФОРМЛЕННЫХ И 
МЕЖДУНАРОДНО-ПРИЗНАННЫХ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ГРАНИЦ
ABSENCE OF LEGAL AND INTERNATIONALLY 
RECOGNIZED STATE BORDERS 
ҚАУІПСІЗДІК
БЕЗОПАСНОСТЬ
SECURITY
CHALLENGE 
№
1
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

10
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Халықаралық 
қауымдастық 
Қазақстанның 
егемендігін  мойындағаннан  кейін  еліміздің 
заңды  түрде  мойындалған  шекаралары  бол-
мады,  сол  себепті  түрлі  трансұлттық  қауіптер 
мен  геосаяси  қатерлер  алдында  қауқарсыз  еді. 
Көпұлтты мемлекеттің өз тәуелсіздігінің алғашқы 
қадамдары  жасалмай  жатып-ақ  күйреуі  мүмкін 
болатын,  халықаралық  сарапшылардың  көбі  де 
елімізді  өңірлік  белгісі  бойынша  бөлініп  кеткен 
мемлекеттердің  тағдыры  күтіп  тұр  деп  болжап 
бақты.  Елдің  аумақтық  тұтастығын  сақтау  үшін 
мемлекеттік  шекараны  халықаралық  құқықтық 
нормаларға сай бекітіп, заңды түрде ресімдеуді 
барынша  қарқынды  түрде  жүзеге  асыру  қажет 
болды. 
Ұзақ әрі тынымсыз еңбектің арқасында қазіргі 
уақытта  Қазақстанның  мемлекеттік  шекара-
сы  толығымен  заңды  түрде  ресімделген  және 
халықаралық  құжаттармен  бекітілген.  Бүгінгі 
күнге  Қазақстан  Республикасының  ҚХР-мен 
шекарасы  айқындалып,  толық  жабдықталды. 
Өзбекстанмен  және  Түркіменстанмен  арадағы 
шекараны  белгілеу  ісі  аяқталуға  жақын.  Ре-
сей  және  Қырғыз  Республикасы  бағытындағы 
мемлекеттік  шекара  бөліктерінде  шекаралық 
бағандарды  орнату  бойынша  белсенді  жұмыс 
жүргізіліп жатыр. 
Қазір Қазақстан Республикасының шекаралық 
әскерлерінің 
бақылауында 
мемлекеттік 
шекараның  14  мың  шақырымнан  астам  бөлігі 
бар. 
Ресеймен шекара  – 7200 шақырым.
Өзбекстанмен шекара – 2150 шақырым.
Қытаймен шекара – 1740 шақырым.
Қырғыз Республикасымен шекара – 1050 шақы-
рым.
Түркіменстанмен шекара – 400 шақырым.
После признания международным сообществом 
суверенитета  Казахстана,  наша  страна  не  име-
ла  юридически  признанных  границ  и  была  уяз-
вима  перед  лицом  различных  транснациональ-
ных угроз и геополитических вызовов. Многона-
циональная  республика  могла  стать  несостояв-
шимся  государством  уже  на  старте  своей  неза-
висимости,  поскольку  многие  международные 
эксперты  пророчили  ей  судьбу  разделенных  по 
региональному признаку государств. Для сохра-
нения территориальной целостности страны не-
обходимо было в срочном порядке форсировать 
процесс  закрепления  и  юридического  оформ-
ления  своих  государственных  границ  в  соответ-
ствии с международными правовыми нормами.
В результате долгой и кропотливой работы го-
сударственные  границы  Казахстана  в  настоя-
щее  время  полностью  юридически  оформлены 
и  делимитированы  международными  докумен-
тами.  К  настоящему  времени  государственная 
граница Республики Казахстан с КНР определе-
на и полностью оборудована. Демаркация грани-
цы с Узбекистаном и Туркменистаном подходит 
к завершению. Ведется активная работа по уста-
новке пограничных столбов на участках государ-
ственной  границы  на  российском  и  кыргызском 
направлениях. 
Всего под контролем пограничных войск Респу-
блики Казахстан сегодня находится более 14 ты-
сяч километров госграницы.
Граница с Россией – 7200 километров
Граница с Узбекистаном – 2150 км
Граница с Китаем – 1740 км
Граница с Кыргызстаном – 1050 км
Граница с Туркменистаном – 400 км 

ОҚИҒАЛАР
11
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
Қазірде  жер-жерде  мемлекеттік  шекараны  қорғаудың  жаңа  технологиялары  енгізілуде. 
Қылмыстық  іс-әрекетке  қатысы  бар  адамдардың  елімізге  кіруінің  алдын  алуға 
мүмкіндік  беретін,  шетелдіктердің  кіру-шығуын  бақылайтын  біртұтас  ақпараттық  жүйе 
қалыптастырылып, даму үстінде. Жалпы алғанда, республикамыз мен оның азаматтарының 
қауіпсіздігін,  Қазақстан  Республикасының  шекаралары  мен  мемлекеттік  егемендігінің 
сақталуын қамтамасыз ететін берік платформа құрылған.
ҚАУІПСІЗДІК
БЕЗОПАСНОСТЬ
SECURITY
Our  country  did  not  have  its  legal  borders  and  was 
vulnerable  to  different  transnational  threats  and 
geopolitical  challenges  after  gaining  the  recognition 
of its sovereignty by the international community. 
The  multinational  country  might  turn  out  to  become 
a  failed  state  at  the  beginning  of  its  sovereignty,  as 
many  international  experts  predicted  the  country  to 
be  divided  on  the  regional  basis.  In  order  to  save 
territorial  integrity  the  country  had  to  fasten  border 
legalization procedure according to the international 
rules of law. 
Today, as the result of the long and laborious work, 
the  state  borders  of  Kazakhstan  are  legally  deter-
mined and delimited by the international documents. 
Today,  the  state  border  between  Kazakhstan  and 
China  is  determined  and  totally  equipped.  Demar-
cation of the border with Uzbekistan  and Turkmeni-
stan is being completed. The installation of boundary 
markers on the borders with Russia and Kyrgyzstan 
is carried out.
Border troops of the Republic of Kazakhstan control 
over 14 thousand kilometers of the state border.  
Border with Russia– 7200 km.
Border with Uzbekistan – 2150 km.
Border with China – 1740 km.
Border with Kirgizstan– 1050 km.
Border with Turkmenistan – 400 km. 
Today, new technologies to control the state borders are being implemented. Information system  for 
control over the entry–exit of foreigners securing the country from criminal activity entry has been in-
troducedand is successfully functioning. In whole, there is a strong platform to ensure security of the 
country and its citizens, its borders as well as the sovereignty of the Republic of Kazakhstan.
Сегодня повсеместно внедряются новые технологии охраны государственной границы. Раз-
вернута  и  развивается  единая  информационная  система  контроля  въезда–выезда  ино-
странцев,  позволяющая  предотвращать  проникновение  в  нашу  страну  лиц,  причастных  к 
преступной  деятельности.  В  целом,  в  настоящее  время  создана  прочная  платформа  для 
обеспечения безопасности республики и ее граждан, сохранения неприкосновенности гра-
ниц и государственного суверенитета Республики Казахстан.

12
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Біздің экологиялық жарамыз – қазақ жерінде 
халқымыздың рұқсатынсыз салынған Семей ядролық 
полигоны. Бұл жерде әуеде, жерде және жер астында 
жасалған, салдарынан жарты миллионнан астам 
адам зардап шеккен ядролық жарылыстардың жалпы 
қуаты Хиросима мен Нагасакидегі жарылыс көздерінің 
қуатынан жүздеген есе асып түседі».
Елбасының АҚШ-тағы БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-сессиясында сөйлеген сөзі, 
Нью-Йорк қ-сы, 1992 жылдың 5 қазаны
«Наша экологическая рана – Семипалатинский ядерный полигон, построенный на казахстанской земле против воли 
нашего народа. Совокупная мощь взорванных здесь в воздухе, на земле и под землей ядерных зарядов, от которых по-
страдало  более полумиллиона человек, в сотни раз превышает мощность тех устройств, что читали источниками бед 
в Хиросиме и Нагасаки».
Выступление Главы государства на 47-й сессии Генеральной Ассамблеи ООН 
США, г. Нью-Йорк 5 октября 1992 года
«The environmental injury of this country is Semipalatinsk nuclear test site that was built against the will of the nation. The 
combined power of nuclear explosions that effected over half a million people exceeds the power of the explosion in Hiroshima and 
Nagasaki».
The address of  the President at the 47th UN General Assembly session held in New York, USA, October 5, 1992

ОҚИҒАЛАР
13
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
ҚУАТЫ ЖӨНІНЕН ӘЛЕМДЕГІ 
ТӨРТІНШІ ЯДРОЛЫҚ ҚАРУ АРСЕНАЛЫНЫҢ БОЛУЫ 
МЕН СЕМЕЙ ПОЛИГОНЫНЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ 
НАЛИЧИЕ ЧЕТВЕРТОГО ПО МОЩНОСТИ В МИРЕ АРСЕНАЛА 
ЯДЕРНОГО ОРУЖИЯ И ПРОБЛЕМЫ СЕМИПАЛАТИНСКОГО ПОЛИГОНА
THE 4TH BIGGEST ARSENAL OF NUCLEAR WEAPONS
IN THE WORLD AND SEMIPALATINSK TEST SITE ISSUES
ҚАУІПСІЗДІК
БЕЗОПАСНОСТЬ
SECURITY
CHALLENGE 
№
2
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

14
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Тәуелсіздігін  жариялаған  Қазақстан  әлемдегі 
төртінші  ядролық  қару  арсеналына  ие  болды. 
Адамзатқа  ажал  әкелетін  бұл  мұра  еліміздің 
ұлттық  қауіпсіздігіне  үлкен  қатерлер  туды-
руы  мүмкін  еді.  Ұлы  державалардың  геоса-
яси  мүдделерінің  тұтқыны  болмау  үшін  көп 
кешіктірмей  ядролық  қару  мәселесін  шешу  ке-
рек еді. 
ҚР  болашақ  саясатының  негізін  қалаған 
алғашқы  қадам  1991  жылғы  тамызда  Семей 
ядролық полигонын жабудан басталды. Ядролық 
арсеналды шығару бойынша өз міндеттемелерін 
орындағаннан  кейін  Қазақстан  ядролық  қару 
инфрақұрылымын  жойып,  бұрынғы  әскери 
өндірістерді  конверсиялау  мәселелерін  шешуге 
кірісті. 
1993  жылдың  13  желтоқсанында  ҚР  Жоғарғы 
Кеңесі  Ядролық  қаруды  таратпау  жөніндегі 
Келісімді  ратификациялады.  1994  жылдың 
14  ақпанында  Қазақстан  МАГАТЭ  мүшелігіне 
кірді. Кепілдіктер туралы келісім және Келісімге 
қосымша  хаттамаға  қол  қойылды.  2006  жылғы 
8  қыркүйекте  Семейде  ҚР  бастамасымен 
өңірде  ядролық  қарудан  бос  аймақ  құру  тура-
лы  Келісімге  қол  қойылды.  Келісім  шеңберінде 
Қазақстан ядролық қауіпсіздікті бекіту, ядролық 
материалдың  таралуының  алдын  алу  және 
ядролық  лаңкестікпен  күрес  бойынша  іс-
қимылдың өңірлік жоспарын әзірлеуде. 
Соңғы  жылдары  ҚР  көтерген  бастамалардың 
қатарында  ядролық  қаруды  горизонталды 
және  вертикалды  таратпау  туралы  жалпыға 
ортақ  жаңа,  әмбебап  келісім  әзірлеу;  ядролық 
қарудан  бос  аймақтарды  заңды  түрде  бекіту 
және  аймақтарға  қатысушы  елдерге  қауіпсіздік 
кепілдіктері мен преференциялар беру; МАГАТЭ 
аз байытылған уранның Халықаралық банкін өз 
аумағында орналастыруға дайындық бар. Прези-
дент Н. Назарбаевтың бастамасымен БҰҰ Семей 
полигоны  жабылған  күн  –  29  тамызды  Ядролық 
сынақтарға  қарсы  іс-қимылдың  халықаралық 
күні деп жариялады. 
В  результате  обретения  независимости  Казах-
стан стал обладателем третьего в мире ядерного 
арсенала. Наличие этого смертоносного наслед-
ства несло с собой серьезные риски для нацио-
нальной безопасности нашей страны. Необходи-
мо было в срочном порядке решать «ядерный во-
прос», чтобы не оказаться заложником геополи-
тических амбиций великих держав. 
Первым  шагом,  заложившим  основу  будущей 
политики  РК,  стало  закрытие  Семипалатинско-
го ядерного полигона в августе 1991 года. Выпол-
нив свои обязательства по выводу ядерного ар-
сенала, Казахстан занялся проблемой уничтоже-
ния инфраструктуры ядерного оружия и конвер-
сии бывших военных производств. 
13 декабря 1993 года Верховный Совет РК ра-
тифицировал  ДНЯО.  14  февраля  1994  года  Ка-
захстан стал членом МАГАТЭ. Подписаны Согла-
шение  о  гарантиях  и  Дополнительный  протокол 
к Соглашению. 8 сентября 2006 года в Семипа-
латинске по инициативе РК подписан Договор о 
создании в регионе зоны, свободной от ядерно-
го оружия. В рамках Договора Казахстан разра-
батывает региональный план действий по укре-
плению ядерной безопасности, предотвращению 
распространения ядерных материалов и борьбе 
с ядерным терроризмом. 
К  инициативам  РК,  выдвинутым  в  послед-
ние годы, относятся: разработка нового универ-
сального  Договора  о  всеобщем  горизонталь-
ном и вертикальном нераспространении ядерно-
го  оружия;  Юридическое  закрепление  зон,  сво-
бодных  от  ядерного  оружия,  и  предоставление 
негативных гарантий безопасности и преферен-
ций странам-участницам зон; готовность разме-
стить  Международный  банк  низкообогащенного 
урана  МАГАТЭ  на  своей  территории.  По  иници-
ативе  Президента  Н.  Назарбаева  ООН  объяви-
ла 29 августа – день закрытия Семипалатинского 
полигона – Международным днем действий про-
тив ядерных испытаний. 

ОҚИҒАЛАР
15
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
20 жыл бұрын Семей ядролық полигонын жауып, содан кейін ядролық мемлекет мәртебесінен 
бас  тартқан  Қазақстан  жаңа  мемлекеттің  күш-қуаты  ядролық  бұлшықеттерін  көрсетуде 
емес, оларды пайдаланбауда және одан толығымен бас тартуда деген шешімге келді. Бұл 
Қазақстанның  мемлекеттілігінің  өзегі  –  жалпыұлттық  идея  биігіне  көтерілген  халықтық 
даналыққа айналды.
ҚАУІПСІЗДІК
БЕЗОПАСНОСТЬ
SECURITY
Kazakhstan became the world’s third nuclear power 
after gaining the independence. 
 It brought considerable risks for the national security. 
It was necessary to consider “nuclear issues” in order 
not to become a hostage of great powers’ geopolitical 
ambitions.   
The first step that laid the foundation of the country’s 
future policy was the closure of Semipalatinsk Nuclear 
Test Site in August, 1991.  
After  the  country  fulfilled  its  commitments  on 
withdrawal  of  its  nuclear  arsenal  it  addressed  the 
problem  of  eliminating  nuclear  weapons  infrastruc-
eliminating  nuclear  weapons  infrastruc-
ture and conversion of the former military production. 
On  December  13,  1993,  the  Supreme  Council  of 
Kazakhstan  ratified  the  Treaty  on  Non-Proliferation.  
Kazakhstan  became  a  member  of  the  IAEA  on 
February  14,  1994.  The  guarantee  Agreement 
and  the  additional  Protocol  to  the  Agreement  were 
signed.  The  Nuclear  Free  Zone  Treaty  was  signed 
in  Semipalatinsk  on  September  8,  2006.  Within  the 
framework  of  the  Treaty  Kazakhstan  develops  re-
gional  plan  to  strengthen  nuclear  security,  prevent 
distribution of nuclear materials and combat against 
nuclear terrorism.        
Kazakhstan  initiated  a  new  draft  universal 
agreement  on  general  horizontal  and  vertical  non-
proliferation of nuclear weapons, legalization of Nu-
clear  Weapons  Free  Zones  and  provision  of  nega-
tive security guarantees and preferences to the Zone 
member countries, readiness to locate the IAEA In-
ternational bank of low-enriched uranium in its terri-
tory. On N.Nazarbayev’s initiative the UN announced 
August 29th the Day of closure of Semipalatinsk Test 
Site – the International Day against nuclear tests.
20 years ago when the country closed Semipalatinsk nuclear test site and then rennounced its neclear 
arsenal, Kazakhstan decided that its power was not in nuclear weapon demonstration but in total re-
fusal from it. It is still the basis of Kazakhstan’s statehood – national wisdom as the national idea.  
20 лет назад, закрыв Семипалатинский ядерный полигон, а затем отказавшись от ядерного 
статуса, Казахстан раз и навсегда решил, что сила и мощь нового государства не в демон-
страции ядерных мускулов, а в их неприменении и полном отказе от них. И это стало стерж-
нем казахстанской государственности – всенародной мудростью, возведенной в ранг обще-
национальной идеи.

16
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Тек 1992 жылдың өзінде өзіміздің күш 
құрылымдарымыз – Қарулы күштер Республикалық 
ұлан, ішкі және шекаралық әскерлер құрылды. Ұлттық 
тарихымызда алғашқы рет – 1995 жылдың сәуірінен 
өзіміздің Әскери-теңіз күштерімізді құруға кірістік. 
Осылайша, жас мемлекеттің қорғаныс және қауіпсіздік 
жүйесінің қалыптасуы аяқталды». 
«Қазақстанның территориялық тұтастығын және 
тәуелсіздігін сақтаудан маңызды міндет жоқ. 
Мемлекетіміз өте күрделі жағдайда өзінің қорғаныстық 
құрылысын жүргізгені және еш қиындыққа қарамастан 
бұл жұмысты жалғастырып келе жатқан әлдекімнің 
субъективті қалауы емес, бұл келешек ұрпақтарымыз 
мәніне тиісті бағасын берер қажеттілік».
Елбасының 1996 жылғы 16 желтоқсанда ҚР Тәуелсіздігінің 5 жылдығына орай 
өткізілген салтанатты жиында сөйлеген сөзінен
«Практически за 1992 год созданы собственные силовые структуры – Вооруженные Силы, Республиканская гвардия, 
внутренние  и пограничные войска. Впервые в своей национальной истории мы приступили к созданию собственных 
Военно-морских сил – с апреля 1993 года. Тем самым, было закончено формирование системы обороны и безопасности 
молодого государства».
«Нет задачи важнее, чем сохранение территориальной целостности и независимости Казахстана. 
То, что государство в сложнейших условиях ведет собственное оборонное строительство и продолжает такую рабо-
ту, несмотря на все трудности, - не чье-то субъективное желание,  это необходимость, смысл которого оценят наши по-
томки».
Из выступления Главы государства на торжественном собрании  по случаю 5-летия Независимости РК от 16 декабря 1996 года
«During  1992  the  national  law-enforement  structures  –  Armed  Forces,  Republican  Guards,  internal  and  border  troops  were 
formed. For the first time in our history we began forming our own military naval forces since April 1993. It was the completion of 
forming the security system of a new state». 
«There is no more essential aim but preservation of the territorial integrity and independence of Kazakhstan. 
The fact that this country is forming its security system in spite of different challenges is not a personal will but a necessity that 
will be valued by future generation».
An extract  from the speech of the President at the meeting dedicated to the 5th anniversary of Kazakhstan's independence as of December 16, 1996 

ОҚИҒАЛАР
17
АЙРЫҚША МӘНІ БАР