Әлімжан жақан қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Әлімжан ЖАҚАН 

Қазақстан Журналистер 

Одағының мүшесі 

ынаптай сырғыған мазасыз 

м е з г і л д і  б і р  с ә т к е  к е й і н 

ш е г і н д і р і п ,  ө т к е н г е  ш о л у 

ж а с а у -  ж а қ с ы  ү р д і с .  К е ш е г і н і 

б і л м е й ,  б ү г і н д і  т ү с і н б е й м і з .  А л 

бүгінді сезінбей, ертеңге еркін бару 

мүмкін  е м е с . Өткен күн - тарих. Та-

разыға тартып  қарау - біздің міндет. 

Міне, менің алдымда  м ұ р а ж а й 

мен мұрағаттың бірталай дүниелері 

жатыр. Сап-сары сағынышқа, нәп-

нәзік сырға толы сарғайған  қағаздар 

мен  ф о т о с у р е т т е р . . . Осынау асыл 

м ұ р а л а р д ы  а қ ы р ы н д а п , ақтарып 

отырмын. 

... Көз алдымда Зейнолла  Қаппа-

рұлы Жақыпов ағамыздың жарқын 

б е й н е с і .  Ө з і м  ө м і р і м д е ол кісіні 

к ө р м е с е м де, мынау жәдігер дүни-

елер жайлап тіл  қатып жатқандай... 

А ғ а м ы з 1916  ж ы л ғ ы  д ү р б е л е ң 

дүниеде өмірге келіпті. Туған топы-

рағы  е ж е л д е н өнердің өрісіне - ай-

налған  А қ т о ғ а й өңірі. 1930  ж ы л ғ а 

д е й і н  а т а - а н а с ы н ы ң 

қ о л ы н д а 

тәрбиеленіп, өмірдің алғашқы бас-

палдақтарынан  ө т е д і . 1932  ж ы л ы 

А қ т о ғ а й  с е л о с ы н д а ғ ы  а у д а н д ы қ 

к ә с і п т і к  к е ң е с т е р і  м е к т е б і н 

бітіргеннен кейін,  Қоңырат аудандық 

кәсіподақ кеңесінде  қызмет істейді. 

Осы салада біраз тәжірибе жинақта-

ған балаң жігіт, аудандық партия 

комитеті хатшысының орынбасары 

болады. 

С о л  ж ы л д а р д ы ң  к о ң ы р қ а й 

күзінің бірінде, білімін көтеру үшін 

әрі  қарай оқығысы келген арманшыл 

жас  Қарағанды  қаласына көшіп кел-

ген.  М ұ н д а ғ ы  қалалық  к о м с о м о л 

комитеті талапкер түлекті Петропав-

лға  қысқа курсқа оқуға жібереді. 

Курсты тамамдаған соң,  Қарағанды 

қалалық комсомол комитетінде  қыз-

мет атқара бастайды. Бұл  ж е р д е 

көркемөнерпаздар үйірмесіне, түрлі 

қ оғамды қ жұмыстарға  қатысып, ха-

лық назарына ілігеді. 

1935  ж ы л ы  Қарағанды облыстық 

радио комитеті Зейнолла  Қаппарұ-

лын  қ ы з м е т к е  ш а қ ы р ғ а н .  С о н д а 

і с т е п  ж ү р г е н і н д е  А л м а т ы 

м е м л е к е т т і к  т е а т р  у ч и л и щ е с і н е 

ж о л ы  т ү с е д і . 1935-39  ж ы л д а р ы 

өнер өрісі есігін айқара ашқандай еді. 

Келе сала  Қарағанды  қазақ драма 

театры директорының орынбасары 

болып  қызметке кіріскен. Осынау 

жауапты жұмысқа  қоса, театрда ас-

систент  р е ж и с с е р , актер, артист 

ретінде де өзін көпшілікке таныта 

біледі. Уақыт жылжыған сайын сах-

наға талай басты рольдерді сәтті 

шығарып, өзінің актерлік, режиссер-

л ы қ  ш е б е р л і г і н  ш ы ң д а й  т ү с е д і . 

Әсіресе, өзі ойнаған "Намыс гварди-

ясындағы" - Бауыржан Момышұлы, 

" Е ң л і к - К е б е к т е г і " -  Е с п е н б е т , 

"Қобыландыдағы" - Көбікті батыр, 

"Қыз Жібектегі" - Базарбай, "Алдар 

к ө с е д е г і " -  Ш о р а я қ , "Ер Тарғын-

д а ғ ы " -  Қ о ж а қ , "Аршин-Малалан-

дағы" - Сүлеймен, "Ревизордағы" -

О с и п ,  " А қ а н  С е р і д е г і " -  Н а у а н 

хазірет, "Исатай-Махамбеттегі" -

Иван,  " Ш е к а р а д а ғ ы " - партизан, 

" Ж о м а р т т ы ң кілеміндегі" - Камаси, 

" А б а й д а ғ ы " -  А й д а р  б е й н е л е р і н 

к ө р е р м е н  қауым ыстық  қабылдап, 

өте  ж о ғ а р ы бағалаған. 

1944  ж ы л ы еліне  д е г е н еселі 

еңбегі ескеріліп, Зейнолла  Қаппар-

ұлы Жақыповқа  Қазақ ССР Жоғарғ ы 

Советі Президиумының  Ж а р л ы ғ ы 

б о й ы н ш а  Қазақ  С С Р - н ы ң  е ң б е к 

с і ң і р г е н  а р т и с і  а т а ғ ы н  б е р г е н . 

Е ң б е к т е  ж ә н е  ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ 

өнер жолында ол кісі үнемі ізденіп, 

оқу үстінде болыпты. Сондықтан да, 

қандай істе болсын  қабілетін ерекше 

көрсете білген, театр директоры-

ның  о р ы н б а с а р ы н - 1948  ж ы л ы 

Қарағанды облыстық Совет атқару 

комитеті жанындағы искусство істері 

бөлімінің бастығына дейін жоғарыла-

тады. 

1950  ж ы л ы Ленинград  қаласын-

дағы Островский атындағы театр ин-

ститутының жанындағы алты айлық 

білім жетілдіру курсында оқып, 1956 

ж ы л ы  М ә с к е у  қаласындағы театр-

лар бас  р е ж и с с е р л а р ы н ы ң семина-

рына  қатысып, аға буын  ө н е р тар-

л а н д а р ы н ы ң бас  қ о с у ы н а н  ү л к е н 

өнер алып қайтады. 

1957-59 жылдар аралығында  ж е р -

л е с  ж а з у ш ы 

Ж ұ м а ғ а л и 

С ә р с е к о в п е н 

бірігіп,  " З ә у -

р е ш " , "Бажа-

лар  м е н бал-

д ы з д а р " , 

" С ы р л а с т а р " , 

" Ж ү р е к  ж ы р -

лары" деп ата-

л а т ы н сахна-

л ы қ  т у ы н д ы -

ларды дүние-

г е  ә к е л е д і . 

Осындай шы-

ғ а р м а ш ы л ы қ 

е ң б е к т е р д і 

т ы н д ы р а 

ж ү р і п ,  а р а -

а р а с ы н д а 

Қ а з а қ с т а н 

К о м м у н и с т і к 

п а р т и я с ы 

Қ а р а ғ а н д ы 

қ алалы қ ,  о б -

л ы с т ы  қ 

к о м и т е т і н і ң 

м ү ш е л і г і н е 

ж ә н е сан мәрте  қалалық, облыстық 

Советтің депутаттығына сайланады. 

Комсомол және партия жетекшісі бо-

лып көптеген  ұйымдар мен  м е к е м е -

лерде  қоғамдық жұмыстар атқарған. 

1963  ж ы л ы  б е л г і л і  қ а л а м г е р 

Ш.Айтматовтың "Алғашқы мұғалім" 

шығармасынан  қойылым дайындап, 

сахнаға шығарады. Бұл  е ң б е г і еш 

кетпей, аталмыш спектакль  р е с п у б -

ликалық байқаудың лауреаты ата-

нып, бірінші  д ә р е ж е л і  д и п л о м м е н 

ж ә н е  Қызыл тумен марапатталады. 

1954 жылдан бастап 25  ж ы л бойы 

т е а т р д ы ң  д и р е к т о р ы  ә р і  б а с 

р е ж и с с е р і  қызметтерін мінсіз атқа-

рған. 

Х а л қ ы н а  а р н а ғ а н 

қ а ж ы р л ы 

еңбегінің өтеуі ретінде, 1944-62-67 

ж ы л д а р ы  Қ а з а қ с т а н  Ж о ғ а р ғ ы 

үкіметінің  Қ ұ р м е т  г р а м о т а л а р ы м е н 

марапатталған. 

Өкінішке орай, 1981  ж ы л ы  ж ү р е к 

ауруынан  қайтыс болады. 

азаматтардың  е р е с е н  е ң б е к  ж о л ы 

м е н  ө н е г е л і  ө м і р  ө т к е л д е р і  о с ы 

қ о ғ а м д а өтті ғой .  Қай  қ о ғ а м д а  б о л -

сын  қарапайым да, адал азамат өзі-

нің адамдық туын жықпай өтетіні сөз-

сіз. Зейнолла аға да зиялы  қауымның 

ішіндегі осынау зерделі топтан бола-

тұғын. Ол кісінің замандасы, театр-

д ы ң  ы с т ы қ - с у ы ғ ы н ,  қ ы з ы қ - қ у а н ы -

шын бірге өткізген бір әріптесі  З е -

кең жайлы:  " . . . Ол - өзінің табиғи 

қ алпына н  а у ы т қ ы м а й т ы н , әді л  д е 

сезімтал, өңінен жылылық кетпейтін, 

а у з ы н а н  о р ы н д ы  ж е ң і л  ә з і л і 

түспейтін басшы еді.  Ж а с болсын, 

кәрі  б о л с ы н сыйлап, көңілін таба-

т ы н " , -  д е п  ж а з ы п т ы .  Б ұ л  о й д ы 

Зекеңнің өмірлік  ж а р ы Бәтима апай 

д а  р а с т а й д ы .  С ү й г е н  ж а р ы 

д е м е к ш і , Бәтима апай да саналы 

ғұмырын сахнада өткізген  ө н е р иесі, 

ш и р е к  ғ а с ы р  С ә к е н  т е а т р ы н ы ң 

м ұ р а ж а й ы н д а  е ң б е к етуі  д е , аяулы 

ананың  қазақ өнеріне  д е г е н  қ а р л ы -

ғаш  қадамынан туындағандай.  Ә р и -

не, өмір бар  ж е р д е - өлім де бар. 

Құдай  қосқан  қ осағ ы  З е к е ң мәңгілік 

сапарға аттанғаннан кейін Бәтима 

апайдың  ж а н дүниесіне  ж а л ғ ы з д ы қ 

жабысты. Ол аздай-ақ, көп  ұзамай, 

сүйікті балаларынан айырылды. Тағ-

д ы р д ы ң тра-

г е д и я л ы қ 

тұстарына тап 

б о л д ы . Бірақ 

та, тумысынан 

қ айратт ы  қ а -

зақ  қызы қай-

ғ ы - м ұ ң д ы да, 

б а р  а у ы р т -

п а л ы қ т ы  д а 

ж е ң і п  ш ы қ -

ты. Бүгіндері 

н е м е р е л е -

рінің алдын-

д а  ұ л а ғ а т т ы 

ә ж е  б о л ы п , 

т і р ш і л і к к е 

т ә у б е  д е п 

ж ү р і п  ж а т ы р . 

И ә , соны-

м е н  б а р л ы қ 

саналы өмірі 

мен тағдырын 

театрға арна-

ған Зейнолла 

ағадай  ж а й -

саң  ж а н н ы ң , 

ө н е г е л і 

ұ стазды ң өмі р іздер і осылай екен . 

Сарғайған  қағаздарда сақталған сыр-

лар -  С ә к е н театрымен біте  қайнас-

қан, таудай бір тұлғаның адамды қ 

болмысын, азаматтық бейнесін біздің 

көз алдымызға жайып салғандай. 

... Биыл  қаламыздағы С.Сейфул-

лин атындағы облыстық  қазақ  д р а -

ма театрына 70  ж ы л . Ал Зекеңнің 

туғанына 85  ж ы л толып  о т ы р .  О с ы -

нау  м е р е й л і  т о й д а  а т а л м ы ш  ө н е р 

о р д а с ы н ы ң  а л д ы н а ,  о л кісінің 

е с к е р т к і ш - м ү с і н і н  о р н а т ы п , есімін 

Қарағандының бір  қолайлы көшесіне 

б е р с е екен  д е г е н үкілі үмітіміз  б е н 

тілер тілегіміз  б а р . 

А я у л ы азамат,  а р д а қ т ы ағаның 

бүгінде өзі  ж о қ  б о л ғ а н ы м е н , теат-

р ы м ы з д а асқақтап  р у х ы  т ұ р ! Енде-

ш е ,  ө н е р  ө л м е й д і ,  р у х  с ө н б е й д і 

д е г е н г е  с е н е  б е р і ң і з ,  қ а д і р л і 

қ а у ы м ! 

Қ а р а ғ а н д ы  қ а л а с ы 

... Санамызда  қалған сонау  ж ы л -

дарды кейінгі кезде  ж о қ қ а шығарып, 

К е ң е с  ү к і м е т і н е  қ а р а  к ү й е  ж а ғ у 

ә д е т к е айналған сияқты. Рас, кел-

м е с к е кеткен Кеңес үкіметінің көп-

т е г е н кемшіліктері  б о л ғ а н  ш ы ғ а р . 

Д е г е н м е н ,  З е к е ң секілді талай  е р -

Азия Транзит. - 2002 . - №5. - 48-49 б.