Елімізді тұғыры мықты, дамыған мемлекетке айналдыру
Жалпылаулары бар аргументтер
жүктеу/скачать 3,31 Mb. Pdf көрінісі
|
Критикалық ойлау негіздері
| 3.4. Жалпылаулары бар аргументтер
Аргументтерді бағалау кезінде кез-келген адамды адасушылыққа апара алатын жалпылау қорытындыға назар аудару қажет. Индуктивті ой бекітілімдерге негізделген жалпылау қорытындыларды автор оқырмандарды болатын қателіктер жайлы ескертетін шартпен қабылдауға болады. Дедуктивті ой бекітілімдерге негізделген жалпылау қорытындыларға сенуге болады. Осыған байланысты ой бекітілімдердің екі түрінің арасындағы айырмашылықты қарастырамыз. Индукция және дедукция Кейбір бақылауларды барлық жағдайларға сәйкестендіріп ортақтастыру нысандық логика көзқарасы бойынша дәлелді болып табылмайды. Себебі, мұндай индуктивті ой бекітілімдер қате қорытындыға алып келуі мүмкін. Сонымен қатар, индуктивті ой бекітілімдер жаңа білім алудың негізгі тәсілі болып келеді. Қорытынды мүмкін болатын сипатта келіп, қосымша дәлелдер келтіруді талап ететіндіктен индукцияның дәлелдеу күші шектелген. Индукцияны қолдану кезіндегі қате нәтижелерге арналған мысалдар: (1) Түрікменстан, Өзбекстан, Қазақстанда түркі тілінде сөйлейді. (2)Түрікменстан, Өзбекстан және Қазақстан – Орталық Азия елдері. (3) Сондықтан да, барлық Орталық Азия елдерінде түркі тілінде сөйлейді. 77 Бұл сұрақ бойынша тереңнен зерттеу барысында Орталық Азия еліне жататын Тәжікстанда адамдар түркі тілдеріне жатпайтын дари тілінде сөйлейді. Міне осылай, индуктивті ортақтастыру қателерге алып келуі мүмкін. Абай болыңыз! Ал, дедуктивті ой бекітілім кезінде жеке жағдай логика ережесі бойынша жалпыламадан логикалық жолмен шығарылады. Дедуктивтік ой бекітілімі бар аргументтерде талқылау тізбегі логикалық қолдану қатынасымен байланысты. Дедукцияның сәлемдемесі болып жалпы тұжырымдардың сипаттары бар аксиомалар, доктриналар, қасаңдық немесе жай ғана гипотезалар болып табылса, ал соңы – сәлемдеменің салдары теор е ма болып саналады. Егерде дедукция сәлемдемесі шындыққа жанасатын болса онда оның салдары да ақиқи болып келеді. Дедукция — көбінесе Шерлок Холмс туралы роман мен фильмдерінің арқасында оқушылар арасында танымал болған дәлелдеудің негізгі құралы болып есептеледі. Ол үнемі индуктивті және абдуктивті әдістерге жүгінеді. Қарапайым дедуктивті ой бекітілімге арналған мысалдарды қарастырайық: (1) Қазақстандықтардың барлығы қымбат көліктермен жүруді ұнатады. (2) Самуил — қазақстандық. (3) Сондықтан, Самуил де қымбат көліктермен жүруді ұнатады Дұрыс дәлелдер болған кезде дедуктивті ой бекітілімге негізделген қорытынды сенімді болып табылады. жүктеу/скачать 3,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|