Эмбриология
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| Нейрондар.
Көлемдері, ультрамикроскопиялык кұрылысы және кызметтік маңызы жағынан бір-біріне ұксас жасушалар сүр затта топтаса орналасып, жұлын ядролары деп аталады. Жұлынның нейрондарының ішінде келесі жасу- шаларды ажыратуға болады: нейриттері жүлынды оның алдыңғы түбіршегінің кұрамында тастап шығатын түбіршектік жасушалар (neurocytus radiculatus), өсінділері жүлыннын ішінде синапстармен аякталатын іиікі жасушалар неме- се интернейрондар (neurocytus internus ) және аксондары ак заттың күрамында жеке-дара өтетін талшыктар шоғырын түзеп, жүлынның белгілі ядроларынан келген жүйке импульсін оның баска сегменттеріне немесе бас миынын сәйкес бөліктеріне апарып, өткізу жолдарын қалыптастыратын шоғырлы .жасуша лар (neurocytus funicularis). Жұлынның сұр затының жеке аймактарының бір- бірінен нейрондардың, жүйке талшыктарынын және нейроглияның кұрамы жағынан біршама айырмашылыктары болады. Жұлын-мидын сұр заты мультиполярлы нейрондардың үш түрінен тұрады. Нейрондардың бірінші түрі филогенетикалык тұрғыдан көне болып, аздаған ұзын, тік және әлсіз тармакталатын дендриттерімен сипатталады (изодендриттік тип). Мүндай нейрондар аралык аймакта басымырак болып, алдыңғы және арткы мүйіздерде кездеседі. Нейрондардың екінші түрі көп тармакталатын көптеген дендриттері бар, олар бір-бірімен шатаса ұйысып, «шумактар» түзейді (идиодендриттік тип). Олар алдыңғы мүйіздің ядроларына, сондай-ак арткы мүйіздің ядроларына (студень тәрізді заттын ядролары, Кларк ядросы) тән. Нейрондардын үшінші түрі дендриттерінің даму деңгейіне орай бірінші және екінші түрлерінің арасында аралык орын алады. Олар алдыңғы (дорсалды бөлік) және арткы (вентралды бөлік) мүйіздерде орналасады, арткы мүйіздін меншікті ядросына тән түр болып келеді. Арткы мүйізде кеуекті қабатты, желатинозды затты, артқы мүиіздің меншікті ядросын және кеуделік ядроны ажыратады. Арткы және бүйірлік мүйіздердің араларында сұр зат созындылар түрінде ак затка ене түседі, сондыктан оның тор тәрізді копсымасы пайда болады, оны торлы қүрылым деп атайды. Арткы мүйіздің кеуекті кабаты кұрамында көптеген ұсак ендірме нейрон- дары болатын кенілмекті глиалды негізімен сипатталады. Желатинозды затта глиалды элементтер басымырак болады. Жүйке жасу- шалары бұл жерде ұсак, әрі олардын саны да коп емес. Арткы мүйіз диффузды орналаскан ендірме нейрондарға бай болады. Олар ұсак мультиполярлы ассоциативті жэне комиссуралды жасушалар, аксондары жұлынның сұр затының ішінде орналаскан жағында (ассоциативті жасуша лар) немесе карама-карсы жакта аякталады (комиссуралды жасушалар). Кеуекті аймактын, желатинозды заттың нейрондары және ендірме жасу шалар жұлын түйіндерінін сезімтал жасушаларынын және алдыңғы мүйіздін 11.3. Орталық жүйке жүйесі 313 мотонейрондарымен байланысты камтамасыз етіп, жергілікті рефлекторлык топтарды түйыктайды. Арткы мүйіздін кұрылымдарының ішінде ерекше кызығушылыкты коймалжың (студень тәрізді) зат тудырады, ол I — IV табакшаларда жұлын бой- ымен үзіксіз созылады. Нейрондар ауырсыну эффектісін тежейтін опиоидты пептидті — энкефалинді өндіреді. IV табакшанын нейрондары әлсіз тактильді сигналдарға жауап береді, ГАМ К-ергиялык болып табылады. Студень тәрізді зат жүлынға түсетін сенсорлык мәліметті — терілік және жарым-жарты- лай висцералды және проприорецептивті — кадағалау аркылы, жүлыннын кызметтеріне тежегіш эсер көрсетеді. / және / / / табақшалардың нейрондары , кұрамында Р заты бар жіңішке түбіршектік талшыктардан келетін импульстермен индукцияланатын ауырсы ну эффектісін метэнкефалин және нейротензин бөлу аркылы жояды немесе төмендетеді. Арткы мүйіздің ортасында арткы мүйіздің меншікті ядросы орна- ласады. Ол, аксондары ак спайка (жабысу аймағы) аркылы жұлыннын карама- карсы жағынын ак затынын бүйірлік бағандарына өтіп, сол жерде вентралды жұлын-мишыктык және жұлын-таламиялык жолдардың кұрамында мишыкка және таламуска (көру төбесі) бағыт алатын, ендірме нейрондардан тұрады. жүктеу/скачать 74,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|