Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы
Қазақ кісі есімдері мен тектері трансформациясы
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Әлиакбарова АТ
| 3.3 Қазақ кісі есімдері мен тектері трансформациясы
Ер антропонимиясы. Тілдік материалды саралау нәтижесінде заманауи қазақ кісі есімдеріндегі дыбыстық өзгерістер, яғни антропонимдік трансформация құбылысы келесі жолдармен жүзеге асырылғандығы анықталды: - ер есімдеріне қосымша дыбыстардың немесе қосымшаның үстелуі. Мысалы: Айнар – Айанер, Аман – Аманыш, Әди – Әдият, Сағи – Сағди, Әділ – Адлен, Әли – Альали, Әлияр; Әмір – Аламир, Амирден; - ер есімдерінде қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың (ұ, ы) түсіп қалу құбылысы. Мысалы: Айсары – Айсар, Арыслан (к.т. – арслан) – Аслан, Жасұлан – Жаслан; - ер есімдеріндегі әріптердің немесе сөздердің орнын ауыстыру. Мысалы: Рамиль – Армиль, Еласар – Алесар; Нұрәли – Әлинұр; Сонымен бірге ресми құжаттарда ер есімдері тілдік нормаға сәйкес жазылмауы, дұрыс дыбысталмауы салдарынан бірнеше нұсқада рәсімделіп жүргендігі анықталды: - дауысты ә, е дыбысының э дыбысымен алмастырылуы: Әлфараби – Эльфараби, Байел – Байэль, Елнар – Эльнар. - у дыбысының орнына в дыбысының жазылуы: Науат – Нават; Наурызбек – Наврузбек, Уалихан – Валихан; - қ дыбысының орнына х дыбысының жазылуы: Бақтияр – Бахтияр, Бақыт – Бахыт; - х дыбысының орнына к дыбысының жазылуы: Асхат – Аскат; ш дыбысының орнына ч дыбысының жазылуы: Шоқан – Чокан, Шыңғыс – Чингис, і дыбысының орнына ы дыбысының жазылуы: Едіге – Едыге, Әбдісамат – Абдысамат, Жангелді – Жангельды, т.б. 133 Әйел антропонимиясы. Жинақталған тілдік деректер бойынша әйел антропонимиясында орын алған антропонимдік трансформация құбылысына келесі мысалдар жатады. Әйел есімдеріне қосымша дыбыстардың үстелуі. Мысалы: Алтынай – Алтынаия, Асия – Асият, Әдемі – Әдемиш; Әдила – Адилан, Рахат – Рахатай, Риза – Ризам; Есімге қосымшалардың жалғануы және дыбыстардың түсірілуі арқылы түрленіп, дыбыстық өзгеріске ұшыраған әйел антропонимдері: - Айлы → Айлана → Айлана → Айлара → Айлуна → Аймара → Айфара → Аэлина → Дайлин → Тайлин; - Айна → Айнель → Айнэль → Айнэля; - Альбина → Альвина; - Әли → Алиана → Ализа → Алика → Алира → Алиша → Альзина → Альмина → Альфара; - Әлфия → Альфина; - Әсел → Аселина; - Әсма → Асмита → Асмира; - Ару → Аруза → Аруна → Арулана; - Ғайни → Ғайниса → Ғайнура; - Дидар → Диадара → Дидара; - Дина → Динель; - Дана → Даная → Данина → Даниса; - Елдана → Елданасы; - Лия → Лияра; - Нұрия → Нұрида, Нұрина, Нұрфия; - Нұршаш → Нұршашты; - Рабия → Рабина; - Рахима – Рахмила, Рахмина; - Роза → Розали → Розалина; - Руфия – Руфина; - Сабина → Сабриза; - Сағи → Сағида; - Сара → Саримма → Сарина; - Сафия → Сафият; есімнің жасалуы бойынша Айсафи (Айсофи) → Аль- Сафия түрлері кездеседі. жүктеу/скачать 4,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|