Әлімжан ЖАҚАН
Қазақстан Журналистер
Одағының мүшесі
ынаптай сырғыған мазасыз
м е з г і л д і б і р с ә т к е к е й і н
ш е г і н д і р і п , ө т к е н г е ш о л у
ж а с а у - ж а қ с ы ү р д і с . К е ш е г і н і
б і л м е й , б ү г і н д і т ү с і н б е й м і з . А л
бүгінді сезінбей, ертеңге еркін бару
мүмкін е м е с . Өткен күн - тарих. Та-
разыға тартып қарау - біздің міндет.
Міне, менің алдымда м ұ р а ж а й
мен мұрағаттың бірталай дүниелері
жатыр. Сап-сары сағынышқа, нәп-
нәзік сырға толы сарғайған қағаздар
мен ф о т о с у р е т т е р . . . Осынау асыл
м ұ р а л а р д ы а қ ы р ы н д а п , ақтарып
отырмын.
... Көз алдымда Зейнолла Қаппа-
рұлы Жақыпов ағамыздың жарқын
б е й н е с і . Ө з і м ө м і р і м д е ол кісіні
к ө р м е с е м де, мынау жәдігер дүни-
елер жайлап тіл қатып жатқандай...
А ғ а м ы з 1916 ж ы л ғ ы д ү р б е л е ң
дүниеде өмірге келіпті. Туған топы-
рағы е ж е л д е н өнердің өрісіне - ай-
налған А қ т о ғ а й өңірі. 1930 ж ы л ғ а
д е й і н а т а - а н а с ы н ы ң
қ о л ы н д а
тәрбиеленіп, өмірдің алғашқы бас-
палдақтарынан ө т е д і . 1932 ж ы л ы
А қ т о ғ а й с е л о с ы н д а ғ ы а у д а н д ы қ
к ә с і п т і к к е ң е с т е р і м е к т е б і н
бітіргеннен кейін, Қоңырат аудандық
кәсіподақ кеңесінде қызмет істейді.
Осы салада біраз тәжірибе жинақта-
ған балаң жігіт, аудандық партия
комитеті хатшысының орынбасары
болады.
С о л ж ы л д а р д ы ң к о ң ы р қ а й
күзінің бірінде, білімін көтеру үшін
әрі қарай оқығысы келген арманшыл
жас Қарағанды қаласына көшіп кел-
ген. М ұ н д а ғ ы қалалық к о м с о м о л
комитеті талапкер түлекті Петропав-
лға қысқа курсқа оқуға жібереді.
Курсты тамамдаған соң, Қарағанды
қалалық комсомол комитетінде қыз-
мет атқара бастайды. Бұл ж е р д е
көркемөнерпаздар үйірмесіне, түрлі
қ оғамды қ жұмыстарға қатысып, ха-
лық назарына ілігеді.
1935 ж ы л ы Қарағанды облыстық
радио комитеті Зейнолла Қаппарұ-
лын қ ы з м е т к е ш а қ ы р ғ а н . С о н д а
і с т е п ж ү р г е н і н д е А л м а т ы
м е м л е к е т т і к т е а т р у ч и л и щ е с і н е
ж о л ы т ү с е д і . 1935-39 ж ы л д а р ы
өнер өрісі есігін айқара ашқандай еді.
Келе сала Қарағанды қазақ драма
театры директорының орынбасары
болып қызметке кіріскен. Осынау
жауапты жұмысқа қоса, театрда ас-
систент р е ж и с с е р , актер, артист
ретінде де өзін көпшілікке таныта
біледі. Уақыт жылжыған сайын сах-
наға талай басты рольдерді сәтті
шығарып, өзінің актерлік, режиссер-
л ы қ ш е б е р л і г і н ш ы ң д а й т ү с е д і .
Әсіресе, өзі ойнаған "Намыс гварди-
ясындағы" - Бауыржан Момышұлы,
" Е ң л і к - К е б е к т е г і " - Е с п е н б е т ,
"Қобыландыдағы" - Көбікті батыр,
"Қыз Жібектегі" - Базарбай, "Алдар
к ө с е д е г і " - Ш о р а я қ , "Ер Тарғын-
д а ғ ы " - Қ о ж а қ , "Аршин-Малалан-
дағы" - Сүлеймен, "Ревизордағы" -
О с и п , " А қ а н С е р і д е г і " - Н а у а н
хазірет, "Исатай-Махамбеттегі" -
Иван, " Ш е к а р а д а ғ ы " - партизан,
" Ж о м а р т т ы ң кілеміндегі" - Камаси,
" А б а й д а ғ ы " - А й д а р б е й н е л е р і н
к ө р е р м е н қауым ыстық қабылдап,
өте ж о ғ а р ы бағалаған.
1944 ж ы л ы еліне д е г е н еселі
еңбегі ескеріліп, Зейнолла Қаппар-
ұлы Жақыповқа Қазақ ССР Жоғарғ ы
Советі Президиумының Ж а р л ы ғ ы
б о й ы н ш а Қазақ С С Р - н ы ң е ң б е к
с і ң і р г е н а р т и с і а т а ғ ы н б е р г е н .
Е ң б е к т е ж ә н е ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ
өнер жолында ол кісі үнемі ізденіп,
оқу үстінде болыпты. Сондықтан да,
қандай істе болсын қабілетін ерекше
көрсете білген, театр директоры-
ның о р ы н б а с а р ы н - 1948 ж ы л ы
Қарағанды облыстық Совет атқару
комитеті жанындағы искусство істері
бөлімінің бастығына дейін жоғарыла-
тады.
1950 ж ы л ы Ленинград қаласын-
дағы Островский атындағы театр ин-
ститутының жанындағы алты айлық
білім жетілдіру курсында оқып, 1956
ж ы л ы М ә с к е у қаласындағы театр-
лар бас р е ж и с с е р л а р ы н ы ң семина-
рына қатысып, аға буын ө н е р тар-
л а н д а р ы н ы ң бас қ о с у ы н а н ү л к е н
өнер алып қайтады.
1957-59 жылдар аралығында ж е р -
л е с ж а з у ш ы
Ж ұ м а ғ а л и
С ә р с е к о в п е н
бірігіп, " З ә у -
р е ш " , "Бажа-
лар м е н бал-
д ы з д а р " ,
" С ы р л а с т а р " ,
" Ж ү р е к ж ы р -
лары" деп ата-
л а т ы н сахна-
л ы қ т у ы н д ы -
ларды дүние-
г е ә к е л е д і .
Осындай шы-
ғ а р м а ш ы л ы қ
е ң б е к т е р д і
т ы н д ы р а
ж ү р і п , а р а -
а р а с ы н д а
Қ а з а қ с т а н
К о м м у н и с т і к
п а р т и я с ы
Қ а р а ғ а н д ы
қ алалы қ , о б -
л ы с т ы қ
к о м и т е т і н і ң
м ү ш е л і г і н е
ж ә н е сан мәрте қалалық, облыстық
Советтің депутаттығына сайланады.
Комсомол және партия жетекшісі бо-
лып көптеген ұйымдар мен м е к е м е -
лерде қоғамдық жұмыстар атқарған.
1963 ж ы л ы б е л г і л і қ а л а м г е р
Ш.Айтматовтың "Алғашқы мұғалім"
шығармасынан қойылым дайындап,
сахнаға шығарады. Бұл е ң б е г і еш
кетпей, аталмыш спектакль р е с п у б -
ликалық байқаудың лауреаты ата-
нып, бірінші д ә р е ж е л і д и п л о м м е н
ж ә н е Қызыл тумен марапатталады.
1954 жылдан бастап 25 ж ы л бойы
т е а т р д ы ң д и р е к т о р ы ә р і б а с
р е ж и с с е р і қызметтерін мінсіз атқа-
рған.
Х а л қ ы н а а р н а ғ а н
қ а ж ы р л ы
еңбегінің өтеуі ретінде, 1944-62-67
ж ы л д а р ы Қ а з а қ с т а н Ж о ғ а р ғ ы
үкіметінің Қ ұ р м е т г р а м о т а л а р ы м е н
марапатталған.
Өкінішке орай, 1981 ж ы л ы ж ү р е к
ауруынан қайтыс болады.
азаматтардың е р е с е н е ң б е к ж о л ы
м е н ө н е г е л і ө м і р ө т к е л д е р і о с ы
қ о ғ а м д а өтті ғой . Қай қ о ғ а м д а б о л -
сын қарапайым да, адал азамат өзі-
нің адамдық туын жықпай өтетіні сөз-
сіз. Зейнолла аға да зиялы қауымның
ішіндегі осынау зерделі топтан бола-
тұғын. Ол кісінің замандасы, театр-
д ы ң ы с т ы қ - с у ы ғ ы н , қ ы з ы қ - қ у а н ы -
шын бірге өткізген бір әріптесі З е -
кең жайлы: " . . . Ол - өзінің табиғи
қ алпына н а у ы т қ ы м а й т ы н , әді л д е
сезімтал, өңінен жылылық кетпейтін,
а у з ы н а н о р ы н д ы ж е ң і л ә з і л і
түспейтін басшы еді. Ж а с болсын,
кәрі б о л с ы н сыйлап, көңілін таба-
т ы н " , - д е п ж а з ы п т ы . Б ұ л о й д ы
Зекеңнің өмірлік ж а р ы Бәтима апай
д а р а с т а й д ы . С ү й г е н ж а р ы
д е м е к ш і , Бәтима апай да саналы
ғұмырын сахнада өткізген ө н е р иесі,
ш и р е к ғ а с ы р С ә к е н т е а т р ы н ы ң
м ұ р а ж а й ы н д а е ң б е к етуі д е , аяулы
ананың қазақ өнеріне д е г е н қ а р л ы -
ғаш қадамынан туындағандай. Ә р и -
не, өмір бар ж е р д е - өлім де бар.
Құдай қосқан қ осағ ы З е к е ң мәңгілік
сапарға аттанғаннан кейін Бәтима
апайдың ж а н дүниесіне ж а л ғ ы з д ы қ
жабысты. Ол аздай-ақ, көп ұзамай,
сүйікті балаларынан айырылды. Тағ-
д ы р д ы ң тра-
г е д и я л ы қ
тұстарына тап
б о л д ы . Бірақ
та, тумысынан
қ айратт ы қ а -
зақ қызы қай-
ғ ы - м ұ ң д ы да,
б а р а у ы р т -
п а л ы қ т ы д а
ж е ң і п ш ы қ -
ты. Бүгіндері
н е м е р е л е -
рінің алдын-
д а ұ л а ғ а т т ы
ә ж е б о л ы п ,
т і р ш і л і к к е
т ә у б е д е п
ж ү р і п ж а т ы р .
И ә , соны-
м е н б а р л ы қ
саналы өмірі
мен тағдырын
театрға арна-
ған Зейнолла
ағадай ж а й -
саң ж а н н ы ң ,
ө н е г е л і
ұ стазды ң өмі р іздер і осылай екен .
Сарғайған қағаздарда сақталған сыр-
лар - С ә к е н театрымен біте қайнас-
қан, таудай бір тұлғаның адамды қ
болмысын, азаматтық бейнесін біздің
көз алдымызға жайып салғандай.
... Биыл қаламыздағы С.Сейфул-
лин атындағы облыстық қазақ д р а -
ма театрына 70 ж ы л . Ал Зекеңнің
туғанына 85 ж ы л толып о т ы р . О с ы -
нау м е р е й л і т о й д а а т а л м ы ш ө н е р
о р д а с ы н ы ң а л д ы н а , о л кісінің
е с к е р т к і ш - м ү с і н і н о р н а т ы п , есімін
Қарағандының бір қолайлы көшесіне
б е р с е екен д е г е н үкілі үмітіміз б е н
тілер тілегіміз б а р .
А я у л ы азамат, а р д а қ т ы ағаның
бүгінде өзі ж о қ б о л ғ а н ы м е н , теат-
р ы м ы з д а асқақтап р у х ы т ұ р ! Енде-
ш е , ө н е р ө л м е й д і , р у х с ө н б е й д і
д е г е н г е с е н е б е р і ң і з , қ а д і р л і
қ а у ы м !
Қ а р а ғ а н д ы қ а л а с ы
... Санамызда қалған сонау ж ы л -
дарды кейінгі кезде ж о қ қ а шығарып,
К е ң е с ү к і м е т і н е қ а р а к ү й е ж а ғ у
ә д е т к е айналған сияқты. Рас, кел-
м е с к е кеткен Кеңес үкіметінің көп-
т е г е н кемшіліктері б о л ғ а н ш ы ғ а р .
Д е г е н м е н , З е к е ң секілді талай е р -
Азия Транзит. - 2002 . - №5. - 48-49 б.