Қосалқы станциядағы өзіндік мұқтаж тұтынушыларына трансформатордың
салқындату жүйесінің қозғалтқыштары, ажыратқыштар мен айырғыштардың жетегінің жылытқыштары, ЖТҚ мен РҚ шкафтарының жылытқыштары сондай-ақ қосалқы станцияның жарықтандыру жүйесі ж.т.б. жатады.
Қосалқы станцияның (ӨМТ) өзіндік мұқтаждық трансформаторы қалыпты және апат кезеңдерінде қосалқы станцияның жұмыс жасауын қамтамасыз етуі керек. Қосалқы станцияның ӨМТ – ның тұтынушыларының құрамы қосалқы станцияның түріне, трансформаторларының қуатына, синхронды компенсатордың болуына, электр құрылғылардың түріне байланысты. Қосалқы станциядағы өзіндік мұқтаждық тұтынушыларына трансформатордың салқындату жүйесінің қозғалтқыштары, ажыратқыштар мен айырғыштардың жетегінің жылытқыштары, ЖТҚ мен РҚ шкафтарының жылытқыштары сондай-ақ қосалқы станцияның жарықтандыру жүйесі ж.т.б. жатады.
Өзіндік мұқтаждардың басты тұтынушылары:
ТП жылыту трансформаторларының құрылғысы; санауыштар; релейлік шкафтар, жетектер, ОБП; желдеткіштер, үргіштер, қосалқы станцияны жарықтандыру.
Трансформатордың өзіндік мұқтаждарын қуатын анықтау үшін жүктеме ведомостін құраймыз өзіндік мұқтаждардың барлық тұтынушыларының есебімен бір трансформатордың істен шығу кезінде қамтамасыз ету.
Өзіндік мұқтаж трансформаторынан тұтынушыларының алатын қуаты аз, сондықтан оларды төмендеткіш трансформаторынан қорек алып тұрған 380/220 В торабына жалғаймыз. ӨМТ – ның қуаты қосалқы станцияның жұмыс жасау кезеңдерінің әртүрлі болуына байланысты таңдалады, бірақ қуаты 630 кВА – ден аспауы керек.
ӨМТ қосалқы станция жұмысын авариялық және нормалы режимде қамтамасыз ету керек
11 кесте
ӨҚТ – ның тұтынушылары мен олардың толық қуаттары
№
Тұтынушылар
Руст, кВт
Саны
ΣР, кВт
cosφ
Qуст кВар
1
Трансформатордың салқындату жүйесінің қозғалтқыштары
0,25
12
3
0,85
1,859
2
Оперативті тоқ тізбектері
3,5
1
3,5
0,5
6,062
3
КТҚ (КРУН) шкафтарын жылыту
0,75
36
27
1
0
4
Жетектерді жылыту
0,5
23
11,5
1
0
5
Айырғыштарды жылыту
110 Кв
2
3
6
1
0
35 Кв
1,5
5
7,5
1
0
10 Кв
0,75
11
8,25
1
0
6
ОБП (ОПУ) жылыту
6
1
16
1
0
7
АТҚ (ОРУ) жарықтандыру
0,5
6
3
1
0
8
ОБП (ОПУ) жарықтандыру
және КТҚ (КРУН)
0,8
1
0,8
1
0
9
Жалпы мәні
86,55
7,921
Жүктемені есептеуді мына формуламен жүргіземіз:
Sрасч=Кс * кВА, Кс- сұраныс коэффицентті, Р- активті қуат,
Q-реактивті қуат
, кВА; (2.39)
кВА
Трансформатор тандаймын :
ТМ-100 кВА, Sн=100кВА, U=10/0.4 кВ Трансформаторды тексереміз;
К=Sесеп/P=69.524/100=0.69≤0.92 сондықтан сәйкес келеді.
2.9 Ток трансформаторын пайдалану мен құрылысының ерекшеліктері
Римовидті конструкциялы ТФРМ типті ток трансформаторының екінші орамасына жапсырылған конденсаторлы типті негізгі қағазды – майлы оқшаулағышы бар. ОАО “ ЗЗВА “ 330, 500 және 750 кВ кернеулері номиналды ТФРМ типті ток трансформаторын шығарады. Сонымен қатар ТФРМ – 500-ң үлкен қалындықты оқшаулағышы бар. Ол кептіру мен май сіңдірудің ұқыпты және еңбек сыйымдылық процесін талап етеді. Берілген бұл типтің құрылысының түйінінің бүтіндігінде көп айырмашылық бар. ТФРМ-да 1976 жылға дейін және ТФРМ – 500-де 1978 жылға дейін майдан қорғау силикагельдік кептіргіштің көмегімен іске асырылды. 1983 жылға дейін трансформатордың барлық түріне “ қапшық “ тәрізді фторолонды матамен металлдық бактегі бүтін түйін пайдаланылған (1 тип). 1987-1988 жылға дейін фторолонды мата немесе резинаға құйылған майдан жасалған “мембрана” пайдаланылады (2 тип). 1992 жылға дейін металлдық бактің арасындағы резиналық диафрагма құрылды. Диафрагма астындағы және үстіндегі май патрубка арқылы қатынаста болады (3 тип). 1992 жылдан бастап диафрагманың астынан және үстінен ағатын майдың саңылау диаметрі белгілі мөлшерде ұлғайып, кеңейткіштің көлемі артты. Сонымен қатар, май таңдайтын құрылғылардың құрылысының айырмашылықтары бар болып табылады. Бүтін түйінің құрылғысы белгілі мөлшерде берілген типті жабдықтың сенімділік деңгейін анықтайды. ТФРМ типті трансформаторын пайдаланған кездегі зақымдалу жағдайын сараптағанда; негізгі екі зақымдалу механизмін көруге болады:
2.10 Ионды тесіп өту Майлы қағазды оқшаулағыштың босаңқы жерінде туындайды, көпшілік жағдайда сындық иондалу түрінде ауа көпіршіктерінен пайда болады.Аса үлкен энергия кезінде материалдардың бұзылуы мен газ бөлінуі жүреді. Иондауға кететін шығын кезінде диэлектрикалық шығынның тангенстік бұрышы кернеудің өсуімен қатар жүреді. Сонымен қатар 10 кВ кернеуде өлшеу зақымданудың өсуін көрсетпейді. Тесіп өту ондаған немесе жүздеген сағат ішінде жүреді. Диагностиканың тиімділік әдісі: жиілік разрядының сипаттамасын өлшеу; диэлектрикалық шығынның тангенстік бұрышын өлшеу және жұмыстық кернеудегі негізгі оқшаулағыштың сыйымдылығын және диэлектрикалық шығынның кернеу үлкейген кездегі тангенстік бұрышының өсуі.
2.11 Жылулық тесіп өту
Диэлектрикалық шығыны жоғары зонада қағазды – майлы оқшаулағыштың термикалық процесі кезінде пайда болады және қалдық ылғал мен полярлық өнімнің ескіруінің нәтижесінде пайда болады. Ескіру процесінің дамуы температура жоғарылаған кезде және жоғары температурада диэлектрикалық шығынның өсуі пайда болады. Зақымдану сыртқы жағдайдың өзгеруіне байланысты жылдар бойы дамиды. Зақымданудың дамуы изоляциялық өнімнің қызуымен бірге жүреді. Иондалу және бірге жүретін құбылыс зақымдалудың дамуының соңғы сатысында материалдар интенсивті бұзылуы кезінде пайда болады. Диагностиканың тиімділік әдісі: жұмыстық кернеу кезіндегі диэлектрикалық шығынның тангенстік бұрышының өзгеруін өлшеу, әсіресе температура өскен кезде тиімді; температураның өсуі; майда ескіру өнімдерінің пайда болуы және қағазды оқшаулағыш қызғанда және майдың кернеулеуінде. Келесі факторлар ТФРМ типті оқшаулағыш ток трансформаторының иондалған және жылулық тесіп өтуінің дамуына әсер етеді:
қағазды майлы оқшаулағыштың газ сақтау деңгейінің өсуі, бүтін түйінің конструкциясы немесе сақтау шарттарының қателігіне байланысты;
қоршаған ортаға төменгі температураның әсер етуі,температураның тез түсуі;
өндірістік жиіліктің коммутациялық асқын кернеуі. Берілген қосудағы көп ретті қайта қосылған соң токтық трансформатордың зақымдалу әдісі анықталған.
жоғары жиілікті коммутациялық асқын кернеу.
“Жылы ой” қосалқы станциясында ТФРМ – 750 ток трансформаторының көп зақымдалуы нәтижесінде, есептеу және экспериментальдық жолмен жоғары жиелікті құраушы коммутациялық асқын кернеудің деңгейі жеткілікті мөлшерде жоғары, бұл асқын кернеудің деңгейіне, ажыратқыштың жақын орналасуы әсер ететіні анықталды;
жерлендіру контурының жағдайы.
Жерлендіру контурының жағдайы ток трансформаторы құрылысының жерлендіру кернеуінің денгейін анықтайтын найзағайлық асқын кернеуде немесе жерге қысқаша тұйықталу кезінде пайда болады. Жапсырма жерлендіру потенциялының өзгеруі оқшаулатқыш конденсатордың қалыңдығының жұмыстық кернеулігін өзгертеді және олар бастапқы ионизациалану деңгейіне жетеді. Бұл, сонымен қатар ток трансформаторының сол жалғанған жердегі қайта зақымдалуының себебі болуы мүмкін, бірнеше энерго ғимараттарында байқалғандай.
2.12 Жұмыстық кернеудегі оқшаулағыштың диэлектрикалық параметрлерін өлшеудің әдістері
Жұмыстық кернеудегі жоғары вольтті оқшаулатқыштық жабдықтың жағдайын бақылауға түрлі әдісті қолдану, диагностикалық жабдықтың тиімділігін өсіруге мүмкіндік береді. Жұмыстық кернеудегі оқшаулағыштың параметрін өлшеуге кез келген әдісті қолдану кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, бақыланатын жабдықтарының зақымдануын болдырмау мумкіндігі станционарлық құрылғының қосылуы арқылы өлшеуіш аспапты қосуымен жүргізіледі, шығыстық өлшеуішке тікелей жалғанады және бақылаушы электрожабдықтауға жақын орналасады. Оқшаулағыш параметрін өлшеуді кез келген әдіспен периодты түрде өлшеуге болады.Өлшеу құралын өлшеу құрылғысына тек қана өлшеуді өткізу кезінде жалғайды. Бұл жағдайда өлшеуді міндетті түрде бақылаушы жабдыққа жақын орналастырады. Немесе дискертті автоматты берілімі бар, егер құралы өлшеу құрылғысына тұрақты қосылып тұрса онда өлшеуіш құрылғы басқарылатын энерго ғимараттың қалқанында орналасқан. Оқшаулағышты конденсаторлы типі бар ток трансформаторының диагностикалық жағдайы үшін электро жабдықты нормамен және көлеммен санауға сәйкес келесі өлшеу параметрлері ұсынылады:
комплекті өткізгіштің салыстырмалы өлшемі – параметр YY;
диэлектрикалық шығынның тангенстік бұрышының өзгеруі tg және оқшаулағыштың сыйымдылығының салыстырмалы өзгеруі - С/С.
параметрін өлшеуді тұрақсыз-теңестіру әдісімен жүргізеді. Тұрақсыз теңестіру әдісі бір топтағы үш фазалы ғимараттың немесе үш фазадағы үш фазалы ғимараттың оқшаулағышы арқылы өтетін ток қосындысын өлшеуге негізделген (1 сурет). Түзетілген ток ғимараты мен фазалық кернеудің симметриялығының тең болуы кезінде бұл қосынды нольге тең. Оқшаулағыштағы бір фазаның зақымдалуы ол арқылы токтың ұлғаюына әкеледі. Сайкесінше қосынды ток та өзгереді; оқшаулағыш ғимараттың комплексті өткізгіштігінің пропорционалды өзгеруі қосынды токты өзгертеді. Қосынды токтың салыстырмалы өзгеруі I/Iн бақылаушы параметрдің мәніне тең болады Y/Y өлшеуіш құрылғы параметрінің мәнін көрсетеді, егер ол арқылы өлшенетін кернеу Iн ғимарат тоғына байланысты реттелсе. Өлшеу нәтижесінде фазалық кернеудің симметриялы емес болуы шығын алып келеді және бұл әдіс салыстырмалы қатаң болып табылады. Сондықтанда тұрақсыз – теңестіру әдісін қолдану қолайлы болып табылады, егер жұмыстық кернеу бақылауына арналған жабдықтың типтік зақымдалуының дамуы оқшаулағыш сыйымдылығы өзгеруін немесе диэлектрикалық шығынның өсуін тудырады және жабдықтарды бақылау үшін қалайлы емес; оқшаулағыш