жүлдегері  атанды.  Қаламдас  əріптесіміз  танымал  балалар

Қазақ – ежелден ат үстінде жүрген 

халық. Ат əбзелдеріне қашанда айрықша 

мəн  берген.  Жүгені  мен  ноқтасы, 

ертоқымы,  өмілдірігі,  құйысқаны, 

үзеңгісі,  тартпасы  жəне  киіздері 

нағыз  шеберлер  қолынан  шығатын. 

Ерді  ағаштан жонып немесе құранды 

ерді  бөлек  заттардан  құрастыратын. 

Қажетті қайыстарды қолдан дайындап, 

тоқымды  киізден  кесіп теріге қосып 

тігетін.  Бұрындары  бір ертоқым бір 

аттың құны болған еді. Кейін кеңестік 

заманда  зауытта дайындалып, колхоз-

совхоздарға жіберілетін орыс ері, негізі, 

темірден  жасалып,  қалың  терімен 

қапталушы  еді.  Бүгіндері ол да жоқ. 

Қазақы  ер,  қалмақ ер дегендер түске 

кіретін  болды. Əр ауылда болмаса да 

əр  ауданда ертоқым істейтін шеберлер 

бар еді. Қазір оның бəрі  көзден бұлбұл 

ұшты. Ертоқым қажет болған жағдайда 

Қырғызстанға баратынбыз. Əлі де болса, 

сол туғандардан табылатын көрінеді ат 

əбзелдері.  

Елімізде шағын жəне орта бизнеске 

қолдау  көрсетіліп,  қомақты  қаржы 

бөлінуде. «Жұмыспен  қамту-2020», 

«Бизнес-2020» бағдарламалары бойынша 

несиелер  берілуде. Ауылдардағы мал 

бағумен,  өсірумен,  қымыз-шұбат 

дайындаумен  шұғылданушылар

  ісі 

қуантады.  Алайда,  малды  бағатын 

қалай отырмақ деп ойлаймын. Мал басы 

артқан сайын, оны бағатын адамдар да 

көбейіп, атқа мінетіні сөзсіз. Сонда олар 

ертоқымды қайдан табады? Сондықтан 

ауыл,  аудан  əкімдері,  тиісті мекеме 

басшылары  ат  əбзелдерін жасайтын 

қолөнер шеберлерін қамқорлыққа алып, 

көмек берсе. Жағдай жасап, несие алуға 

қолұшын созса, нұр үстіне нұр болар еді. 

Ə р   ауданда  қобыз,  домбыра 

жасайтындар  да  табылары  сөзсіз. 

Сол  сияқты  ағаштан ойып жасалған 

қымызға арналған кеселер мен шарасы, 

қасығы  жəне  аяқ  қабы,  қоржыны 

көптеп  шығарылса,  қандай жарасар 

еді. Əлі де болса күбі, мес, келі-келсап 

дайындайтын  азаматтарды  қолдап, 

арнайы тапсырыс берген жөн. 

Ел  іші – өнер кеніші. Шеберлердің 

басын қосып, жағдай туғызса, қазақтың 

киіз  үйін де жасайтындар көбейер еді 

ғой. Аудан, облыс көлемінде өтетін көп  

іс-шараларда киіз үй іздеп жан-жаққа 

шабылмай-ақ,  өзімізде  жасалғанын 

сатып алып, жаз айларында үлкен үйдің 

жанына  тігіп  қойса,  қандай тамаша 

болар  еді. Сөздің қысқасы, ұлтымызға 

тəн ат əбзелдері мен киіз үйімізді, ыдыс-

аяғымызды,  домбыра-қобызымызды 

өзімізде дайындасақ, ұтылмасымыз анық. 

Осы ойыма сіздер не дейсіздер, оқырман! 

АРДАГЕР

ОЛДАН»

ҚОЛ ҮЗБЕЙДІ

Хайуанаттар

бағы қажет

Оқырман

 пікірі

Досбол ауылындағы мектептің апатты жағдайда 

екендігін  айтудай-ақ айтып келеміз. Елбасының 

тапсырмасына байланысты мектеп жөндеу көрер 

не  жаңасы  соғылар деген үмітіміз жоқ та емес. 

Бар  мектебіміздің  сиқы  сондай əрі бір мезгіл 

жаттығатын спорт залы жоқ, шеберхана туралы 

əңгіме айтудың өзі артық. 

Бəрінен  бұрын,  ауылда  тұрған  соң  мал 

ұстаймыз. Бірақ, əнебір жылдары жекешелендіру 

кезінде  жер  шаруа қожалықтарына үлестіріліп, 

мектепте  істейтіндер одан құр алақан қалдық. 

Шынын  айту  керек, ауылдың іргесінен бастап 

мал  шығарсаң  жер  жекенікі  болып шығады. 

Білуімізше, жердің денін Тоғызкент ауылындағы 

жауапкершілігі  шектеулі  серіктестігі иеленіп 

алған. Тіпті, шөп оруға рұқсат бермейді. 

Қ Р   « Б і л і м   т у р а л ы »  Заңында  мектеп 

қызметкерлеріне мемлекеттік жер қорынан жер беру 

керек деп тайға таңба басқандай жазылған. Ал жер 

алайын десек, ондай мүмкіндік қалмаған сияқты.

Азын-аулақ  малымызды  қысы-жазы өріске 

Азын-аулақ  малымызды  қысы-жазы өріске 

шығарып,  жемшөбін  дайындау  үшін  мектеп 

шығарып,  жемшөбін  дайындау  үшін  мектеп 

мұғалімдеріне жер беруді, орман шаруашылығы 

мұғалімдеріне жер беруді, орман шаруашылығы 

қорынан  ба,  жоқ  əлде  ЖШС-ның жерінен бе, 

қорынан  ба,  жоқ  əлде  ЖШС-ның жерінен бе, 

əйтеуір, осы мəселе билік тарапынан оң шешілсе, 

əйтеуір, осы мəселе билік тарапынан оң шешілсе, 

жөн болар еді деп ойлаймын.

жөн болар еді деп ойлаймын.

Ерік МАХАНБЕТОВ,

Досбол орта мектебінің мұғалімі.

Сарысу ауданы.

Жер ала

алмай жүрміз

алмай жүрміз

Асқарбек АЙДАРОВ.

«Көрік берсін», – деді ме, даласына,

«Айналсын», – деп даланың дарасына,

Талшыбықты қадады бағбан қартым,

Жолдың бойы – жылғаның жағасына.

Еңбек десе алмайтын дана тыным,

Білді ме екен

Бағының жанатын.

Жүрегімен сезді ме,

Сол шыбықтың

Құшақ жетпес бəйтерек болатынын.

...Бəйтеректі жел тербеп аялайтын,

Жер-Ана да бар нəрін аямайтын.

Жолдың бойы жүргінші,

Шаршағанда

Көлеңкелеп бір сəтке саялайтын.

Саясында сəби де көз ілетін,

Тал бойынан жылылық сезілетін.

Сапардағы ағылған сан-мың тағдыр,

Арқа сүйер тауындай сезінетін.

«Сойқан дауыл» тұрса да жер бетінде,

Сыр алдырмай

Тағдырға көнетін де.

Пана іздеген адамға пана болып,

Қорған болып тұратын жел өтінде.

Болмаған соң «қылығы» бас иетін,

Қызғаныштан тасада тас үйетін.

Небір мəңгүрт балта ұрды тамырына,

Бəйтеректің көре алмай қасиетін...

Бит шыққанда басыңа балақтағы,

Күншілдіктің оты да жалақтады.

Пенделіктің түсірмей ошағына,

Жайдың оғын жіберді «Жаратқаны».

Осылайша бəйтерек құлап тынды,

Алыс-жақын бұл жайға құлақ түрді.

«Жазымыштан озымыш жоқ», десек те,

Ет жүректер езіліп жылап тұрды.

Оқ

ыр

ма

н ш

ығ

арм

аш

ылы

ғынан

Киелі

туралы аңыз

Құдайға  шүкір,  тұрмысымыз

  жылдан-жылға  көтеріліп

  келеді. 

Ауылдың  да  жағдайы  жам

ан  емес.  Қоралап  мал  ұст

айтындардың 

қарасы көбейді. Жеке кəсіппен

 шұғылданатындар өз күндерін

 өздері 

көруде. 

 нəрсе бар. Ол – жасы 40-50-

ге келгенше 

отау құрмай салт басты, 

сабау қамшылы адамдардың

 көбейе бастауы. 

Көбісінің белгілі жұмысы

 жоқ. Сосын, азын-аулақ бір

деңе тапса, өмірдегі 

ашуын арақтан алатын тəріз

ді.

Түптің түбінде – олардың

 сияқты. Мұндай 

үрдіс əлімсақтан бері қазақтың

 салтында жоқ нəрсе еді, оған

 да етіміз үйрене 

бастағандай. Тіпті кейбіре

улерінің аузынан: «Содан

 жақсы жер жоқ екен. 

Ішкендері алдында, ішпег

ендері артында» деген сөз

дерді де естіп жүрміз. 

Намысты халық өйтпесе 

керек-ті деп ойлаймын. 

Ілгеріде  қолында  қорамжа

лы  бар  байлар,  текті  ағайындар

  ондай 

 болып, тура Наурыз айында

 отбасын құратып, 

алдарына  азын-аулақ  ма

л  салып  беріп,  қашан  аяқт

арынан  қаз  тұрғанша 

демейтін  болған.  Қазір  о

лардың  бірде-бірі  жоқ.  Оның

  орнына  «шариғат 

жолы» деп жат ағымда адасып

 жүрген жап-жас қыздарды

 бірінен соң бірін 

алып, асырай алмаған соң, «

талақ» деп тастап кететін ерк

ексымақтар көбейді 

деп естиміз.

Естір  құлаққа,  көрер  көзг

е  ұят.  Кешегі  кеңес  өкіметі

,  одан  бұрын  да 

«талақ» деген ұғым, əдет 

қазаққа жат. Ол сүйекке т

аңба есебіндегі əрекет 

саналған. Қандай жағдайда

 «талақ» дейтін бұрын? Ег

ер əйелі күйеуінің 

көзіне шөп салса, немесе жам

ан жолға түссе ғана сондай

 əрекетке барған.

Не болып барамыз осы? Жа

ман əдет-ғұрыпқа неге үйір

міз? Халықтық 

тəрбие, ата-баба жолы қайда

 қалды?

Мəңгілік  Ел  боламыз  деп

лу  үшін,  ең 

алдымен отбасының берік

тігі керек. Көп болып өсіп

-өнуіміз керек 

деп есептеймін.

ҰЛТТЫҚ ДҮНИЕЛЕРДІ

ЫҚ ДҮНИ Л РД

ЫҚ ДҮНИЕЛЕРДІ

ӨЗІМІЗДЕ ЖАСАЙЫҚ

ӨЗІМІЗДЕ ЖАСАЙЫҚ

Отау құрмағандар 

тағдыры алаңдатады

тағдыры алаңдатады

           Ой – олжа

Қыс

бәйтерек

ФОТОЭТЮД

Б а л а   ке з і м н е н   г а з е т   о қ у ғ а 

дағдыланғанмын.  Себебі,  əкем 

Досай газеттерді үзбей оқитын жəне 

қаттап,  сарғайғанша  жинап  қоятын. 

Ішінен  бір  газет  жоғалса,  пəлеге 

қалдық.  Сол  себептен  оған  ешкім 

жоламайтын.  Ол  кезде  арбамен 

көшіп-қонып  жүргенбіз.  Жаз – 

жайлауға,  күз – күздеуге  демекші, 

көшкенде газеттерді қап-қап қылып 

артып  жататынбыз.  Оның  үстіне 

облыстық «Еңбек туы» (қазіргі «Ақ 

жол»)  газетіне  Алматыдан  оқуын 

бітіріп  келген  əкемнің  інісі  Өкім 

Жайлауов  қызметке  тұрды.  Оның 

жазған  өлеңдерін,  мақалаларын 

əкем үзбей оқып, содан соң маған да 

оқытатын. Соның əсері болуы керек, 

бірде-бір  газетті  жібермей  оқимын, 

əсіресе, «Ақ жол» басылымын.

1976  жылы  бірінші  рет  осы  «Ақ 

жолда»  мақалам  шықты.  Содан  бері 

мақалаларым  газеттерде  жарияланып 

тұрады.  Өзім  басқа  саланың  маманы 

болсам да, мақала жазуға машықтанып 

қалдым.  Қазіргі  кезде  төрт  кітабым 

жарық  көрді, 2005 жылы  Қазақстан 

Журналистер одағына мүше болдым.

«Ақ  жол»  газетінде  қызықты 

мақалалар басылуда. Оның əр нөмірін 

асыға  күтіп  отырамыз.  Менің  екі 

немерем бар. Бірі – колледжде, екіншісі 

9-сыныпта  оқиды. «Ақ  жолды»  əдейі 

соларға  оқытамын,  олар  соңғы  кезде 

өздері  қызыға  оқитынды  шығарды.

Осыған  қарап  «Ақ  жол»  газетінің 

мəртебесі өскенін байқаймын. Осында 

қызмет  етіп  жүрген  журналистер 

көпшілікке  ой  салатын,  халықтың 

мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын мəні 

зор  үлкен  мəселелерді  көтереді.  Оны 

үнемі  оқып,  біліп  жүрміз.  Бұл  газет 

облысымыздың  бет  пердесі,  айнасы. 

Сондықтан  да  біздің  ардагерлер  мен 

зейнеткерлеріміз  «Ақ  жол»  газетін 

үйіне  жаздырып  алғанды  жөн  көрді.

Жақсылық ДОСАЕВ,

Тараз қаласының №10 

аумақтық округі ардагерлер 

ұйымының төрағасы.

ЛЕСБЕК ТҰРСЫНБЕКҰЛЫ 

САЙЛАУБЕК

БАҚҰЛ БОЛЫҢЫЗ, 

ЛЕСБЕК АҒА!

Тоқсаныншы жылдардың бас кезі. Қиыншылық елді екі бүйірден 

қысып  тұрған  шақ. «Бұдан  жаман  күнімізде  де  тойға  барғанбыз» 

дегендей сол қиын шақтарда да шаңырағымыздан қонақ үзілмейтін. 

Əкем ол кезде ауылдың əкімі еді. Бір күні үйге бір топ ақын-жазушы 

ағаларымыз сау етіп келе қалды. Араларында ел аузында «МузАрт» 

тобының орындауындағы «Жалын кешкен» аталып кеткен хит əннің 

авторы Лесбек Сайлаубеков те бар. Бəлкім, жақсы қаламақы алған 

болу керек сол жолы ойын баласы маған жомарттығы ұстап, бір доллар 

берді. Беріп тұрды да маған «Мен сияқты ақын бол!» деді. Мен болсам 

«Жоқ, əкем сияқты əкім болам!» дедім. Менің жауабыма күліп алған 

қонақтар дастархан басына жайғасты.

Лесбек  ағамен  таныстығымыз  сол  бала  күнімнен  басталып  еді. 

Кейін  облыстық  «Ақ  жол»  газетінде  еңбек  еткен  жылдары  əріптес, 

қамқор, тіпті қалжыңымыз жарасқан құрдастай болып кеттік. Амал 

қайсы, кеше түнде газеттің кезекті кезекшілігін атқарыпты да үйіне 

барып дүниеден өтіп кетіпті.

Қазақ  атам  «əкеңнің  өзі  өлсе  де  көзін  көрген  өлмесін»  деуші  еді. 

Лесбек  аға  əкемнің  көзкөрген,  көңілі  жарасқан  досы  еді.  Сұм  ажал 

əкемнің өзі тұрмақ көзкөргендеріне де жетіпті. Алланың ісі ғой, қалған 

көзкөргендер аман болсын! Бақұл болыңыз, Лесбек аға!

Бекнұр САТЫБАЛДЫ,

облыс кəсіпкерлер палатасының баспасөз хатшысы.

АЛЛА АЛДЫҢЫЗДАН 

ЖАРЫЛҚАСЫН!

Біздің үйдің үлкен қызына «Бұзықтың бір аптасы» деген кітабын 

ұсынып,  оның  алғашқы  бетіне  ағалық,  аталық  ақ  тілегін  жазып, 

өз  қолына  ұстатып  еді.  Сол  кезден  бастап  қызым  «Мамамның 

жұмысындағы менің атам» дейтін Лесбек ағаны. Жалпы, балаларға 

арналған өлеңдері бір төбе жан еді... Неге екенін, маған да «Балаларға 

арналған  шығармалар  жаз.  Сенің  қолыңнан  келеді»  дейтін  үнемі. 

Бөлімімнің меңгерушісі еді. Менің «хаттар бөлімімнің»... 

Ол  кісі  туралы  өткен  шақта  айтып  отырудың  өзі  қиын  соғып 

тұр.  Маған  үйреткені  көп,  ұстазым  болды.  Жүрек  тұсындағы  төс 

қалтасынан  тəсбихын  тастамайтын.  Аға,  өзіңіз  шын  сүйетін  Алла 

алдыңыздан жарылқап, жұмақтықтардың қатарынан етсін! Əумин!

Маржан РАҚАЙ,

«Ақ жолдың» экономика бөлімінің тілшісі.

Құрметті оқырман! «Оқырман отауының» бұл топтама сындағы материалдар ақын, 

журналист Лесбек САЙЛАУБЕКТІҢ өздеріңізге жасаған соңғы қызметі деп қабылдаңыздар.

   

   

    

    

     

        

                                                                   

Жазылған жайдың жаңғырығы

«Ақ  жол»  газетінің  үстіміздегі  жылғы 29 қараша

  күнгі 

санында  жарық  көрген  Қызғалдақ  Сембекованың

  «Абысын  тату 

болса...» деген мақаласы қазақ қауымы үшін қашанда

 өзекті тақырып. 

Халқымыздың «ағайын тату болса ат көп, абысын 

тату болса ас көп» 

деген аталы сөзі өмірден алынған, бекер айтылмаған

.

Ілгеріде жас кезімізде 1960-80 жылдары абысын-ажын

айтпағанда,  ауыл  тұрғындарының  ынтымақ-татулығы

,  сыйластығы 

жақсы  еді.  Ауылдағы  жасы  үлкен  бəйбіше  кісілер

  өздерінен  кейінгі 

абысындары  мен  келіндеріне  өзімсініп  еркін  сөйлейтін

,  білместік 

жасағандарының  теріс  тірлігін  батыл  айтып  таст

айтын.  Бұл  күнде 

осындай  өнегелі-тəрбиелі  сəттерді  көп  көре  бермейміз

.  Бəйбішелер 

абысын-келіндерінің болымсыз əрекеттерін көрсе де

 «айтсам ба екен, 

айтпасам ба екен» – деп күмілжіп, «бетімнен алып

 тастар ма екен» – 

деп тайсақтайды. Бұл күнде келіндер арасында білімді

, тəрбиелі жəне 

парасатты кісілер аз емес, десек те: «мен неге кішірейуім

 керек, мен 

неге оны басындырып қоямын, менің мінезім осы, 

ешкім мені түзете 

алмайды» – деген өзімшіл келіндердің де көп екенін

 ел аузынан естіп 

жүрміз. Күйеулерімен сөзге келіп қалғанда қолды бір

 сілтеп, ешкімді 

тыңдамай,  өз  білгенімен  жүріп  кететіндер  де  өмір

де  сирек  болса  да 

кездесіп  қалар.  Халқымызда  қыз  ұзатылғанда  ағайын

-туыс: «барған 

жерінде тастай батып, судай сіңсін» – деп тілек айт

ады, келіндер осы 

қағиданың үдесінен шығып, ұғынып жүр ме?

«Төркіні жақынның төсегі жиналмайды» деген

 де аталы сөз 

бар қазақта. Мұнысы – төркініне келіндердің жиі

 шапқылағанын 

мақұл көрмегені. Кей келіндердің келген жерімен

 салқын болып, 

төркін-төсінен ажырамай жүретіндіктері де рас

. Ондайда қазақ: 

«кеткен  қыз  шиден  тысқары»  деген.  Келіндер

дің  келген  ел-

жұртымен  «тастай  батып,  судай  сіңіп»  кетуінде

  ұшқан  ұяда 

көрген тəрбиесі, төркіндерінің ақыл-кеңесі (шеше

сінің сырттай 

бақылауы),  келген  жерінің  ағайын-туыстарының

  ықылас-

пейілдері көп көмектеседі. Кей келіндердің абысындарымен

 тату 

у жəйттері де 

болып тұратыны жасырын емес. Өзімшілдік ешкімг

е абырой 

əпермейді, жас келіндер өз істеріне сын көзімен

 қарағандары, 

сыпайы, ізетті, инабатты болғаны қандай жақсы

. Біле білсе, 

өз абыройы, өз қадірі үшін.

АБЫСЫН ТАТУ БОЛСА АС КӨП

АБЫСЫН ТАТУ БОЛСА АС КӨП

Айтмахан ТЫШҚАНБАЕВ,

ҚР Білім беру ісінің үздігі.

Байзақ ауданы.

АЛАШ – АРЕНА

«АҚ ЖОЛДЫҢ» СПОРТ АЛАҢШАСЫ

6

31  а тар, 2015 жыл

Ө т к е н   ғ а с ы р д ы ң   7 0 - ш і 

жылдарының  іші  болса  керек. 

Кеңес  одағының  қайнап  тұрған 

кезі.  Жазушы  Əкім  Таразидың 

бір  бауыры  сол  тұста  Жамбыл 

жүктеу/скачать 6,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: