Электр тоғымен зақымданған кездегі қОРҒаныс шаралары

Өндірістік жағдайдағы электрқауіпсіздігі келесі жағдайларда

мүмкін болады:

■ техникалық əдістер жəне қорғаныс заттары;

■ электрқұрылғыларының сəйкес құрылымы;

■ ұйымдастырылған жəне техникалық іс-шаралар.

Тоқжүретін бөлікке кездейсоқ жанасудан туатын электрқауіпсізді-

гін қамтамасыз ету үшін жеке-жеке немесе бір бірімен үйлестірілген

келесі техникалық əдістер мен заттарқолданылады:

■ қорғаныс қабықшасы, қорғаныс қоршаулары (уақытша не-

месе тұрақты);

■ тоқ жүретін бөліктердің қауіпсіз орналасуы;

■ жұмыс орнын оқшаулау;

■ қорғаныс өшіруі;

■ ескерту дабылы;

■ оқшаулау;

■ қауіпсіздік белгілері.

Электрқұрылғысының кернеуге түскен тоқ жүрмейтін металл

құрылымдқ бөлігіне жанасудан сақтау мақсатында: аз кернеу, тоқ

жүретін бөліктерді оқшаула, қорғаныс жерлестіру, нөлдеу, өшіру,

қорғаныс заттары жəне алдын ала қорғау құралдарын пайдаланады.

Аз кернеу — бұл электр тоғы ұру қаупін азайту үшін қолданыла-

тын номиналды кернеу (42 в-тан артық емес). Өндірістік жағдайда

екі аз кернеуді пайдалану қарастырылған – 12 жəне 36 В.

36 В-қа дейінгі кернеу қауіптілігі жоғары, аса қауіпті бөлмелерде

жəне бөлмеден тыс жерлерде қозғалмалы шамдары бар электрленген

қол құралдарын қуаттау үшін қолданылады.

12 В қоса алғандағы кернеу аса қауіпті бөлмелердегі жайсыз жұ-

мыс жағдайында; ауыр жағдайда, жұмыскердің үлкен жерлендіріл-

ген металл бетпен жанасқан кезде (тоқ жүретін алаңда, қарау шұңқы-

рында жəне т.б. жерде отырып немесе жатып металл ыдыспен жұмыс

істеу) қозғалмалы қол шамдарын қуаттау үшін пайдаланды.

Аз кернеудің көзі болып аккумулятор, түзеткіш құралдар, транс-

форматорлар болып табылады. Автотрансформаторларды немесе ре-

остаттарды қолдануға тиым салынады, өйткені бұл жағдайда аз кер-

неу желісі жоғары кернеу желісімен байланыстыболады.

Тоқ жүретін бөлікті оқшаулау — электрқұрылғысының талап

етілген жолымен жүруін жəне қауіпсіздікті қамтамасыз ететін, диэ-

лектрик қабатымен тоқ жүретін бөлікті жабу немесе оны басқа қабат-

тан алыстату. Электрқұрылғыларында «ЕҚСЖ. Электрқауіпсіздігі.

Жалпы талаптар жəне қорғаныс түрлерінің номенклатурасы» МемСт

12.1.019-79 сəйкес оқшаулаудың келесі түрлері қолданылады: жұ-

мыс, қосымша, қос жəне күшейтілген.

Жұмыстық оқшаулау — бұл электрқұрылғысының қалыпты жұмыс ітсеуін жəне электр тоғымен ұрылу қаупінен қорғауды қамтама-

сыз ететін тоқ жүретін бөліктерді оқшаулау.

Қосымша деп зақымдалған жағдайда электр ттоғымыне ұрылудан

қорғау үшін жұмысшы оқшаулауға қосымша пайдаланылатын оқша-

улау.

оқшаулауда негізгіжұмыстан бөлек тоқжүретін бөліктердежұмыстық

оқшаулау зақымдалған жағдайда тоқ жүрмейтін металл бөліктерге

жанасқан кезде кернеуге түсіп қалудан сақтайтын оқшаулау қабаты

қолданылады. Ең жетілген қос оқшаулау болып электрқұрылғысы-

ның корпусын оқшаулағыш материалдардан жасау болып табылады.

Әдетте қос оқшаулағышпен электрөткізгіш құралдарды жабдықтай-

ды (өшіргіш, ашалар, шампатрондары, электрленген қол құралдары).

Күшейтілген — бұл қос оқшаулағыш сияқты қорғаныс дəрежесі

бар жақсартылған жұмыс оқшаулығышы. Бұл ол арқылы тоқтың көп

жүруіне кедергі келтіретін үлкен кедергінің арқасында (0,5 МОм-нан

аз емес) қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Температура, кернеу артқан

сайын нəтижесінде оқшаулау ескіріп оның кедергісі азая береді.

Ақаусыз күйдегі оқшаулаудың құрылысы – ЭОЕ маңызды талап-

тарының бірі. Оның сапасын бақылау үшін мерзімді жəне тұрақты

түрде профилактикалық сынақ жасалып отырады.

Мерзімді бақылау М1101 түрлі мегаомметрмен жөндеу жқмы-

старынан, монтаждаудан, оқшаулағышта ақау табылғаннан кейін,

сондай-ақ бекітілген нормативті-техникалық мерзімде өткізугеннен

кейін қабылау-өткізу сынақтары кезінде тексеріледі. Химиялық бел-

сенді, өрт- жəне жарылыс қауіпті ортада аса ылғалды жəне ыстық

бөлмелерде, жəне сыртқы жағдайларда электржелісінің оқшаулау

кедергісі жылына 1 ден кем емес тексеріліп тұру керек.

Қорғаныс оқшаулағыш — бұл кернеу астында болуы мүмкін тоқ

жүрмейтін металл бөліктердің жермен немесе соған балама нəрсе-

лермен электрлік жалғау (7.4. сурет). Ол оқшауланған бейтараптама

желіден 1000 В-қа дейінгі кернеумен қуаттанатын электржабдықта-

ры үшін тиімді қорғаныс шарасы болып табылады.

Тоқ жүретін бөлік жерден оқшауланған құрылғының корпусымен

тұйықталған жағдайда соңғысына кернеу түсіп оған жанасы фазаға

жанасқандай қауіпті болады. Қорғаныс жерлестіру корпусқа жана-

сқан кездегі кернеуді жерлестірудің аз кедергісі үшін жерге қатысты

потенциалын төмендету есебінен қауіпсіз деңгейге дейін түсіреді.

Топырақта жатқан металл өткізгіштердің (жерлестіргіштер) жəне

сымдардцң электрқұралдарын жалғастыратын жерлестіргішпен бай-

ланысы жерлендірілген құрылғы деп аталады.

Электрқұрылғыларын жерлестіру 380 В кернеудің жəне жоғары

айнымалытоқтажəне тұрақтытоқтың440вжəне одғанжоғарыкер-

неуіндегі барлық жағдайда қолдану керек. Қауіптілігі жоғары, аса

жоғары жəне сыртқы электрқұрылғыларда айнымалы тоқта 42 В-тан

жоғарыжəне тұрақтытоқты110В–танжоғарыжерлестіргішқолда-

нылады.

жерлестіргіш магистралға қосылады. Жерлестіргіш сымдарды бірне-

ше құралдарға тіркеп жалғай беруге болмайды. Өйткеніжалғаудың

тұтастығы бұзылған жағдайда бірнеше электрқондырғысы бірден

істен шығады.

Жерлестіргіш құралдың жалпы кедергісі жердегі жəне өткізгіште-

гі жерлестіргішіндегі тоқтың жайылу кедергісінің соммасына тең.

Кедергі шамасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ЭОЕ 4 Ом-

нан, ал генераторлар мен трансформаторлардың 100 кВ қуатынан кем

болмағанжағдайда10Омнанаспаукерек.

Пайдаланудағы əрбір жерлестіргіш құралдың жерлестіру сызбасы,

оның техникалық мəліметтері, жағдайын тексеру туралы мəліметтер,