1 .6 -сурет. Адамныңүлкен миының жарты шарлар қыртысының цито- және мие-

11.3. Орталык, жүйке жүйесі
329
11 .6 -сур е т. Жалғасы
Афферентті талшықтар (қызғылт түспен белгіленген): 1 — қыртыс-қыртыстық; 
2 — ерекше (спецификалық); 2а — ерекше афферентті талшықтардың таралу 
аймағы; 3 — пирамидалық нейрондар (көгілдір түспен белгіленген); За — тежел- 
ген пирамидалық нейрондар (қара үзікті жолағы бар көгілдір түспен белгіленген);
4 — тежегіш нейрондар және олардың синапстары (қара түспен белгіленген); 4а —  
аксоналды шашақтары бар жасушалар; 46 — кіші себет тәрізді жасушалар; 4в — 
үлкен себет тәрізді жасушалар; 4г — аксо-аксоналды синапстарды түзеуші жасу­
шалар; 4д  — қосарланған дендриттер шоғы бар жасушалар (тежегіш нейрондар);
5 — пирамидалық нейрондарды тікелей және қосарланған дендриттер шоғы бар 
жасушаларды белсендіру арқылы қоздыратын тікенекті жұлдыз тәрізді жасушалар 
(сары түспен боялған); 6 — талшықтардыңсыртқы басты қабаты; 7 — ішкі түйіршікті 
табақша жолағы; 
8 — ішкі пирамидалық табақша жолағы; 9 — миелинді талшықтар; 
10 — миелинсіз талшықтар

330
11 -Тарау. Жүйке жүйесі
тер шығады. Пирамидалык жасушалардың негізінен аксондар бастау алады, 
кейбір жасушаларда олар осы кабаттын шегінде тармактар түзейтін кыска 
болса, екіншілерде ак заткд барып жететін ұзын болып келеді.
Кыртыстын әр түрлі табакшаларынын пирамидалык нейрондары кө- 
лемдерімен ажыратылады және әр түрлі кызметтік маңызы болады. Ұсак 
жасушалар ендірме нейрондар болып табылады, олардың нейриттері бір 
жартышардын (ассоциативті нейрондар), немесе екі жартышардың (комиссу- 
ралды нейрондар) әр түрлі аймактарын байланыстыруын жүргізеді. Бұл жасу­
шалар әр түрлі мөлшерде кыртыстың барлык қабаттарында кездеседі. Әсіресе 
адамның үлкен миынын кыртысы оларға аса бай болады. Ірі пирамидалык 
жасушалардың аксондары пирамидалык жолдардың кұралуына катысады, бұл 
жол ми сабауынын және жұлынның сәйкес орталыктарына импульстерді про- 
ециялайды.
Қыртыс нейрондары анык шектелмеген табакшалар түрінде орналаскан. 
Әрбір табакша жасушалардың бір түрінің басымдылығымен сипатталады. 
Қыртыстың кимылдаткыш аймағында 6 негізгі табакшаны айырады: I — 
молекулярлык (
lamina molecularis),
II — сырткы талшыкты (
lamina granulans
externa),
III — сырткы пирамидалык 
(lamina piramidalis externa),
IV — ішкі 
түйіршікті 
(lamina granularis interna),
V — ішкі пирамидалык (ганглионарлык) 
(lamina piramidalis interna),
VI — мультиформды (
lamina multiformis)
(11.6-cy- 
ретті караныз, 
a).
Кыртыстын 
молекулярлык,
табакшасының кұрамында пішіні ұршыкша 
тәрізді ұсак ассоциативті жасушалардың аздаған мөлшері болады (11,6-суретті 
караныз, 
а).
Олардын аксондары молекулярлык табакшаның жүйке 
талшыктарының тангенциалды өрімінің кұрамында мидың бетіне параллелді 
өтеді. Табакшаның негізгі көлемін төменде орналасқан табакшалардын 
аксондарының терминалды тармактары: пирамидалык нейрондардың апи- 
калды (дисталды) дендриттері, оларда қыртыс-кыртыстык байланыстардың 
ГАМҚ-ергиялык аксондары аякталады; мидың арнайы емес кыртыс асты 
жүйелерінің нейрондарының талшықтары (ми сабауынан модуляторлык 
норадренергиялық, дофаминергиялык және серотонинергиялык талшыктар) 
алып жатады. 

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: