«Салыстырмалық теориясының негізгі принциптері» тақырыбы бойынша өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1) Классикалық механика қозғалыстың қандай түрлерін зерттейді?
2) Классикалық механиканың шектеулері қандай?
3) Энергия мен импульс шамаларының мағынасы бойы-нша релятивистік физика көзқарасының ерекшелігі қандай?
4) АСТ – ның негізін қандай постулаттар құрайды?
5) Галилейдің салыстырмалық принципінің электроди-намикамен қайшылығы неде?
6) Эфир гипотезасы жайында не білесіз?
7) Майкельсон-Морли тәжірибесінің негізгі идеясы және қорытындысы қандай?
§2. Арнаулы салыстырмалық теориясының негізгі түсініктері
Арнаулы салыстырмалық теориясының өзіндік түсінік-тері және ұғымдары бар. Сонымен бірге классикалық физика-да қолданылып келген кейбір ұғымдардың мағынасы өзгер-тілді. Осы ұғымдарды қарастырайық.
Санақ жүйесі. Геометрияда санақ жүйесі кеңістіктің кез-келген нүктесімен байланыстырылады. Механикада санақ жүйесі міндетті түрде бір денемен байланыстырылады. Арнаулы салыстырмалық теориясында жүйені толық анықтау үшін бірнеше дене алу керек, өйткені нүктеден нүктеге коор-динат қана емес уақыт жүрісі де өзгереді. Бұл денелердің ор-нына сағаттарды алуға болады. Сонымен көп сағатпен безен-дірілген координаталар жүйесін релятивистік санақ жүйесі деп атауға болады. Арнаулы салыстырмалық теориясының материалдық нүктеұғымы жоқ, оның орнына материалдық бөлшек ұғымы бар. Басқа ұғымдар:
Оқиға – берілген нүктеде берілген уақыт моментінде болатын құбылыс (мысалы жарқыл, нүктенің берілген уақыт моментінде берілген нүктеде орналасуы). Оқиғаны 4 шама сипаттайды: x,y,z,t немесе (x,t) деп белгілейік, оларды оқиға координаттары деп атайды. Жылдамдықты анықтау үшін 2 оқиғаның координатасын білу керек (x1,t1) және (x2,t2).
Сигнал – кеңістіктің бір нүктесінен екінші нүктесіне күштік әсерді беруге мүмкіндік беретін кез-келген процесс. Сигналдың таралу жылдамдығының жоғарғы шегі – жарық жылдамдығы. Егер денелердің жылдамдығы V<релятивистік емес деп аталады. Керісінше V≈C болса, онда арнаулы салыстырмалық теориясы қатынастарын пайдалану керек, бұндай жылдамдықтарды релятивистік деп атайды.
